Eusko Jaurlaritzak «positibotzat» jo du datua, haren iritziz baieztatzen duelako EAEko ekonomia «aurreikusi baino indartsuago ari dela irteten industriaren beheralditik». Edonola ere, datuak erakusten du hazkunde ekonomikoak moteltzen jarraitzen duela —%2,4koa izan zen hazkundea 2018ko azken hiruhilekoan; %2,6koa 2018ko hirugarren hiruhilekoan; %2,9koa bigarrenean; eta %3,1ekoa iazko lehen hiruhilekoan—, nahiz eta «2019ko lehen hiruhilekoan halako azkartze bat egon hiruhilekoen arteko hazkundean».
Hain zuzen, Jaurlaritzaren aurreikuspena baino hamarren bat hobea da Eustaten datua, Lakuak espero baitzuen urtarriletik martxora bitarteko hazkundea %2,1ekoa izango zela. Hiruhilekoen arteko hazkunderi dagokionez, hain zuzen, %0,6koa izan da gorakada, aurreko hiruhilekoan baino hamarren bat handiagoa. Eustatek azaldu duenez, eskaintzaren ikuspegitik, hazkundea batez ere «industriaren sektoreak lehen hiruhilekoan izandako suspertzeari dagokio».
Uztailean itxiko ditu ateak behin betiko. Enpresak asteartean jakinarazi zien albistea Vianako saltokian lan egiten duten 87 langileei. Jesus Gamez CCOOko Carrefourreko zerbitzuetako idazkari nagusiaren arabera, sindikatuan eta langile batzordean argi dute ez dela lanposturik murriztu behar, eta, printzipioz, Carrefourrek argitu du ez duela egingo. Taldeak aurreratu du 87 langileak beste zentroetan kokatzeko asmoa duela.
Auzia da non. Datorren asteartean lehen bilera egingo dute langileen ordezkariek zuzendaritzarekin. Las Cañas merkataritza gunetik lau kilometrora, Logro- ñon, Carrefourrek beste hipermerkatu bat du Berceo izeneko azalera handiko gunean, 2016ko amaieran Eroskiri erositakoa. Alta, nekez beretu ahalko ditu 87 langileak, «ez baitu ahalmenik guztiak hartzeko». Era berean, kokagunea ere garrantzitsua da. «Elkarrengandik oso gertu izan arren, bata Logroñon dago eta bestea Vianan, bi erkidegotan. Ondorioz, estatu arloko akordioa izan behar luke; lurralde bereko akordioa izanez gero, langileak Iruñeko lantokira eraman beharko direlako, Vianatik 80 kilometrora», azaldu du Gamezek.
Haren esanetan, langileek euren lan baldintzei eutsiko diete, baina ikusteko dago Carrefourrek non kokatu nahi dituen. «Mugikortasun geografikoko espedientea aurkeztuko du. Langile batzuk ezin badira inguruko lantokietan ezarri, ikusi behar da tokiz aldatu nahi duten eta bide horretan lagundu». Astearteko proposamenaren arabera, langileen batzordeak aztertuko du protestarik egingo ote duten —batzordean, Fetico sindikatu korporatiboak bost ordezkari ditu; CCOOk, hiru, eta LABek, bat—.
Adierazgarria da Carrefourrek ixten duen lehen hipermerkatua izatea. Gamezen arabera, aspalditik ez zen errentagarria, eta «Eroskiren saltokia erosi aurretik ere arazoak zituen». Iragarpena albiste txarra da Las Cañas gunearentzat. Iaz, Brico Depot saltokiak ere ateak itxi zituen.
Prekaritateaz gain, beste faktore batean jarri zuen arreta bakoitzak: LABek emakumeen egoera nabarmendu zuen; ELAk eskatu zuen minbizia sortzen duten produktuak enpresetatik ateratzea , eta CCOOk baldintza txarrekin lotu zituen lan heriotzak.
LAB ezkor agertu zen Hego Euskal Herriko zenbakiekin. Istripuen ondorioz hildako jende kopurua onartezina dela salatu zuen Ibon Zubielak, Lan Osasunerako arduradunak, eta lanaren eraginez gaixo daudenen kopuru handiena daukala erkidegoen artean.
Horrez gain, emakumeen egoera nabarmendu zuen Zubielak: «Sexuaren araberako lanaren banaketak segregazioa sortzen du. Emakumeak ezin dira baldintza beretan sartu lan merkatura, eta enplegu jakin batzuetara kondenatzen ditugu, zeinetan ez diren kontuak hartzen arriskuak».
Bilbon, Mutualiaren aurrean egin zituen mobilizazioak LABek, aseguru etxeen lana salatzeko. Salatu zuen maskulinoa den langilearen profila erabili ohi dela, inplizituki, arriskua baloratzeko edo ikertzeko garaian. «Beharrezkoa da aldaketa bat kontuan hartuko dituena espezifikotasun biologikoa eta sexuaren araberako lan banaketa».
ELAk manifestazioak egin zituen Iruñean eta Bilbon. Nabarmendu zuen ezen, Laneko Segurtasun eta Osasunerako Europako Agentziaren arabera, lan istripuan hiltzen den langile bakoitzeko beste 35 hiltzen direla lanaren eraginez sortutako gaixotasunen ondorioz.
Lantegietatik minbizia sortzen duten produktuak kentzea jarri zuen helburu sindikatuak. 2018an, Europako Batasunean akordioa egin zuten produktu gehiago debekatzeko lanlekuetan. Hala ere, neurria indarrean jartzeko, arloko ministroek eta Europako Parlamentuak berretsi behar dute. «Produktu horiek enpresa guztietatik desagertu behar dute», azaldu zuen Peio Igeregik, ELAko Lan Osasunerako arduradunak. «Kontua ez da produktu horiekin lan egiteagatik gero zer plus edo ordainsari jaso behar duten langileek». Era berean, prekaritatearekin lotu zuen Igeregik produktu horiekin lan egin beharra. «Ezin dugu ahaztu langile horiek askotan ez dutela jasotzen behar duten trebakuntza».
CCOO ere Bilbon mobilizatu zen. Kritiko agertu zen Loli Garcia, Euskadiko CCOOko idazkari nagusia, lan istripuen igoera hazkunde ekonomikoarekin eta lanpostu gehiago sortzearekin lotu baitu: «Kausa nagusiak hauek dira: prekaritatea, negoziazio kolektiboaren galera eta zenbait eragileren gaitasun falta langileen eskubideak defendatzeko».
Lan mota berriak jo zituen begiz Garciak, istripuen erantzule zuzen moduan ikusten dituelako. Hainbat hutsune aurkitu zizkien merkatuan sortzen dabiltzan lan berriei, besteak beste, kanpoan uzten dituztelako langileak prestatzea eta lan istripuak saihesteko hartu beharreko neurriak.
Jaurlaritza, konprometituta
Segurtasunik gabe kalitatezko enplegurik ez dagoela adierazi zuen atzo Maria Jesus San Jose Eusko Jaurlaritzako Lan eta Justiziako sailburuak. Haren ustez, «lan arloaren funtsezko ardatza da laneko segurtasunaren eta osasunaren prebentzioa».
Jaurlaritzak oinarri horiekin konprometituta segitzen duela argitu zuen, horretarako Osalan eta 2015-2020 eperako estrategia bidaide hartuta. «Euskal gizarteak duen kulturan txertatu nahi ditugu segurtasuna eta osasuna».
San Josek esan zuen etorkizunean gardentasun politikan segituko dutela, baita prebentzio ordezkariak prestatzen eta istripu edo gaixotasun profesional guztiak ikertzen ere Osalanen edo Lan Ikuskaritzaren bitartez, aurrerapausoak emateko. «Lan eta Justizia Sailarentzat eta Jaurlaritza osoarentzat, urteko egun guztiak dira apirilaren 28a».
Aurtengo lehen hiruhilekoan, Araba, Bizkai eta Gipuzkoako BPG barne produktu gordinaren hazkundea %2,2 hazi da urte arteko alderaketan. Eustatek eman du datua, baina ez da behin betikoa, hiruhileroko kontuen aurrerapen kalkulua baita.
Eusko Jaurlaritzak “positibotzat” jo du datua, haren iritziz baieztatzen duelako EAEko ekonomia “aurreikusi baino indartsuago ari dela irteten industriaren beheralditik”. Edonola ere, datuak erakusten du hazkunde konomikoak moteltzen jarraitzen duela -%2,4koa izan zen hazkundea 2018ko azken hiruhilekoan; %2,6koa 2018ko hirugrarren hiruhilekoan; %2,9koa bigarrenean; eta %3,1ekoa iazko lehen hiruhilekoan-, nahiz eta “2019ko lehen hiruhilekoan halako azkartze bat egon hiruhilekoen arteko hazkundean”.
Hain zuzen, Jaurlaritzaren aurreikuspena baino hamarren bat hobea da Eustaten datua, Lakuak espero baitzuen urtarriletik martxora bitarteko hazkundea %2,1ekoa izango zela. Hiruhilekoen arteko hazkunderi dagokionez, hain zuzen, %0,6koa izan da gorakada, aurreko hiruhilekoan baino hamarren bat handiagoa. Eustatek azaldu duenez, eskaintzaren ikuspegitik, hazkundea batez ere “industriaren sektoreak aurtengo lehen hiruhilekoan izandako suspertzeari dagokio”.
Bestetik, Estatuek aurreratu du enpleguaren hazkundea %1,8koa izan dela aurtengo lehen hiruhilekoan iazko aldi berarekin alderatuz gero.
Hauek dira bi sindikatuek proposatutako hamar ardatzak: eredu produktibo jasangarri berri bat; kalitatezko enplegua; zerga bilketa handiagoa eta bidezkoagoa; emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna; pobreziari aurre egitea; pentsio publikoen bideragarritasuna eta nahikotasuna; kalitatezko zerbitzu publikoak; laneko ezbeharren kontra egitea; tratu eta aukera berdintasuna; eta demokrazia hobetzea.
Sei zutabe izanen ditu mobilizazioak, deitzaileek adostu dituzten aldarrikapenen araberakoak, eta horien ondotik joanen dira sindikatuen ordezkaritzak. Hala, klimaren aldeko borroka, munduko langileriaren defentsa, babes sozialaren eta zerbitzu publikoen defentsa, gazteriaren prekaritatearen salaketa, eta gizonen eta emazteen arteko berdintasunaren aldarrikapena izanen dira aurtengo maiatzaren 1eko mobilizazioaren lehen lerroan. «Langileen kontrako erasoak ugaritzen ari dira», Eñaut Aramendi LABeko koordinatzailearen arabera, eta, horregatik, «ezinbestekoa da indar guziak batzea». Dominique Pons CGTko kidearen hitzetan, «kapitalak egunero kolpatzen gaitu».
Gazte mugimenduaren blokea izanen da aurtengo beste berezitasunetako bat. Unai Arkauzek ohartarazi du azken hilabeteetan eremu ezberdinetako gazteak anitz mobilizatzen ari direla, izan ikasle protestetan, izan klimaren alde, izan G7koen gailurraren kontrako mugimenduan. «Gazte horiek guziak saretu eta manifestaziora bideratzea da gure helburua», adierazi du. 10:00etan ezarri dute ordua, Baionako presondegian, ondoren manifestazio nagusira txertatzeko.
Batasuna lehenetsia
Ezin erran LABek eta CGTek azken urteetan harreman biziki onak izan dituztenik. Urteetan, intersindikaletik kanpo utzi dute sindikatu abertzalea, eta, duela bi urte, enpresa txikietako hauteskundeetara aurkeztu zuen zerrendari helegitea ezarri zion CGTk. Gaurko prentsaurrekoan adierazi dutenez, sindikatuaren oinarriak eskatu dio elkarlanean aritzeko. «Batasuna lehenetsi dugu. Macronen gobernua biziki bortitz ari da langileriaren kontra; ezinbestekoa da elkarlanean aritu gaitezen. Haserretzen gaituena baztertu eta adostasunak aitzinean eman ditugu», adierazi du Ponsek, iragana iraganean uzteko eskatuta. Bide beretik jo du LABek ere: «Sindikatu blokeen eskematik ateratzea lortu dugu. Ez dugu denean bat egiten, baina batera aritzera kondenatuak gara; zatiketak baztertu behar ditugu».