Amiantoaren biktimei kalte-ordaina emango dion funts bat eratzeko eskatuko dio Eusko Legebiltzarrak Espainiako Gobernuari. Espainiako Kongresuan aurkeztuko du funts hori eratzea aurreikusten duen lege proposamen bat, hirugarrenez. Ordezkaritza bat izendatu beharko du horretarako. Ekinaldia talde parlamentari guztiek proposatu dute batera, PPk salbu. Gaurko osoko bilkuran, ordea, parlamentari guztiek babestu dute, PPkoak barne.
Eusko Legebiltzarrak 2016ko maiatzean onartu zuen lehenengoz Espainiako Gobernuak amiantoaren biktimentzako funts bat eratzeko proposamena. Espainiako Kongresuak, baina, ez zuen eztabaidatu proposamen hori, ganberako mahaiak ez zuelako tramiterako onartu. Mariano Rajoy orduko Espainiako presidentearen gobernua (PP) ekinaldiaren aurka agertu zen.
Beste saiakera bat egin zuen Eusko Legebiltzarrak 2017an. Berriro ere gisa bereko lege proposamen bat onartu zuen urte horretako otsailean, aho batez. Urrian, tramiterako onartu zuen Kongresuko Mahaiak, talde guztien babesa lortuta, PPrena izan ezik -abstenitu egin zen-. Orduan ere proposamena ez zen eztabaidatu, ordea. Legealdia amaitu eta Gorteak desegin ziren proposamena osoko bilkurara eraman aurretik.
Azken proposamenaren azalpenak dio Espainiako Estatuan ia 4.000 hildako eragin dituela amiantoak 1994 eta 2008 artean, eta kopuru horrek 2023. urtera arte goraka jarraituko duela ohartarazi du. Urte horretatik aurrera kopurua egonkortu egingo dela jasotzen du azalpenak. Proposamenak argudiatu du zientifikoki frogatu dela amiantoaren eta mesoteliomaren arteko lotura zuzena, eta gaineratu du Espainiako Estatuan ez dela sortu kalte-ordainetarako funtsik, inguruko beste herrialde batzuetan ez bezala. Frantzia, Holanda eta Belgika aipatzen ditu adibide gisara.
Amiantoa erabili duten enpresetako asko desagerertu egin dira, eta hori zailtasun handia da biktimek kalte-ordaina jaso dezaten, legebiltzarrak onartutako proposamenaren hitzetan.
Testuan, proposatzen da erakunde autonomo batek kudeatzea kalte-ordainetarako funtsak, gizarte segurantzaren ardura izango duen ministerioaren menpe.
Munduko herrialde gehienetan ospatzen da Maiatzaren Lehena, eta, tokian-tokian, langileen aldeko aldarriek oihartzun desberdina, doinu desberdina hartu ohi dute. Ukitu nostalgikoagoa batzuetan, edo jostagarriagoa, edo tonu zakarragoa zenbaitetan, herrialde jakin horrek bizi duen egoeraren baten erakusgarri. Hori jazo da, adibidez, Frantzian, non Jaka Horien krisiak sei hilabete bete dituen. Liskar gogorrak izan dira manifestarien eta poliziaren artean.
Egia esan, Pariskoa kasik iragarrita zegoen. Christophe Castaner Frantziako Barne ministroak bezperan dagoeneko aipatu zuen «1.000-2.000 erradikal» espero zituztela Maiatzaren Leheneko manifestazioan, horien artean zenbaitzuk «atzerritik etorritakoak», eta baita «erradikalizatutako Jaka Horiak ere». Hori argudiatuta, Castanerrek 7.400 jendarme barreiatu zituen Parisko kale nagusietan, eta, goizean, adibidez, jada 88 hartu zituzten atxiki «liskarrak eragozteko».
Tentsioa areagotuz joan zen, eta istiluak oso azkar hasi ziren Frantziako hiriburuan. Maiatzaren Leheneko hiriburuko ekitaldi nagusia bera-CGT, FSU, Solidaires, UNEF eta MNL sindikatuek deitutako manifestazioa- abiatu baino bi ordu lehenago hasi ere. Montparnasse zen manifestazioaren abiapuntua, eta han jazo ziren Black Bloceko kideen eta Poliziaren arteko lehen liskarrak.
Bloke beltzeko kideak kapitalismoaren eta globalizazioaren kontrako mobilizazioetara Poliziari aurre egiteko prestatuta joan ohi dira, besteak bestek beltzez jantzita, buruak eta beste babestuta eta aurpegia estalita, identifikazioa zailtzeko asmoz, baita euren burua Poliziaren negar gasetatik eta kolpeetatik babesteko eta irudi bateratua emateko ere.
Montparnassen, sindikatuen martxa abiatzeko unean zen prentsarekin hitz egitekoa Philippe Martinez, CGT sindikatuko idazkari nagusia. Baina bere burua bloke beltzeko kideen eta Poliziaren negar gasaren erdian ikusi zuen. Martinezek manifestazioa utzi egin behar izan zuen momentu horretan, eta, geroago, ibilbidean aurrerago itzuli zen segiziora.
Gero, CGTko idazkariak Poliziaren « bereizketarik gabeko eta aurrekaririk gabeko jarrera» gaitzetsi zuen, eta larria iritzi zion Poliziak «CGTren kontra, garbi identifikatutako CGTren aurka» kargatzeari.
Hainbatetan, liskarrek manifestazioak aurrera egitea eragotzi zuten, batez ere Italia enparantzan, Black Bloceko kideak atzera formazioan jarri zirenean eta Poliziak jendea barreiatzeko granadak eta negar gasa erabili zituenean. Gerora, sindikatuen segizioak ibilbidean aurrera egiteko aukera izan zuen, baina gero eta manifestari gutxiagorekin. Liskarren ondorioz, adibidez, FSU sindikatuko buruzagiek manifestazioa uztea erabaki zuten.
Arratsaldean, Emmanuel Macronen eta haren erabakien kontrako hainbat aldarri entzun ziren. Jaka horiak jantzita zeuden hainbat manifestari. Aipagarri gogoan izan zutela Alexandre Benalla-Macronen bizkartzain ohia-. Joan den urteko Maiatzaren Leheneko manifestazioan Benalla, polizia balitz bezala, bi laguni oldartu zitzaien. Gerora, uztailean ezagutu zen eskandalua. Edonola ere, liskarrek lausotu egin zituzten aberastasunaren gaineko zergaren edo CGSa kentzearen aldeko manifestarien eskakizunak.
Atzo, hiriburuko hedabide talde batek egindako zenbaketaren arabera, 40.000 lagunek hartu zuten parte Parisko manifestazioan -80.000 CGTren arabera-. Prefeturaren arratsaldeko seietako informazioaren arabera, Poliziak 330 lagun atxilotu zituen eta 17.706 «prebentziozko identifikazio» egin.
Paris. Manifestazioa hasi baino lehen hasi ziren liskarrak Black Blocen eta Poliziaren artean. IAN LANGSDON, EFE
Espainian, jakina, CCOO eta UGT sindikatu nagusiek gobernu berria izan zuten hizpide hauteskundeen ondorenean. Bi sindikatuek berriz ere deialdi bateratua egin zuten Maiatzaren Lehenerako, eta Madrilgo manifestazioan izan ziren idazkari nagusiak. Unai Sordo CCOOko idazkari nagusiak «ezkerreko gobernua» osatzeko eskatu zion PSOEri, «jada ez duelako aitzakiarik» sindikatuei hitzemandako aldaketak egiteko. Sordoren arabera, «gehiengorik ez izatea zen aldaketa horiek ez egiteko erabiltzen zuen aitzakia». Pepe Alvarez UGTko idazkariak ere argi utzi zion Pedro Sanchezi: «Riverarekin ez, Pablo Casadorekin ez, eta Voxekin ezta garagardo bat hartzera ere». Bai Sordok eta bai Alvarezek Espainiako langile askok pairatzen duten prekaritatea salatu zuten, eta soldatak handitzeko beharra azpimarratu.
Katalunian, Bartzelonan egindako manifestazioan, UGTko langile talde batek gogoan izan zuen Gironan sindikatuko idazkari nagusi izandako Dolors Bassa. Preso dago Bassa, Kataluniako Lan eta Gizarte Gaietarako kontseilari kargugabetua, eta UGTko kideek hura askatzeko eskatu zuten.
Errusia. Komunisten manifestazioa Moskun. JURI KOTXETKOV, EFE
Italian, berriz, sindikatu nagusiek -CGIL, CISL eta UIL- Europa sozialago bat eskatu zuten Bolognan 30.000 lagun bildu zituen manifestazioan.Gobernuaren kontrako aldarriak izan ziren -batez ere immigrazio politikaren kontrakoak-, baita Europaren aldekoak ere. Hori bai, sindikatuek ez dute «soilik koefiziente eta protokolo izango den Europa bat nahi, haragizkoa baizik, europar herritarren arima izango duena».
Mediterraneoaren beste aldean, Aljerian, Maiatzaren Leheneko aldarrikapenak erabat lotuta joan ziren herrialdeko azken aldaketei. Hilabete bete da kaleko protesten presioari aurre egin ezinik Abdelaziz Bouteflikak presidentetza utzi zuela, baina sindikatuek «egiazko trantsizio politikoa» eskatzen jarraitzen dute. Haien ustez, gobernuko talde guztiak egin behar du alde, Ahmed Gaed Salah armadako burua barne, «sistema egiaz berrituko bada».
Aljeria. Jendetzak sistema egiaz berritzeko beharra aldarrikatu du Maiatzaren Lehenean. MOHAMED MESSARA, EFE
Bolsonaroren kontra
Atlantikoaren beste aldean, Kuban, Miguel Diaz-Canel presidentearen eta Raul Castro Kubako Alderdi Komunistaren buruaren gidaritzapean egin zuten Habanako ohiko Maiatzaren Leheneko desfilea, zeinetan lehen aldiz parte hartu baitzuen LGTB taldeen ordezkaritza batek. Desfilearen lehen lerroan ziren, gainera, Brasildik Kubara itzuli behar izan duten osasun arlo langileak.
Brasil. Herrialdeko hamar sindikatu nagusiek deialdi bateratua egin dute Maiatzaren Lehenean eta Bolsonaroren pentsio erreforma salatu. Irudian, Sao Pauloko manifestazioa. SEBASTIAO MOREIRA, EFE
Hain zuzen, Jair Bolsonaro Brasilgo presidentearen eta haren pentsioen erreformaren aurka mobilizazio bateratuak egin dituzte Brasilgo hamar sindikatu nagusiek atzoko egunez. Neurri handi batean, datorren ekainaren 14rako iragarria duten greba orokorrerako prestakuntza izan dute Maiatzaren Lehena.
Maiatzaren Lehena Euskal Herrian: bizitza lehenik, eta ezkerretik
Iaz morez tindatu ziren Maiatzaren Leheneko manifestazioak, martxoaren 8ko greba arrakastatsuari jarraipena emanez. Aurten ere utzi du bere arrastoa mugimendu feministak, haren lelo nagusietako bat -bizitza erdigunean jartzea, eta ez sistema produktiboa- baliatu dutelako ELAk, LABek eta beste sindikatu txikiago batzuek beren mezuetan.
Ipar Euskal Herrian berezia izan da Maiatzaren Lehena, han indarra duen sindikatu abertzaleak, LABek, lortu baitu hainbat urtez jasandako bazterketa gainditzea. Lehen aldiz, CGTrekin joan da eskuz esku, hainbat gizarte mugimendurekin batera.
Hona hemen sindikatu bakoitzaren mezu nagusia:
ELA
EAJri kritika zorrotza
Estreinako Maiatzaren Lehena izan zuen Mitxel Lakuntzak ELAko idazkari nagusi gisa, eta, hauteskunde ziklo baten hasieran egonda, alderdi politikoei ezkerreko politikak eskatzeko baliatu zuen: «Klase politiko guztiari eskatzen diogu balio jakin batzuen aldeko konpromisoa: berdintasun, solidaritate eta askatasunaren aldeko konpromisoa. Ezkerreko politikara itzuli behar da, jendearen arazoak aintzat hartu. Ezkerra behar dugu, kalean, lantokietan eta instituzioetan».
Bilboko ekitaldia EAJri kritika zorrotza egiteko ere erabili zuen Lakuntzak, Andoni Ortuzar jeltzaleen buruak Aberri Egunean ELAren aurka egin zituen adierazpenei erantzunez: «Leporatu zigun grebak Euskadiren aurka egitea; argi gera dadila: guk ez dugu inoren kontrako grebarik egiten, jendearen lan baldintzak hobetzeko baizik. Bere alderdiak grebarik ez egotea nahi badu, erraza dauka: bermatu dezala agintzen duen administrazioen esku dauden lan baldintzak duinak izango direla». Bien bitartean grebak egiten jarraituko dutela ohartarazi zuen, «lan hitzarmen on bat lortzeko bide bakarra» delako. ELAk erresistentzia kutxa ezinbesteko tresnatzat dauka grebek arrakasta izan dezaten, eta horregatik %22 gehituko du, eta hilean 1.100 euroko ordaina bermatu. «Badakigu hau dela inbertsiorik onena: borroka egiten dutenetan inbertitzea».
LABek Gazteluko plazan batu zituen Iruñeko zenbait lekutatik abiatutako zutabeak. JAGOBA MANTEROLA, FOKU
LAB
Borrokak, grebak eta batasuna helburu
Sektorekako borroken batasuna irudikatu zuen atzo LABek. Iruñeko zenbait tokitatik abiatu ziren gazteen, emakumeen, migranteen eta pentsiodunen blokeak, eta gero bat egin zuten manifestazio nagusian. Garbiñe Aranburu sindikatuko idazkari nagusiak bi erronka nagusi aipatu zituen prekaritateari aurre egiteko: «Batetik, lan zentroetan borrokak eta grebak aktibatzen jarraitzea, eta, bestetik, langileei orokorragoak izango diren erantzun markoak ahalbidetzea».
Aldarrikapen komunen inguruan «klase subjektua berrosatzeko» oztoporik ez dela azpimarratu zuen. «Momentu honetan zergatik ez, adibidez, 1.200 euroko oinarrizko soldataren aldeko mobilizazio orokor bat edo greba bat?». LABek borrokak batzeko apustua egin zuen, borroka sektorialak indartuko dituelakoan.
Horrekin batera, «kapitalarekin hausteko borrokan» urratsak egin direla azaldu zuen Aranburuk: «Kalean eta lantokietan, baita hautetsontzietan ere»..
Klase borroka eta nazio askapena ere lotu zituen LABek: «Sindikalismo abertzaleak ezin du erlatibizatu borroka nazionalaren garrantzia. Hemen erabaki nahi dugu, eta dena erabaki nahi dugu». Bide horretan ere, aliantzen alde egin zuen Aranburuk. Bestelakoak gogoan izan zituen: Alde batetik, lanean hildakoak: gogoratu zuenez, iaz 68 langile hil ziren lan istripuetan, eta aurten hamasei.
CCOOko eta UGTko kideen manifestazioa, Bilbon. MARISOL RAMIREZ, FOKU
CCOO, UGT
Espainiari begira, Nafarroako Gobernua miran
Batukadaren erritmoari jarraikiz atera ziren kalera CCOO eta UGT Iruñean, bi mezu nagusirekin. Alde batetik, Espainian sortuko den gobernu berria ezkerrekoa izan dadila, eta langileen eskubideak agenda politikoan egon daitezela. Bestetik, Nafarroako Gobernuari kritika egin zioten: «Elkarrizketa soziala eta enplegu plana zor digu Nafarroako Gobernuak». CEN patronalaren egoitzaren aurrean bukatu zuten manifestazioa.
Bi sindikatuek Espainiari begiratu zioten batik bat. Jesus Santos UGTko idazkari nagusiak Pedro Sanchez zoriondu zuen, baina ohartarazi zuen harekin «oso zorrotzak» izanen direla. «Zezenari adarretatik heltzeko garaia da, ez dago aitzakia eta luzamenduetarako tarterik». Lan erreforma alboratzeko eta «patronalaren eta sindikatuen arteko oreka bermatuko duen» negoziazio kolektiboa eskatu zituen.
Santosek Nafarroako Gobernuari egotzi zion lan istripuen gorakada. «UGT eta CCOO lan arriskuen prebentziorako kudeaketatik bota gintuen, istripuen kontrako borrokarako programak kendu zituen, eta haien ildoko sindikatu arduradun bat jarri zuen Lan Osasuneko sekzioaren buru. Horrekin dena okerrera joan da».
Antzeko bidea hartu zuen Chechu Rodriguez Nafarroako CCOOko idazkari nagusiak, eta agenda soziala erdigunean kokatzeko beharra azpimarratu zuen. Borroka feminista goraipatu zuen Rodriguezek, eta Espainian ezkerreko hitzarmena «inoiz baino beharrezkoagoa» dela azaldu zuen.
ESKren, Steilasen eta CGTren manifestazioa. ARITZ LOIOLA, FOKU
STEILAS, ESK, CGT, CNT
Prekaritatearen aurkako aldarrikapena
Manifestazio koloretsua egin zuten Steilas, ESK eta CGT sindikatuek Bilbon, haien ekitaldira batu zirelako Bizkaiko Etxeko Langileen Elkarteko kideak, Navaleko langileak eta beste talde batzuk ere. Arriaga antzokiaren parean egindako ekitaldian «prekaritatea amaitzeko ordua» dela eskatu zuten. «Lana ez duten eta lana duten pertsonen prekaritatea bukatu behar da: lan eta gizarte prekaritatea. Bizitza erdigunean jartzeko garaia heldu da». Sistema heteropatriarkalaren aurka ere egin zuten, emakumeek lan eremuan baldintza kaskarragoak dituztelako. «Emakumeen garaia da, eta azken bi greba feministak hasiera baino ez dira; behar dugun eraldaketa sakona feminista izanen da, edo ez da izango».
CNT sindikatuak bakarrik egin zuen manifestazioa Bilbon, eta bertan «duela 200 urteko aldarrikapenak» egin zituzten Luis Fuentes sindikatuko ipar eskualdeko idazkari nagusiaren arabera. «Zortzi orduko lan ordutegia dago legez, baina denok dakigu hori ez dela betetzen, eta hamar ordu edo gehiagoko lan egunak dituztela askok; horregatik oinarrizko aldarrikapenak egiten jarraitu behar dugu».
CGT, LAB eta hainbat gizarte mugimenduk deitutako manifestazio bateratua, Baionan. GUILLAUME FAUVEAU
CGT-LAB-GIZARTE TALDEAK
Batasuna, eta borroka aniztasuna
Batasunaren argazkia eman zuten sindikatuek eta herri mugimenduak atzo, Baionan. Elkarrekin esplotazioaren kontra, aitzinamendu sozialaren eta ekologi- koaren alde lelopean, lehen aldiz elkarrekin egin zuten manifestazioa LABek eta CGTek; deialdira batu ziren Bizi taldea, gazte mugimendua, Etorkinekin kolektiboa, eta talde feministak batzen dituen EBA Egiazko Berdintasunaren Alde plataforma. Ehunka jende elkartu ziren, Maiatzaren Lehenean Baionan aspaldi ikusi gabeko irudia eskainita. 6.500 izan ziren, antolatzaileen arabera.
Gazte blokea izan zen abiatzen lehena, eta Baionako presondegitik tren geltokirako ibilbidea egin zuen, G7koen gailurraren eta kapitalismoaren kontrako oihu artean. Higiezin agentzietako leihoetan eta kutxa automatikoetan margoketak ere egin zituzten. Manifestazio bateratura elkartu ziren ondotik.
Sindikatuen eta gizarte eragileen elkarlanaren aldeko mezuak izan ziren nagusi mobilizazioan. «Urrats handia da, eta espero dugu aurrera begira horretan segitzen ahalko dugula», adierazi zuen Enaut Aramendi LABeko ordezkariak. Haren iritziz, elkarlanaren bidean egindako urratsak ez du atzera-bueltarik eta etorkizunean «beste urrats txiki batzuk» emateko balioko du. LABeko kideak nabarmendu zuen manifestazioan «kapitalari ez eta biziari bai» esateko mobilizatu direla. Azken urteetan, LABeko kideek beste sindikatuen gibeletik egin izan dute manifestazioa.
Aurten departamenduko intersindikalik osatu ez denez, Baionan LABekin elkartzea erabaki zutela azaldu zuen Sam Hourquescos CGTko ordezkariak, ondoko ekitaldietarako aldian-aldian erabakiko dutela argi utzita: «Lan bilkura batera deitu gintuen LABek, eta bat egin genuen aldarrikapen multzo baten inguruan , ez da zaila izan ados jartzea». Pozik agertu zen bildu den jende multzoarekin; «olde berri baten hasiera» izanen dela espero du.
Biziki «kontent eta baikor» agertu zen Txetx Etxeberri Biziko arduraduna. «Biziki inportantea da, aurten mobilizazio ziklo garrantzitsu bat izan delako, Jaka Horiak, manifestazio sozialak, klimaren aldeko martxak eta gazteen greba… Bide onean gara».
Bi lankideen heriotza salatzeaz gain, eskakizunak ere egin dituzte CAFeko langileen ordezkariek: enpresari eskatu diote lankideren bati amiantoarekin lotutako gaitzen bat detektatzen zaionean, zuzenean har dezala laneko gaixotasuntzat, aitor dezala eragindako kaltea eta ordaindu diezaiotela dagokion kalte ordaina, auzibidea ez dadin izan langilearen aukera bakarra.
Martxoaren hasieraz geroztik, kalean daude Navaleko 173 beharginak. Orduan iritsi zen epailearen ebazpena, baina ontziolako langile gehienek aukera zeukaten Navantia ontziola talde publikora joateko: 150ek, hain justu. Horiek guztiak Izar enpresa publikoko langileak baitziren 2006an Sestaoko ontziola pribatizatu zutenean, eta operazio hori egin zenean aukera hori eman baitzitzaien langileei: enpresa inoiz itxiko bazen, aukera izango zutela ontziola publiko batean lanean hasteko. Aukera hori badaukate langileek, baina betiere Euskal Herritik kanpo: Ferrol, Cadiz eta Cartagenako ontziolak, edo SEPIren bulego nagusiak, Madrilen.
Navaleko langileak behin kaleratu zituztenean, SEPIk galdera egin zien 150 beharginei ea non hasi nahi zuten lanean, eta zein epetan. Hiru hilabeteko epean edo geroago hasteko aukera zeukaten. 36 langile horiek aukeratu zuten hiru hilabeteko epean hastea beharrean. Gainerako langileek abenduaren 31ra arteko epea izango dute eskaera hori formalizatzeko.
Baina Sestaoko ontziola itxi zenean 173 langile kaleratu zituzten. Hau da, 23 behargin bermerik gabe geratu ziren, lekualdaketarako aukerarik gabe. Horientzako ontziola publikoren batean lekua bermatu nahi izan zuten atzo CCOOk eta UGTk SEPIrekin izandako bileran, baina ez zuten halakorik lortu. «Saiatuko direla esan digute, curriculumak bidaltzeko eta ahal dutena egingo dutela», azaldu zuen Txema Belon UGTko Navaleko arduradunak.
Ontziola berriz ere martxan jarriko balitz, bestalde, orain arteko beharginen itzulera bermatzeko eskatu zien sindikatuek, baina horretan ere ez zien ezer ziurtatu. «Kasu bakoitza aztertu beharko zela esan digute».
Maiatzaren Leheneko manifestazioekin bat egingo dute gaur Navaleko langileek. Zehazki, ESK, Steilas eta CGTk Bilbon deitutakoarekin.