Kargalekuez gain, autonomia da auto elektrikoen zabalkundea oztopatzen duen beste aldagaia. Hala ere, urte gutxitan aurrerapena handia izan da. WisdomTree funtsaren arabera, gaur egun karga betean dagoen auto elektrikoak batez beste 322 kilometro egin ditzake atzera kargatu beharra izan arte. 2013. urtean, 129 eta 145 kilometro artean egiten zituen halako auto batek. Gaur egun, berriz, autonomia batez beste 241 eta 402 kilometro artekoa da bateriako auto elektriko batentzat.
Hala ere, egoera hori bizkor aldatuko da. Beharko du aldatu, gobernuek eta Europako Batasunak klima aldaketari aurre egiteko euren buruei ezarritako helburuak beteko badira. CO2 isurketak murrizteko garraioak eragiten dituenei heltzea funtsezkoa izango da.
Izan ere, Europako berotegi efektuko gas isurien laurdena garraioak eragiten du. Azken gorakada kenduta, beste sektoreetan, pixkanaka, isuriak murrizten 1990ean hasi baziren, garraioan murrizketa hori 2007ra arte ez zen hasi, eta oraindik ere garraioaren berotegi efektuko gas isurketak handiagoak dira 1990ekoak baino —Parisko akordioak urte hartako isuriak ditu erreferentziatzat—. Eta garraio sektorearen barnean, alde handiz, errepideko garraioa da kutsatzailerik handiena: isurien %80 ditu.
Gogoratu behar da klima aldaketa mugatzeko Europako Batasunak bere buruari ezarritako helburua zein den: berotegi efektuko gasen isurketa 1990ekoa baino %40 txikiagoa izatea 2030. urtean. Garraioarentzat ere badu helburu bat ezarria: isurketak 1990koak baino %25 txikiagoak izatea 2025erako, eta %60 txikiagoak 2050. urterako.
Garraio garbiagoaren bila, ibilgailu elektrikoen aldeko apustua gero eta argiagoa da herrialdeen asmoetan. Baina, oraindik ere, ibilgailu horien zabalkundea mugatua izan da Europan. Esaterako, 2017. urtean, Batasuneko autoen %0,3 soilik ziren elektrikoak. Egia da, ordea, haien salmenta handitzen ari dela: elektriko bateriadunak 2017an saldutako %1,5 izan ziren, eta 2018an %2ra iritsi zen kopuru hori.
Elkar elikatzea
Europan, Herbehereak, Erresuma Batasuna, Alemania, Frantzian eta Norvegia dira aitzindariak, guztiak 10.000 kargaleku publiko baino gehiagorekin. Lautik hiru daude herrialde horietan. Egia da ere EBko autobide nagusietan kargaleku bizkor bat dagoela 60 kilometroko. Baina auto elektrikoen kopuru txikia eta kargaleku eskasia da Europako Batasuneko beste herrialde gehienetako errealitatea. Herrialde batzuk, Europako Parlamentuaren ikerketa baten arabera, mantsoago doaz besteak baino. Ipar mendebaldeko herrialdeak doaz aurrena; haien auto eta kargaleku kopurura bost-hamar bat urte geroago iritsiko dira Espainia, Italia eta Portugal, eta are geroago Europako hego eta ekialdeko herriak.
Zonaldekako bilakaerak bilakaera, Europako Batzordeak uste du gauzak bizkor aldatuko direla, eta iritsi dela kargalekuen garaia. 2020. urterako, Europan publikoki eskura egongo diren 440.000 kargaleku beharko direla aurreikusi du Bruselak, eta kontua ez dela motelduko; 2025. urterako beharra bi milioi kargalekukoa izango da. Autoak ahalik eta bizkorren kargatzeko eskaintza gero eta handiagoak ere erraztuko du bide hori.
Kargaleku publikoen azpiegituraren gabezia handienetako bat hari buruzko ezagutza falta da. Kargaleku sarea erabiltzaile posibleek uste baino handiagoa da hainbat tokitan, Batasuneko ikerketen arabera. Eta pertzepzio hori autonomiaren antsietateari lotuta, baldintzatzailea da erosle posibleentzat. Europako Parlamentuaren ikerketak salatu du erabiltzaileek oraindik ez dutela eskuragarri kargaleku guztien berri jasoko duen Europa mailako informazio iturririk. Euskal Herrian ere kargaleku publikoen sareari buruzko informazio bateraturik ez dago. Eta hori, Espainiarekin alderatuta, kargalekuen kopurua handia dela —oso txikia izan arren Europa iparraldearekin alderatuta—.
Kargaleku publiko kopuru handiago horren arrazoia Ibil da. EEE Energiaren Euskal Erakundeak eta Repsolek 2009an eratutakoa, Ibil auto elektrikoentzako kargalekuak egiteko sortu zen. Kargalekuak ezartzen ditu etxebizitza partikularretan, enpresetan eta merkataritza guneetan. Baita kargaleku publikoak ere.
Lopidako kargalekua
Ibilen azken apustu handienetakoa, hain zuzen, karga bizkorreko kargaleku publikoak dira. Hortik, adibidez, Repsolek hilabete honetan Lopidan (Araban) ezarritako karga ultralasterreko kargalekua, penintsula osoko lehena dena. Lau zutoinetan, 700 kWeko gehieneko potentziarekin, betiere ibilgailuaren bateriaren arabera, lau auto kargatu ditzake 175 kWeko potentziarekin edo bi 350 kWeko potentziarekin. 350 kWekin, horretara egokituta dagoen autoa sei minutuan kargatu daiteke.
Lopidakoaren ostean, Ibilek karga ultralasterreko beste lau ezarriko ditu datozen hilabeteetan Bilbon, Repsolen beste gasolindegi batean.
Iberdrola da Euskal Herrian auto elektrikoentzako kargalekuak ezartzen dituen beste konpainia. Etxebizitzetako eta negozioetako kargalekuen alorra da Iberdrolaren negozio estrategia nagusia, baina karga bizkorreko kargaleku publikoak ezartzen ere hasia da, eta bidea urratzen asko lagunduko dio Eserguiren Avia gasolindegiekin egin duen hitzarmenak.
Tesla auto elektrikoen konpainia ezagunenak ere baditu kargalekuak Euskal Herrian, baina guztiak negozioetan ditu ezarriak, hotel, jatetxe eta merkataritza guneetan.
Huawei bigarrena da munduan gehien saltzen diren telefono marken artean, Samsungen atzetik eta Appleren aurretik, eta emaitza ikusgarriak izaten ari da azken urteotan. Kontua da arrakasta hori teknologia propioarekin garatu duela Txinako enpresak, 5G konektibitatean munduko liderra dela, eta Apple bera gainditu duela salmentetan, non eta AEBetako nagusitasun teknologikoaren esparruan.
Eta, hain zuzen, Washingtonek joan den urtean abiarazitako Huaweiren aurkako kanpaina 5G teknologia hedatzeko pronto dagoela areagotu da. Txinako konpainiaren zuzendaritzako kide batzuk ere atxilotu egin zituzten Kanadan joan den urtean, espiatzeaz akusatuta, eta Pekinek enpresari kanadarrak atxilotuz erantzun zuen. Poloniak ere egin zuen atxiloketaren bat Washigntonen nahiak betez. Hauweirena segurtasunaren esparruko auzia izan daiteke, beraz, baina derrigorrezkoa da Txinaren eta AEBen arteko norgehiagoka ekonomiko-komertziala azterketa ariketa batean sartzea.
Suitzan martxan dago 5G
5G sarea ate joka dago, eta milaka milioi euroko negozioa ekarriko die teknologia berrian nagusitasuna lortzen duten konpainiei. Huawei oso aurreratua dago lasterketa horretan, 4Garekin baino 20 aldiz azkarrago nabigatzea ahalbidetuko duen teknologia propioa garatu baitu. Testuinguru hori kontuan hartuta, erraz uler daiteke kalte handia eragin diezaiokeela espioitza susmoaren itzalak.
Hasteko, Erresuma Batuak 5G sarea bere lurraldean hedatzeko erabakia berraztertuko du. Londresek seguru jakin nahi du «inor ez dela ahaltsuegi bihurtuko», konpainia teknologikoei erreparatuz, eta Huaweiren inguruko susmoen harira. CIAk dio Huaweik 5G teknologia berriaren software-an sartzeko bide bat eman ahal diola Txinako Gobernuari, atzeko atetik. Mendebaldeko konpainiek CIAri berari sarbide bat eman ahal ote dioten ez du aztertu The Times-en informazioak.
Horiek horrela, Europan 5G martxan jarri duen bakarra Suitza da, asteon hain zuzen. Genevan, Lausanan, Basilean eta Zurichen erabilgarri dago jada, Swisscom konpainiaren bidez, eta urtea bukatu aurretik Suitzaren lurraldearen %90era iristekoa da. Swisscom, Salt eta Sunrise konpainiek 330 milioi euro pagatu dizkiote Suitzako estatuari 5G sarea zabaldu eta ustiatzeko. Lehenak Oppo Reno sakelako berria garatu du, 5Grekin aritzeko.
Zer dio Huaweik?
Baina 5G teknologiak badu beste oztopo bat, osasunarekin lotutako alarma piztu baita indarrez. Lausanan 5Garen antenak instalatzeko atzerapen bat onartu dute, teknologia horrek eragin ditzakeen gaixotasunak direla eta. Eta Genevan ere aztertzen ari dira atzerapen horren egokitasuna. Suitza osora hedatu dira 5Gren aurkako ahotsak.
Espioitza arazoekin nahikoa ez, eta osasunarekin lotutakoak oztopo handia bihur daitezkeela ematen du. Izan ere, 5G arriskutsua dela uste dute 37 herrialdetako 170 zientzialarik, eta Europako Batasunari eskatu diote atzerapen orokor bat onartzeko.
Eta zer dio Huaweik espioitza akusazioei aurre egiteko? Atzo, bere egoitza nagusiko ateak ireki zizkien Mendebaldeko kazetariei. «Ez da ulergarria froga teknikorik gabe akusatzea», esan zuen konpainiako ingeniari nagusietako batek. Huaweik argi dauka Donald Trumpek eragotzi egin nahi duela konpainiaren 5G teknologia munduan zabaltzea, eta auzi ekonomiko bat dela hau. Bere antenak jartzeko 40 kontratu egin ditu Huaweik jada, horietako 23 Europan. Kazetariei zibersegurtasun laborategiak nola diharduen erakutsi zien, «erabat independentea» dela aldarrikatzeko. Huaweik 180.000 langile ditu; horietatik 97.000 konpainiaren jabe dira, kooperatiba bat baita. 7.850 milioi euroko irabazia izan zuen iaz, %25 gehiago.
Urtero, 2,4 milioi behargin hiltzen dira mundu zabalean, beren lanekin lotutako gaitzen eraginez. 2017. urteko datuei jarraikiz, 374 milioi langilek lan istripu bat izan zuten, eta horietatik 380.000 hil egin ziren istripuen larritasuna tarteko. Laneko erakundeak dio «arrisku ezagunen aurkako prenbentzioak» gora egin duela, oro har, baina prebentzio horrek eboluzio bat behar duela lan esparruan gertatzen ari diren aldaketei aurre egiteko. «Segurtasun egitura berriak behar dira, azken aldaketak aintzat hartuko dituztenak», esan zuen Manal Azzi erakundeko adituak, atzo.
Lan segurtasunaren inguruko arazoek galera handia eragiten diote munduko ekonomiari, bestalde; Lanaren Nazioarteko Erakundeak dioenez, BPG barne produktu gordinaren %4 galtzen da arazo horiengatik, eta, lan osasunarekin arazorik handienak dituzten herrialdeetan, %6 arteko galera egon daiteke. «Galera ekonomikoarekin batera, gaixotasun eta istripu horiek eragiten duten giza sufrikarioa» azpimarratu behar dela uste du Manal Azzizek, txostenaren egileetako batek.
Hamabost hildako etxean
Euskal Herrian, berriz, aurten hamabost behargin hil dira lanean gaur arte, LABen zenbaketaren arabera, eta horietatik zortzi heriotza ez-traumatikoetan izan dira. Azken langile hila aste honetakoa da, hori ere heriotza ez traumatikoan; Gasteizko Sidenorren beharrean zegoen garraiolaria zen. ELA, LAB, ESK, Steilas, EHNE eta Hiruk salatu dute «askotan heriotza natural gisa ezkutatzen saiatzen diren lan istripuak» izan ohi direla, eta gogora ekarri dute bi astean bi garraiolari hil direla. Presa, estresa, bidaien salneurri apalak, eta bestelako neurri prekarioak salatu dituzte. «Lan munduan ezarri den prekaritateak hil egiten du».