Ikasturteko 17. greba eguna itunpeko hezkuntzan 2019ko martxoaren 14an. Gatazka konpontzeko ‘borondatea eta astia dagoela’ esan dute sindikatuek

BILBO. Bere produktuak merkaturatzeari ekingo dio asteon Euskaltelek Leonen eta Errioxan. Urte amaieran 158.000 bezero edukiko ditu Leonen, Orangerekin duen akordioari esker, eta beste 103.000 Errioxan. Espainiako erkidego horretan 43 lanpostu sortuko ditu konpainiak, zuzenean eta zeharka, eta Leonen, berriz, 80 bat. Han «geratzeko» joan da Euskaltel Leonera eta Errioxara.

Diak Madrilen egingo duen akziodunen batzarrera eramango dute Bizkaiko eta Gipuzkoako langileek beren auzia; hilaren 20an izango da. 81 langile inguru kaleratu nahi ditu supermerkatu kateak Hego Euskal Herrian, baina, negoziazio mahaian bakarrik Espainiako sindikatuen ordezkaritza dagoenez, ELA eta LABek ez daukate prozesuaren inguruko xehetasunik. Langileen artean ordezkaritza gehien duten sindikatuak dira abertzaleak, eta, horregatik, Bizkaian eta Gipuzkoan negoziatu nahi dute. Grebarekin aurrera jarraituko dutela jakinarazi zuten atzo, ohar baten bidez, eta etzi Eibar eta Ermua batuko dituen martxa bat egingo dutela aurreratu zuten.

Adolfo Muñoz badoa, eta atzo erreleboaren ingurukoak jakinarazi zituen. Sindikatua «osasun onean» utzita esango dio agur ELAko idazkaritza nagusiari, apirilaren 5ean. Azken urteotako kudeaketa defendatuz egin zuen Muñozek, Bilbon, seguruenera ELAko buru gisa izango duen azken agerraldia. 2008an bihurtu zen idazkari nagusi, krisia piztu berritan, eta denbora tarte horretan sindikatua egonkortu egin dela esan zuen: «Krisiak indartsuago egin gaitu kohesio eta ideologia aldetik». Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako hauteskunde sindikaletan «ia tope historikora» iritsi da ELA, ordezkarien %41 gaindituta, eta Nafarroan %22,8 lortuta. «Beharrezkoa izango da hori dena, neoliberalismoa eta autoritarismoa gora egiten ari baitira». Mitxel Lakuntza buru dela ere mezu horren transmisioa «bermatua» dagoela uste du: «Idazkari nagusiak hausnarketa bateratu bati jartzen dio ahotsa; batzuek esaten dutenean idazkari nagusiarekin arazoak dauzkatela, guk diogu ezetz, arazoa ELArekin daukatela».

Erretiroa hartzeko atarian ere, ezkerrari eta eskuinari egin zizkion kritikak: «Autoritarismo handia dago gaur egun. Urkullu eta Bolsonaro ez dira berdinak, baina hemen aldizkari ofizialaren bidez gure sindikatua indargabetu nahi dute». Egoera larria dela uste du, azken urte hauetan eskuina gero eta erosoago dabilelako gobernatzen. «Europan esparru instituzional bat osatu dute, eta edozein alderdi erakundeetara iristen denean ia politika berberak egiten dituzte. Ezkerra zentroaren bila dabil, baina, zentroa eskuinera mugitzen ari diren heinean, eskuineko politikak egiten dituzte ezkerreko alderdiek».

Alderdiekiko independentzia gauzatu, eta haiekiko distantzia handitu du ELAk Muñozen garaian; horrek harremanak «kaskartu» dituela uste du. Baina politika horrek saria izan du hauteskunde sindikaletan eta afiliazio datuetan. «Errealitatetik aldendu gabe borrokatu gara», azaldu zuen, eta sindikatua «jendearentzat eraginkorra» bihurtu dela. «Kontrabotereko sindikatu batek bere oinarriko militanteetan bilatu behar du indarra, eta guk hori lortu dugu». Azken urteetan sindikatura gazte eta emakume asko sartu direlako «pozik» azaldu zen, baina langabeziak eta lan istripuek sortzen dioten tristura ezkutatu gabe. «Prekaritatea lan mundu osoan hedatzen ari da, eta erakundeek lan baldintzak langileekin negoziatu nahi dituzte zuzenean, sindikatua baztertuta. Antolaketaren aurka jo nahi dute». Horregatik, oldarraldi horri aurre egiteko prest egon behar dela ohartarazi zuen.

Muñozen lekukoa

Hiru aste barru egingo du ezohiko kongresua sindikatuak, Donostiako Kursaalean, 736 ordezkarirekin. Idazkari nagusiaren kargurako Mitxel Lakuntza proposatuko du ELAko nazio batzordeak, azken hamabi urteetan Nafarroako arduraduna izan dena. Muñozek batzorde eragilean utziko duen hutsunea Maialen Aranburuk beteko du.

Ivan Gimenez komunikazio arduradunak emandako datuen arabera, kongresuan parte hartuko duten ordezkarien %45 emakumeak izango dira —duela bi urte %42 izan ziren—, eta parte hartuko dutenen adina 42 urtekoa izango da batez beste. Indar Betean lelopean egingo dute ekitaldia, eta duela bi urteko kongresuko ponentziari hiru ebazpen txertatuko dizkiote: batetik, eskuin muturraren gorakadari lotuta, gizarteak behar duen eraldaketa sozial, ekologiko eta feministari buruzkoa; bestetik, lan baldintzen prekarizazioari buruzkoa; eta, azkenik, burujabetza prozesuari buruzkoa.

Azken ebazpen horren arabera, «estatuarekin ez dago aldebikotasunerako aukerarik», eta, horregatik, ezkerretik prozesu subiranista bat abiatzeko beharra aldarrikatuko du sindikatuak. «Erakundeen aldetik pultsu falta ikusten dugu».

Osakidetzak soldata osagarriak ordaindu beharko dizkie 7.000 langileri. Guztira, 100 milioi eurotik gora. Auzitegi Gorenak atzera bota du Osakidetzaren helegitea.

Hondarribiko Aireportuaren egoera 2019an: ardura da nagusi. Baliteke Air Nostrum konpainiak astean 6 hegaldi bertan behera uztea eta bidaiariek behera egin dute.

Urte arteko inflazioa % 1,3ra eta % 1,6ra igo da Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroan, otsailean. Batez ere, erregaien garestitzeak eragin du prezioen igoera.

2018ko urtarriletik azarora areagotu egin zen greba kopurua (%11,3) Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, baita greba horietan parte hartu zutenen kopurua ere (%0,75); halaber, lan egin gabeko lanaldien kopuruak gora egin du joan den urtean (%17,8).

Lan Harremanetarako Kontseiluaren arabera, hirugarren sektorean pilatu zen greba gehien: 140. Grebaren baten eraginpean egon ziren 40.343 langile, eta jardun gabeko lanaldiak 67.614 izan ziren. Industrian, 73 lanuzte egin ziren, eta 4.982 langile izan ziren haien eraginpean; lan egin gabeko lanaldiak, berriz, 27.582 izan ziren. Eraikuntzan hiru greba erregistratu ziren. Lanuzte horiek 69 langile hartu zituzten eraginpean, eta 86 lanaldi galdu ziren.

2018an, 222 hitzarmen erregistratu ziren, eta itun horiek 88.160 langile hartu dituzte eraginpean. Negoziazio kolektiboak bost urtean izandako emaitzarik hoberenak lortu ditu joan den urtean. Sektoreko 21 hitzarmen erregistratu ziren Jaurlaritzaren eskumeneko hiru lurraldeetan, eta akordio horiek 67.211 pertsona babestu dituzte. Baina itun horien erdiek baino gutxiagok jaso dituzte kontziliazio neurriak.

Kontziliazioa ahaztuta

Kontziliazio neurriei dagokienez, ez da ikusten aurrerapen esanguratsurik berritutako itunetan. Indarrean dauden 717 hitzarmen kolektiboetatik soilik %45,2k (324 itun) ezartzen dituzte neurriak lan bizitza eta familia bizitza bateragarri egiteko. Neurri gehienak lotuta daude edoskitzearekin eta familia ugariekin.

Estatalizazioari dagokionez, eragina duten Espainiako eremuko 95 hitzarmen jaso ditu 2018an; 58.134 langileri eragin diete akordio horiek.

Orkoiengo (Nafarroa) Navarpluma enpresako beharginak lanera itzuliko dira 41 eguneko lanuztearen ondoren. Borrokak emaitzak eman dizkie, eta lan hitzarmena adostu dute zuzendaritzarekin. Beharginen soldatak %10etik gora igoko dira ahate lumak prozesatzeko fabrika horretan. Hori bakarrik ez; itunak baldintzak arautuko dituen bi urteetan 24 ordu gutxiago izango ditu lanaldiak. «Lan erreformaren alde kaltegarrienak ere akordiotik kanpo geratu dira, eta aurrerako eragin mugagabea lotu da», jakinarazi zuen Imanol Pascual ELAko negoziazio kolektiboko arduradunak, atzo. Horrek esan nahi du Navarplumako beharginen borrokak epe luzeko ondorioak izango dituela, bi urte barru ituna berritzen ez bada ere aurrerantzean oraingo hitzarmenak finkatuko baititu baldintzak, epe mugagabe batez.

Lumen enpresan hauteskunde sindikalak egin ziren 2018ko apirilean; ELArentzat izan ziren hiru ordezkariak, eta haiek enpresa itun bat galdegin zioten zuzendaritzari, azken urteetan «izugarri okertu zirelako lan baldintzak». Berehala iritsi zen negoziatzen hasteko ezezkoa, eta horrekin batera mobilizazioak.

Soldatak argaldurik zeuden Navarpluman, ELAk azaldu duenez: «Hilero 400 euro gutxiago jasotzen zituzten langileek, batez beste». Zuzendaritza beharginen sinadurak lortuz joan zen soldatak murrizteko, «mehatxupean». Tailerrean diharduten «langile atzerritarren ahultasuna» baliatu nahi izan zuen enpresak. ELAk salatu zuen astelehenetik iganderako lanaldiak egiten zirela, «egutegirik gabe, txanda aldaketak ohartarazi gabe, segurtasun neurririk gabe, eta zigorrekin eta kaleratzeekin». Prekaritate eredu horretan langileen «erabateko kontrola» bultzatu zela zehaztu zuen sindikatuak, «segurtasun kamerak jarrita». Arau urratze horiek lan ikuskaritzaren esku utzi zituzten. Ikusteko dago nola eragingo duen lan itunaren akordioak salaketa horien geroan. Batera edo bestera, 38 langile grebalariak lanera itzuliko dira gaur bertan, baina beste lan baldintza batzuekin.

Esan beharrik ez dago: 41 eguneko grebaren emaitza dira negozioazioa eta hark ekarri duen lan itun berria 2019 eta 2020rako. Soldaten taulak aldatuko dira aurten: atzerapenak jasoko dira, antzinatasuna, mozkinen ordainketa bat, gaueko orduaren igoera eta orain arte jasotzen ez ziren beste hainbat kontzeptu. Hala, soldatak %10etik gora igo, eta lanaldia 24 ordu murriztuko da; igandeetan ez da lanik egingo. Ez hori bakarrik: Imanol Pascualek azaldu zuen enpresak egutegi bat egiteko «derrigortasuna» izango duela, «lan txandak finka daitezen, haiek errespetatzeko». 2020an, berriz, KPIa gehi %1 igoko dira soldatak, baina %3ko muga izango du igoerak, salbu eta KPIa %3tik gorakoa bada.

Erresistentzia kutxa

ELAko kideak erresistentzia kutxarekin lotu zuen grebaren arrakasta. «Ezinbestekoa izan da grebak aurrera egin dezan». Sindikatuko afiliatuen kuotaren laurden batek elikatzen du hilero erresistentzia kutxa hori. «Horri esker irabazi ahal izan dugu greba horrelako egoera batean». Horrekin batera, Arazuri-Orkoiengo enpresako langileen jarrera nabarmendu zuen: «Elkarrekin indar handiagoa egingo zutela sinetsi dute, eta lortu dute».

Navarplumako ELAko ordezkari Momar Diopek indartu egin zuen Pascualen tesia: «Elkarrekin sufritu dugu 41 egunez, bide luzea izan da; familia bat gara, eta langileen eskubideen alde borrokatzen jarraituko dugu».

Europako Batasuneko herrialde batzuk bila eta bila ari dira Google, Facebook, Airbnb eta halakoei zergak ordainarazteko. Baina bilaketak ez du emaitzarik eman, eta 2021. urtera arte eten dute saioa. Espero dute ordurako OCDEk findu duela ekonomia digitala zergapetzeko sistema bat, eta hartara batu ahal izango direla.

EB osoan Google tasa izenekoa ezartzeko hamaikagarren saioak porrot egin zuen atzo, Ekofinen bileran. Aurreko saioetan bezala, Irlandako eta Eskandinaviako herrialdeetako finantza ministroek blokeatu egin zuten Interneteko enpresa erraldoiei zerga berezi bat ezartzeko saioa.

Joan den abenduan Alemaniak eta Frantziak egindako proposamen urardotua bota zuten atzera. Enpresa horien diru sarrera osoak zergapetu beharrean, publizitatearen salmentak soilik tasatzea eskaini zuten. Baina proposamen hori bera urrunegi doala argudiatu zuten aurkakoek. «Zer gertatuko litzateke inbertsioekin orain fakturazioaren gaineko zergak sortzen baditugu?», galdetu zuen Magdalena Andersson Suediako Finantza ministroak.

Irabaziak zergapetu beharrean, fakturazioa edo salmentak zergapetzea da Google tasa-ren berritasuna. Izan ere, sozietate zergaren oraingo egitura ez dago Internetaren arora moldatuta. Kon- painia bat zergapetzeko, lurralde batean lantegi bat, saltokiak edo langileak eduki behar ditu, presentzia fisiko bat. Gaur egun, ordea, bezero baten klik batek ematen dio etekina enpresa digital bati. Hutsunea estaltzeko ardura hartu zuen OCDEk, eta orain ari da lantzen proposamen bat enpresa digitalek herrialde bakoitzean duten presentzia neurtzeko eta hura zergapetzeko. Hori egin bitartean, betikoan ari dira Google, Facebook eta enparauak: sozietate desberdinen eta copyright eskubideen bidez dirua AEBetako matrizetara eta paradisu fiskaletara desbideratzen, eta Europan zergetan miseria bat ordaintzen.

OCDEk espero du 2020rako prest izango duela bere proposamena. Orduan ikusiko da zer jarrera hartzen duten orain EB osorako tasa bat trabatu dutenek. Irlandak hori egiten du han dutelako Europako egoitza AEBetako enpresa teknologiko handiek, eta ez dituelako haserretu nahi; Suediak, Danimarkak eta Finlandiak, berriz, argudiatu izan dute ezin direla desberdin tratatu enpresa digitalak eta besteak.

EB osoan tasa bakar bat ezartzeak ez du esan nahi herrialde batzuek ez dutenik aurrera egingo. Espainiak prest zuen berea, baina hauteskunde deialdiak tramitazioa eten zuen; Frantzia ere ari da berea prestatzen.

Paradisu gehiago

Arrakasta handiagoa izan zuen Ekofinek atzoko bileran jorratutako beste gaiak: paradisu fiskalen zerrenda berritzearenak. Hamabost estatu edo zerga jurisdikzio daude zerrenda beltzean. Horietatik bostek ez dute diru zuriketaren edo zerga ihesaren aurkako neurririk hartu EBk 2017an lehen zerrenda egin zuenetik —Samoa, Samoa Amerikarra, Guam, Trinidad eta Tobago, eta Birjina Uharte Amerikarrak—; beste zazpi zerrenda grisean zeuden, baina beltzera igaro dira —Aruba, Belize, Bermudak, Fiji, Oman, Vanuatu eta Dominika—; eta, azkenik, zerrenda beltzetik grisera igarotako beste hiru beltzera itzuli dira —Barbados, Marshall Uharteak eta Arabiar Emirerri Batuak—.

Zerrenda grisean daude diru mugimenduei buruzko informazioa EBrekin partekatzeko urratsak egin dituzten lurraldeak, baina ez dituztenak baldintza guztiak bete. Haien artean daude EBren bazkide inportanteak —Suitza, Maroko, Turkia…—, eta 2020an Errusia, Mexiko eta Argentina ere sar daitezke, EBk beren jarduna ikertuko duelako.