Eraikuntzako langileak ongi prestaturik ez izateak eragina eduki ahal izan zuen iaz izandako istripuen gorakadan. Hala azaldu zuen atzo Iñaki Urresti Ascobi Bizkaiko eraikuntzako patronalaren idazkari nagusiak, 2018ko datuak aurkezteko egindako agerraldian: «Jarduerak gora egin izanak eragina izan dezake, baina baita kualifikazio txikiagoko langileak daudelako ere». Krisi garaian, eraikuntza sektoreak lanpostuen erdiak galdu zituen Bizkaian, eta beharrik gabe geratu ziren langile askok industriara salto egin zuten. Orain, eraikuntza jarduera suspertzen hasi den honetan, enpresa askok langile kualifikatuak topatzeko zailtasunak dituztela ziurtatu zuen Urrestik. «Paradoxa hori daukagu une honetan». Eta hortik heldu liteke istripuen gorakadarako arrazoietako bat.

Iazkoa, gainera, urte beltza izan zen lan segurtasunari dagokionez. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan 2.880 istripu izan ziren, duela bi urte izan zirenak baino %3 gehiago. Baina ezbeharren larritasunak gora egin ahala, hazkundea handitu egin zen. 27 ezbehar larri izan ziren iaz, 2017an baino %13 gehiago, eta zazpi langile hil ziren; duela bi urte, berriz, bost behargin hil ziren euren lanpostuan. Eraikuntzaren jarduera egonkortzen hasi zen urtean istripu larriek gorakada nabarmena izan zuten, eta bien arteko lotura egin zuen Urrestik.

Urte ona eraikuntzarentzat

Istripuei dagokienez «urte gogorra» izan zela onartu arren, gainerakoan sektorearen suspertzeaz hitz egin zuen Bizkaiko patronaleko idazkari nagusiak. Zortzi urte inguru zeramatzan Ascobik sektorearen inguruko analisi positiborik egiten ez zuela. 2017an hasi ziren sumatzen suspertzearen lehen zantzuak, baina iazko datuekin berretsi ahal izan dute sektorea berriz bogan dagoela.

Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan lanpostu kopurua %3,8 hazi zen iaz, eta 49.600 langile izatera iritsi zen sektorea. Krisi garaian galdutako enplegua berreskuratu ez den arren, garrantzia eman zion goranzko joerari. Egoeraren inguruan baikor hitz egin zuen Urrestik: «Eraikuntza sektoreak suspertze zantzuak eskaintzen ditu alor guztietan: eraikuntzan, zaharberritzean, lan publikoan eta pribatuetan».

Horren lekuko izan liteke, esaterako, lan publikoa. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan %13 jaitsi zen adjudikatutako lanen kopurua, «baina 2017an ezohiko adjudikazioa egin zuten estatuko erakundeek». Iaz, halakorik ez zen egon, eta hortik beherakada.

Badira, ordea, salbuespenak. Bizkaian, esaterako, %48 handitu ziren herrilanak. Udalen eta aldundiaren eskutik iritsi da igoera hori, batez ere. Hala ere, eskaera bat egin zuen patronaleko arduradunak: «Lan publikoen gorakada horrek eragina izan behar du kontratazio baldintzak hobetzearekin». Horrek lagundu beharko luke, haren ustez, enpresen baldintzak hobetzen eta bezeroek eskatzen duten konplexutasun teknologikora egokitzen.

Etxebizitzen arloa

Baina lan publikoan bakarrik ez du izan gorakada sektoreak. Eraikitzen hasitako etxebizitzen kopurua %14 hazi zen iaz Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan: 5.736 etxebizitza hasi ziren egiten. Gorakada hori apala dela uste du Urrestik: «Oraindik 1.000 biztanleko bi etxebizitzen ekoizpenarekin jarraitzen dugu».

Sektorearen egoera indartzeko, etxebizitza beharrari erantzungo dioten politikak eskatu zituen Ascobiko buruak: «Etxebizitzak sustatzeko neurriak eskatzen ditugu; egungo beharretara egokitzeko erakundeek zorua erreserba dezatela, edo etxebizitza babestuen gehieneko prezioak benetako gastuei egokitzea. Kasu horretan, bederatzi urtez izoztuta daude gastuak».

Hurrengo urteei begira, badu itxaropena Urrestik, sektoreak azken urteetako gorakadari eutsiko diola iritzi baitio. Etxebizitzen arloan du itxaropen gehien, salmentak ongi doazelako. Iaz, esaterako, bizitegien salerosketak %17,7 egin zuen gora Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Gorakada handiagoa izan zen bigarren eskuko etxeetan (+%19) eraiki berritan baino (+%11).

Donald Trumpen merkataritza gerraren urtea izan da 2018a. Ekonomiaren motelaldiaren urtea, Txinaren eredu arrakastatsuaren arrakalak erakutsi dituena, baita dieselaren salmenten amiltzeak autogintza osoa atakan jarri duena ere. Baina kontrako haize gero eta indartsuagoek ez dituzte geratu euskal enpresen atzerriko salmentak. Inoiz baino gehiago esportatu zuten iaz: 34.568 milioi euro; 2017an, marka hautsi zutenean baino %8,2 gehiago.

Pixka bat gehiago igo dira inportazioak, %8,9, baina artean esportazioak baino laurden bat txikiagoak dira (25.128 milioi euro). Ondorioz, kanpo saldo positibo handia du Hego Euskal Herriak: kanpoan saltzen duena 9.440 milioi gehiago da kanpotik erosten duena baino. Datu ona da kanpo merkataritza ongi doanean, baina arriskutsuagoa merkataritza uzkurtzen denean, produktu asko merkatu gabe utz ditzakeelako.

Esportazioak Hego Euskal Herriko barne produktu gordinaren %35etik gora dira dagoeneko. Alemaniaren kopurutik gertu dago kopuru hori (%39), eta atzetik ditu Italia (%26), Espainia (%24), Frantzia (%20) eta Erresuma Batua (%17), baina baita Txina (%18) eta AEBak ere (%8).

Makinak eta autoak

Hego Euskal Herriak batez ere ekipo ondasunak esportatzen ditu, hau da, industrian beste ondasun batzuk egiteko edo eraldatzeko erabiltzen diren makinak. Haietakoak dira esportazioen %33,8. Bilakaera ona izan dute, urtebetean %7,4 handitu baitira.

Autogintzari lotutakoak dira esportazioen %24. Iaz %4,3 handitu ziren, baina alde handia dago Nafarroaren (+18,3) eta beste hiru lurraldeen artean (-%5). Labur esanda, VWek ibilgailu gehiago esportatu dituela 2017 kaskarraren ondoren -Polo modelo zaharra azkenetan zegoen-, eta gutxiago Mercedesek, diesel motorreko ibilgailuen salmenten amiltzeak eragin diolako. Ibilgailuen esportazioak %7 gutxitu dira EAEn, eta Mercedes da ekoizle bakarra; hari dagokio Arabaren esportazioen heren bat.

VWen eskutik, Nafarroa izan da esportazioak gehien handitu dituen lurraldea (%12,7). Haren atzetik dator Bizkaia, %9,8eko hazkundearekin. Barne merkataritzan leku berezia du Bizkaiak, energia sektoreak asko baldintzatzen duen lurraldea baita. Bilboko portura iristen den petrolio gordina eta gasa bere inportazioen %48 dira, eta Hegoalde osoko %22. Baina sartu bezala irteten da erregaia Bizkaitik, behin tratatuta: bere esportazioen ia %25 dira produktu energetikoak.

Fluxu horren ondorioz, Bizkaia da kanpo saldo negatiboa duen lurralde bakarra, hots, gehiago inportatzen du esportatzen duena baino. Beste hiru lurraldeetan, inportazioak esportazioen %55 inguru dira.

Eustaten arabera, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako esportazioak batez ere Frantziara (%15,3), Alemaniara (%15) eta AEBetara (%8,3) doaz. Zenbakiak ez dira oso desberdinak Nafarroan; urrira arteko datuek diote Frantzia eta Ipar Euskal Herria direla bezero nagusia (%16,9), eta haren atzetik datozela Alemania (%15,3), Italia (%10) eta Erresuma Batua (%4,9). Txina oraindik oso urrun dago: esportazioen %1,1 baizik ez ziren hara joan.

Urte amaierako pattalaldia

Esportazioentzat 2018a ona izan arren, urtearen amaiera ez da hala izan. Uda arte %10etik gorako tasetan hazi ondoren, azaroan %4,5 igo ziren esportazioak, eta %5,5 jaitsi, berriz, abenduan. Azken hilabete horretan Mercedes faktorea oso nabaria izan da, Arabaren esportazioak %29 jaisteraino.

Kontrako muturrean dago Gipuzkoa: abenduan %16,1 gehiago esportatu zuen, CAFek tren asko entregatu zituelako -garraio materialaren salmenta %71 handitu zen-.

«’Brexit’-ak aukera bat ekar diezaieke Bilbori eta Pasaiari»

Greba orokorra deitu dute Katalunian 2019ko otsailaren 21ean, Kataluniako prozesuaren kontrako epaiketa salatzeko. Elkarretaratzeak eta manifestazioak deitu dituzte.

BILBO. Bizkaiko konpainiak iaz 2017an baino %7,5 gehiago irabazi zuen, eta inoizko emaitzarik onena lortu zuen. Erresuma Batuan saldu dituen aktiboen mozkinek, negozioak berak sortutako irabaziek ekarri dizkiote Iberdrolari markak hausteko zenbakiak: 3.104 milioi euroren mozkinak. Jose Ignacio Sanchez Galanek gidatzen duen multinazionalak 20.000 milioi euroko inbertsioak egin ditun azken lau urteetan, 2018an 5.320 milioi hain zuzen.

GASTEIZ. Eusko Jaurlaritzak autoak erosteko iragarritako Renove planak «ez dauka zentzurik», EH Bilduren iritziz. «Mikro plan bat» dela adierazi zuten atzo Iker Casanova eta Miren Larrion EH Bilduko legebiltzarkideek, «epe motzerako ikuspegiduna eta hauteskundeei begirakoa». Bost milioi euro erabiliko ditu Jaurlaritzak planerako, eta bakarrik 2.500 auto inguru izango dira onuradunak. Laguntza hori motz geratzen da, ezkerreko koalizioaren aburuz, autogintzaren sektorea «sakoneko eraldaketa fase baten atarian» dagoelako. Hori dela eta, legez besteko proposamen bat aurkeztu du legebiltzarrean, hilabeteko epean lantalde txostengile bat martxan jar dadin sektorearen etorkizuna aztertu eta politika publiko sendoak diseinatzeko. Autogintza laguntzeko «politika publiko serio eta estrukturalak» eskatu dizkio EH Bilduk Jaurlaritzari. «Sakoneko egokitzapenak egin behar dira lanpostuak mantentzeko».

Ospakizun eguna izan zuten atzo Ordizian (Gipuzkoa). Goieki Goierriko garapen agentziak 25. urteurrena ospatu zuen, eta NBF Negozio Berrien Fabrikaren eraikin berria aurkeztu zuen. Goierriko Berrikuntza gunean eraiki dute Negozio Berrien Fabrika, enpresa ekimen berriak sustatzeko eta Goiekiren eta Goierri Valleyren egoitza hartzeko.

Ibilbide emankorra izan du garapen agentziak 25 urtean: besteak beste, 350 enpresa baino gehiago sortzen lagundu du. Garapen agentziak nabarmendu du eskualdeko ekonomiaren garapenean «traktore garrantzitsua» izan dela urteotan, eta ekintzailetasuna, gizarte eragileen arteko sinergiak, eta eskualdeko enpresen arteko lankidetza eta lehiakortasuna bultzatu duela.

Badira lan hori erakusten duten ekinaldi mugarri bi: 2000. urtean, Goitur sortu zuen, Goierriko turismoaren agentzia, eta 2017an, Goierri Valley, munduan integral, berritzaile eta neurrira egindako soluzioak eskaintzen dituen metal-mekanika arloko aliantza estrategikoa. Eskualdeko puntako konpainiak daude Goierri Valleyn —CAF, Irizar, Ampo, Indar, Orkli, Jaso, GH eta Transbiaga—, baina baita enpresa ertain eta txikiak ere —240 inguru daude eskualdean—.

«Goierriko kultura»

Atzera begirako errepasoa egin du Goiekik, eta gogoratu du 1993an, agentzia sortu zutenean, Goierrin %20 zela langabezia tasa, eta krisi betean zegoela lanbide eskola ere, eskualderako oso garrantzitsua zena. «Egoera bideratzeko gogoeta estrategiko bat bideratu zen, udal enpresa, sindikatu eta beste hainbat eragileren eskutik, eta Goieki sortu zuten». Egun, Goieki hemeretzi udalerrik osatzen dute, eta helburutzat dute eskualdeko garapen sozioekonomikoa sustatzea.

Mendeurrenaren ospakizunean izan zen Iñigo Urkullu Eusko Jaurlaritzako lehendakaria, eta «Goierriko kultura» nabarmendu zuen, ekintzailetzaren kultura. Ezinbestekotzat jo zuen lankidetza: «Bultzada ekonomiko eta sozialak etenik ez duen honetan, gakoa da elkarrekin lan egitea eta eskualdea eraldatzen laguntzea».

Inork zalantzarik bazuen, hauteskunde kanpaina betean da Pedro Sanchez Espainiako presidentea. Horrela soilik ulertzen da atzo haren gobernuak datozen hamar urteetarako klimari eta energiari dagozkion neurri sorta aurkeztu izana —energia arloko enpresa nagusien buruzagien aurrean—, nola eta horiei dagozkien testuak plazaratu gabe. Ziurrenez, bihar ezagutuko dira testu horiek, Ministroen Kontseiluak onartu ostean.

Sanchezek usteko zuen bere gobernuaren lege indartsuenetakoak, ezerezean geldituko den Klima Aldaketaren eta Trantsizio Energetikoaren legeak, ez zuela lortuko berak nahi beste oihartzunik biharkoan, eta horregatik ekitaldi berezia egin zuen atzo, hedabideetako tituluak lortzearren. Egia da ere kopuru biribila eman zuela Sanchezek, egoki-egokia kanpainari begira: «Energia eta Klima sortarekin abian jarriko diren neurriek 300.000 enplegu berri sortuko dituzte datozen hamar urteetan».

Espainiako presidenteak aipatzen duen sorta hori hiru testutan banatzen da. Batetik, Europara bidali beharreko Klima eta Energia Plan Nazionalaren zirriborroa dago, joan den urtean entregatu behar zuena. Zenbait hedabideren arabera, testu horretan Espainiako Gobernuak aurreikusten du 2030. urterako herrialdearen karbono isurketak 1990. urtekoak baino %20 txikiagoak izango direla. Horrek esan nahi du, gaur egun isurtzen duena baino heren bat CO2 gutxiago (-%38) atmosferaratu beharko duela, gaur egun isurketak 1990ekoak baino %17 handiagoak direlako.

Pedro Sanchezen arabera, 2030ean argindarraren %74 iturri berriztagarrietatik sortuko da Espainian —%40 dator hortik gaur egun—, eta 2050ean argindar guztia iturri berriztagarrietatik lortzea izango du helburu herrialdeak. Jomuga hori bat dator Europako Batzordeak dioenarekin.

Bestetik, atzo aipatutako testu sortan Klima Aldaketarako eta Trantsizio Energetikorako Lege proiektua eta Bidezko Trantsizio Baterako Estrategia ere badaude. Gobernu sozialistaren egitasmo handienetako bat izan nahi zuen trantsizio energetikoaren lege proiektua ezerezean geldituko da, martxoaren 5ean desegingo direlako Espainiak Gorteak. Edonola ere, hor jasotakoetatik ezingo da askorik urrundu apirileko hauteskundeetatik datorren gobernu berria, datorrena datorrela.

Dena den, Teresa Ribera Trantsizio Ekologikorako ministroak, dirudienez, amore eman behar izan du lege egitasmoaren puntu garrantzitsuenetako batean, eta bihar onartzekoa den testuan jada ez dago debekurik 2040tik aurrera diesel eta gasolinazko ibilgailuak matrikulatzeko. Testu berriak orain «CO2 isurketa zuzenak dituzten ibilgailuak matrikulatzeko debekua» soilik aipatuko du, zehaztu gabe zein motatakoak izan daitezkeen.

Arakatzen hasi eta kontratazioetan iruzur handiak egiten direla egiaztatu du Eusko Jaurlaritzako Lan Ikuskaritzak. Haren ekinaldiaren ondorioz, iaz enpresek 7.860 kontratu aldatu behar izan zituzten Araban, Gipuzkoan eta Bizkaian. 2017an, 1.979 lege urratze azalarazi ziren, eta, joan den urtean, horiek ia halako lau .

Guztira, 19.991 lan kontratu pasatu ziren ikuskaritzaren eskuetatik. Ia 8.000 aldatu behar izan dituzte. «Orain, finko edo lanaldi osoko bihurtu dira», azaldu zuen atzo Maria San Jose Eusko Jaurlaritzako Lan sailburuak. «Berrikusitako kontratuen %44k legeari iruzur egiten zioten», gaineratu zuen San Josek, eta ikuskaritzaren «eraginkortasunarekin» lotu zuen zenbakiak igo izana.

Hiru arlo kontrolatzen dituzte Gasteizko gobernuaren ikuskariek: lan baldintzak, segurtasuna eta lan osasuna, eta kontratuen eta laguntzen zilegitasuna. Hiru arlo horietan 21.360 esku hartze osatu zituzten iaz, 832 kasuri aurkitu diete arau hausteak, eta, horren ondorioz, zigorrak ezarri. Guztira 5,6 milioi euro batu zituen ikuskaritzak isunetan, aurreko urtean baino %42 gehiago.

Iruzurretatik kanpo

Kontratazioetan iruzurrak eta lanaldi partzialen kontratazioak ikertzen osatutako lana goraipatu zuen sailburuak, baina baita Ikuskaritzak egindako lana, lan istripuak ikertzeko eta emakumeen berdintasuna sustatzeko.

Istripuak bi taldetan sailkatu dituzte. Heriotza bat eragin duten edo oso larriak izan diren lan istripuak zuzenean ikertu dituzte; larriak eta arinak, berriz, lan txanden arabera. Ikerketak medio, istripu larrienetan zazpi zehapen espediente jaso dituzte enpresek, baita konpontzeko bederatzi errekerimendu ere.

Horrez gain, azpikontratazioak zorrotz kontrolatu dituztela dio Jaurlaritzak. «Azpikontratazio zuzen eta egokiak zirela ikuskatu nahi genuen, ez legez kontrakoak», argitu zuen Iciar Gonzalez Lan Ikuskaritzako zuzendariordeak. Alor horretako ikerketetan garbiketa zerbitzuek izan dute berebiziko garrantzia. Osatutako lan guztien %51 izan dira.

2019an, Lan Ikuskaritzak emakumeek duten egoeran jarriko du arreta. Soldata arrakala eta lan baldintzak berdindu nahi dituzte. «Berdintasuna sustatzeko lana bitarteko estrategiko bat da», nabarmendu zuen Gonzalezek. «Soldata arrakalari aurre egiteko Lan Ikuskaritzak postu pribilegiatua dauka euskal estrategian». San Josek, berriz, plan bat diseinatu dutela zehaztu zuen: «Ordainsari Berdinerako Ikuskapen Plan bat daukagu, giltzarria izango dena. Ordainsari Berdintasunerako Planean sartzen dira iruzur ereduak aurreikusteko programen bidezko soldata-auditoretzak».

Horrez gain, egoerari aurre hobeto egiteko unitate espezializatuak jarriko dituzte abian. Formakuntza zehatza jasoko dute espezializatutako teknikari emakumeek, berdintasunarekin lotutakoak oro har, soldata desberdintasunari buruzkoa zehazki.

Bilboestibako enpresa batzordeak 24 orduko lanuztea eta elkarretaratzea deitu ditu 2019ko otsailaren 20an atzo lan istripuz hildako zamaketariaren heriotza salatzeko

Iberdrolak markak hautsi ditu 2018an, 3.014,1 milioi euroko irabazi garbiak lortuta; 2017an baino % 7,5 gehiago. Taldearen negozio guztiek portaera ona izan dute.