Konfiantzaren hobetzea nondik datorren azaltzen hasita, esan behar da enpresek fakturazio hobea espero dutela 2019ko bigarren hiruhilekorako: %51,6ren ustez, mantendu egingo da, eta, %36,3ren ustez, hobera egingo du. Enpresen %12,1ek uste dute fakturazio okerragoa izango dutela. Jarduerari dagokionez, %65,7k uste dute ez dela aldaketarik egongo, eta %20,4k hobera egingo duela. Laginaren %13,8k baino ez dute uste jarduerak okerrera egingo duela.
Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako enpresariak aldagai bi horiei nola erantzun dieten ikusita, pentsa daiteke gehiago saltzea espero dutela; ala garestiago saltzea espero dute? Ba emaitzek diote eskaeren bolumena hobetzeko aurreikuspen argia dagoela; beraz, moteltzeak moteltze, urteko lehen erdira arte behintzat, ez da gainbehera handirik espero, Laboral Kutxaren inkestaren arabera. Galdetutakoen %51,2k uste dute eskaeren bolumenean ez dela aldaketarik egongo, eta %36,3k hobera egingo duela. Enpresen %12,5k baizik ez dute uste kontratu berrien bolumen horrek behera egingo duela.
Eta enpleguari begira zer? Moteltzea eragin zuzena izaten ari da enplegu sorreraren abiaduran, langabeziaren azken datuek erakutsi dutenez, baina inkestaren ondorioak ez dira batere ezkorrak: enpresen % 76,5ek erantzun dute enpleguan ez dutela aldaketarik espero; % 17,6k lantaldea handitzeko itxaropena dute; eta % 5,9k guztiz kontrakoa, langile kopurua murriztu egingo dutela.
Alemaniak kezka sortzen du
Hiru lurraldeetako 400 enpresarik egiten duten aurreikuspena ez da txarra, beraz, baina Europan gero eta datu gehiago daude moteltzearen garrantziaz. Handelsblatt egunkariak dio Berlingo gobernuak barne agiri batean %0,8ko hazkunde aurreikuspena egin duela 2019. urterako. Alegia, OCDEk Alemaniarentzat egindako %0,7ko hazkunde aurreikuspenarekin bat letorke ustezko agiri hori, eta berretsiko luke Europako motorra benetako arazoetatik gertu legokeela makroari dagokionez.
OCDEk, izan ere, mundu mailako arazoak ikusten ditu, eta eurogunean, Alemania eta Italia seinalatu ditu jaitsiera nabarmenenak aipatzean. Dena den, AEBak, Erresuma Batua eta Kanada ere gain behera doazela dio.
Astelehenero bezala, batzarra egin behar zuten langileek ontziolan, baina konkurtso kudeatzaileak horretarako baimena ukatu zien. Ondorioz, batzar informatiboa enpresa atarian egin, eta bilera langile batzordearen bulegoetan amaitu nahi izan zuten. Baina Ertzaintzak handik ateratzeko eskatu zien, eta ontziolaren atarian elkarretaratzea egin zuten.
Erantzuna handiagoa ala txikiagoa izan, lanuzteekin aurrera jarraituko dute langileek. Izan ere, ELAko eta LABeko ordezkarien arabera, Hego Euskal Herrian supermerkatuko 81 langile kaleratuko dituzte hilaren 21ean, eta horren aurka mobilizatzen ari dira. Informazio zehatzik ez duten arren, gauza jakina da 1.600 langile ingururi eragingo dien txosten bat prestatzen ari dela Dia. «Ez daukagu informaziorik, lan erregulazioa Espainia mailan negoziatzen ari direlako CCOO, UGT eta Fetico sindikatuak». Kexu azaldu zen Yolema Manzana ELAko ordezkari sindikala, ELA, LAB, CIG eta OSTAk ez dutelako ordezkaritzarik negoziazio mahai horretan.
Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako ordezkarien artean gehiengoa dute ELAk eta LABek, eta, horregatik, negoziazio mahaian ez egotea larritzat jo zuen Manzanak, «gehiengo sindikala baztertzen» ari direlako. «Bertan egoteko eskaera egin dugu, baina ez digute onartu; jasotzen ari garen informazio guztia filtrazio bidez lortzen ari gara, eta horrek ezegonkortasuna eta zurrumurruak sortzen ditu langileen artean». Hala jakin dute lan erregulazioak 81 langileri eragingo diela: 61 langileri Bizkaian, hamarri Gipuzkoan, eta hamarri Nafarroan.
2018an, 352 milioiren galerak izan zituen konpainiak —2017an, 101 milioi euroren irabaziak izan zituen—, eta kostuak murrizteko estrategia gisa aurkeztu dituzte kaleratze horiek. Baina egoera «surrealistak» suertatzen ari direla salatu zuen Manzanak, «langile gehiago behar direla dioten kartelak jarrita baitaude denda askotan». 2017. eta 2018. urteen artean lan baldintzak hobetzeko mobilizazioak egin zituzten, eta Diako «Espainia iparraldeko arduradunarekin» langile gehiago kontratatu ahal izateko aukeraz hitz egiten aritu zirela zioen. «Horregatik, ez dauka zentzurik orain erregulazioa aurkezteak».
Arazoa, gainera, ez dira langileak eta salmentak, Puri Gonzalez LABeko ordezkariaren arabera. «Espainian duten zorraren %9 soilik dago soldatei lotua; gainerako guztia bankuekin dituzten zorrak dira. Kaleratzeen zentzugabekeria erakusten du horrek».
Erik Brynjolfsson MIT Massachusetts Institute of Technologyko ekonomistak xehetasun gehiago ere eman zizkion mahaikide multimilioidunari. «AEBetan 1930eko urteetatik 1960ko urteetara errentaren gaineko zergaren tasarik handiena, batez beste, %78 izan zen, eta, zenbaitetan, %90era iritsi zen. Eta urte horiek oso onak izan ziren hazkunde ekonomikoarentzat». Sare sozialetan esango litzatekeen bezala, zaplaztekoak dardarka utzi zituen Suitzako elurrak, eta oihartzuna Bahametan ere entzun zen.
«Zergak, zergak, zergak»
Davosko azken foroko beste eztabaida batengatik ezaguna egin da Rutger Bregman historialaria. Filantropiaz eta halakoez aritu beharrean, zergei eta paradisu fiskalei buruz hitz egin beharko litzatekeela esan zuen. «Zergak, zergak, zergak», haren leloa.
Aberastasunaren kontzentrazioa eta banaketa desberdin eta desorekatua geldiarazteko modua zergetan ikusten du Thomas Pikettyk ere: errenta zergan eta aberastasunaren mundu mailako zergapetze utopiko batean.
Piketty ez dago bakarrik. Haren eskolakoak dira Elizabeth Warren hautagai demokrataren ekonomia aholkulariak ere. Berez, AEBetan Alexandria Ocasio-Cortezen proposamena izan zen lehenetakoa, eta, kongresista demokrataren mediatikotasuna bitarteko, oihartzun handia izan zuen. Ocasio-Cortezek %70eko tasa nahi luke zergapetu daitezkeen hamar milioi dolarretik gorako irabazien gainean. Gaur egun, tasa %37 da milioi erditik gorako banakoen irabazientzat.
Warrenek proposatu du 50 milioi eta 1.000 milioi dolarren arteko aktibo garbien balioaren %2 zergapetzea urtero; eta %3, hortik gorakoei. Zucman eta Saezen ustez, zergak AEBetako familien %0,1ek ordainduko lukete. 75.000 etxe inguruk, eta hamar urtean 2,7 bilioi dolar bilduko lituzke.
Errenta zerga, sozietate zerga, ondarearen edo aberastasunaren gaineko zerga, oinordekotza zergak, finantza transakzioen zerga… Aberastasuna banatzeko zeerga guztiei topatu dizkiete erreparoak. Baina, kasu askotan, erreparo horiek uste usteletan daukate oinarria, Ignacio Zubiri EHUko Ogasun Publikoko katedradunak argitu duenez. «Gai horri buruz, argudio borroka bat dago, eta hor aberatsenak eraginkorragoak dira. Batetik, jendeak dituen intuizio oso sinple eta okerrez baliatzen direlako; eta, bestetik, baliabide gehiago dituztelako argudio horiek giltzarri diren tokietara helarazteko.
Argudio horietan falazia ugari daudela ohartarazi du Zubirik. «Adibidez, ez omen da etikoa gauza bera birritan zergapetzea, eta errentaren gaineko zergarekin zergapetutakoari aberastasun zerga ezarriz, gero hori gertatzen dela. Ergelkeria bat da hori. Bestela, esan daiteke BEZak ere errenta birritan zergapetzen duela, zuk erosketak egiteko erabiltzen duzun diruak jada PFEZa ordaindu duelako».
Brynjolfssonek Delli esandakoaren ildotik, aberatsei zergak igotzeak hazkunde ekonomikoa moteltzen duela ere ez da frogatu enpirikoki. «Beti diote ‘zergak jaitsi egin behar dira, dirua esku pribatuetan utzi, ekonomia mugi dadin’. Ehun duenari zergekin ehun kentzen badiozu, jendeak utziko dio kontsumitzeari, jakina. Baina gogoan izan behar da jasotako dirua kontsumituko duen jendeari eman diozula. Are gehiago, errenta handiko norbaiti 80 kenduta, ziurrenez ez dio kontsumitzeari utziko, eta, aurrezkiak dituenez, azkenean 100 gastatuko dituela. Bildutako diru hori, adibidez, 100 kontsumitu dituen funtzionario bati emango diozu».
EHUko katedradunaren ustez, «ez da egia zergek ekonomiaren eskaera agregatua murrizten dutela; aitzitik, gehienetan, handitu egiten dute. Gobernuek ez dute bildutako dirua zirkuitutik ateratzen, baizik eta gastatu egingo duen jendeari ematen diete».
Beste bi falazia arriskutsu Lafferren kurba ezagunarekin lotuta daudela dio Zubirik. Arthur Lafferren teoriaren arabera, zerga tasa handiek jendea lan gutxiago egitera bultzatuko dute, «ez du merezi horrenbeste lan egitea, erdia zergatan joango bazait» tesia nagusituko baita. «Jakina, norbaiti lan errenten gaineko ehuneko ehun kentzen badiozu, ez dio mereziko lan egiteak», dio Zubirik. «Baina muturreko adibideetatik tasa errealekin gertatzen denera oso alde handia egon daiteke. Gainera, hain zuzen, abera- tsek ez dute soilik diruagatik egiten lana; maiz jarduten dute boterearengatik, prestigioarengatik».
Zergak jaistearen falazia
Lafferren kurba ezagunak dio tasak jaitsita handitu daitekeela zerga bilketa. «Ez da egia. Zergak jaitsi zituzten Ronald Reaganek eta George W. Bushek, eta AEBetan inoiz ez bezalako defizit publikoak bildu zituzten. Espainian, PPk esango du Jose Maria Aznarren garaietan 90eko urteetan zergak jaitsi eta bilketa handitu zela. Baina hori gertatu zen hazkunde ekonomikoaren eta zergen progresibitatearen ondorioz. Zergak jaitsi izan ez balituzte, gehiago bilduko zuketen».
EHUko katedradunak bi arazo ikusten ditu aberastasunaren gaineko zergekin. Arazo normatiboa da bat: «Egia da bai aberastasunaren bai ondarearen gaineko zergetan likidezia arazoak izan daitezkeela. Horregatik, oso inportantea da zerga horiek behar bezala diseinatzea, halako kasuetan moduak egotea jabetza hori edo ondorengotza hori saltzera behartuta ez egoteko».
Deslokalizazioarena da beste arrisku nagusia. Batetik, herrialdeek euren artean daukaten lehia fiskalak bultzatzen du hori, eta, bestetik, jakina, paradisu fiskalek. Zerga ihesaren kontra mundu osoko lankidetza litzateke soluzioa, baina bide hori oso mantso ari dira urratzen herrialde eta erakundeak.
Estatuen aldebakarreko bideak ere badaude. «Erresuma Batuak badu deslokalizatutako enpresen mozkinen gaineko zerga bat. Jende bat joan egingo da, paradisu fiskalak erabiliko ditu, baina horrek ezin du eragotzi zergak ezartzea», uste du Zubirik. Haren ustez, badago tarte bat deslokalizazio nabarmenik izan gabe aberastasunaren gaineko zerga guztiak handitzeko. «Ezer egiten ez badugu, gauzek okerrera egingo dute, demokrazia bera arriskuan jartzeraino».
Bukatzeko, galdera sinplea: zertarako izan behar dute zergek? Ahalik eta diru gehiena biltzeko? Aberatsak zigortzeko? Zubirik argi dauka erantzuna: «Gizartearen helburuak lortzeko. Europan, helburua izan da biztanleria guztiak izatea bizi baldintza onargarriak».
Ultraaberatsak, mila milioidunak, AEBetan izen txarra hartzen ari direla esatea gehiegitxo litzateke agian, irabazleak horrenbeste maite dituen eta meritokrazian sinesten duen herrialdean. Baina egia da aberatsak euren distiraren zati bat galtzen ari direla, herritar gero eta gehiago direlako pentsatzen dutenak mugak ezarri behar zaizkiela dirudun horietako askoren gehiegikeriei eta nagusikeriei.
Donald Trumpen agintaldiak ere izango zuen zerikusirik, baina eztabaida azken urteetan joan da mamitzen, eta indartu egin da Alexandria Ocasio-Cortez kongresista demokrata gazteak hamar milioitik gorako errenta sarrerei %70eko zerga tasa ezartzea proposatu baitu —horrek esan nahiko luke lehen hamar milioiak ez liratekeela maila horretan zergapetuko, bai hortik aurrera irabazitakoak—.
Trump ordezkatzeko orain arte aurkeztu diren hautagai demokrata ezkertiarrenek ere aberatsak zergapetzeko proposamenak egin dituzte. Elizabeth Warrenek aberastasunaren eta ondarearen gaineko urteroko zerga federal bat nahi du, %2ko tasarekin 50 milioi dolarretik 1.000 milioiko ondareentzat, eta %3koarekin hortik gorako fortunentzat. Bernie Sandersek, berriz, ondarearen gaineko zerga federala proposatu du, %77ko tasarekin 1.000 milioitik gorako jabetzentzat.
Halako egitasmoen kontrako ahots asaldatuak agertu dira, jakina, baina ekonomista prestigiotsuen babesa ere jaso dute proposamen horiek. Adibidez, Paul Krugman Ekonomia Nobel saridunak nabarmendu du Ocasio-Cortezek esandakoa oso zentzuduna dela ekonomiaren ikuspegitik. Eta aberastasunaren banaketa desorekatua ikertzen urteak daramatzaten Emmanuel Saez eta Gabriel Zucman ekonomistek landutakoa da Warrenen proposamena.
‘Belle époque’
Izan ere, inor gutxik uka dezake zer dagoen aberatsen distira galeran; zer dagoen haiek gehiago zergapetzeko proposamenen eta monopolioen kontrako araudia gogortzeko eskakizunen oinarrian: aberastasunaren banaketa desberdintasuna- ren maila handia. Gabriel Zuckmanen arabera, gaur egun, AEBetako %1 aberatsenen esku dago herrialdearen aberastasun guztiaren %20; 1978. urtean, berriz, %7 zuten.
Horrek esan nahi du AEBetan aberastasunaren banaketa XX. mendearen hasierakoaren parekoa dela desberdintasunean. Urte haiek Gilded Age (Aro Urrekara) edo belle époque izena hartu bazuten ere, desberdintasun soziala sekulakoa zen, eta gutxi batzuk soilik bizi ziren esne mamitan. Gaur egun, Depresio Handiaren eta mundu gerren atarian zegoen gizarte horren desberdintasun maila bera dute AEBek.
Desberdintasunari buruz urtero txostena ateratzen du Oxfamek, Davosko Foroaren hasiera baliatuz. Txosten horren arabera, aberastasun are gehiago bildu dute dirudunetan dirudunenek. Murriztu egin da munduko biztanleen erdiek bezainbesteko jabetza duten aberatsen kopurua. Gaur egun, 26 pertsonak biltzen dute 3.800 milioi txiroenek bezainbeste ondasun; 43 pertsona ziren 2017an, eta 61, 2016an. Jakina, aberatsenen artean ia gehiengoa dira gizonezkoak. Eta pobreenetan pobreenak, gehienak emakumeak.
Zikloak
Aberastasunaren kontzentrazioaren inguruko debatea «ez da berria», onartu du Jesus Mari Valdaliso Historia eta Erakunde Ekonomikoetan EHUko katedra- dunak. «Aldiro sortzen da, batez ere krisi eta depresio garaietan. XIX. mendearen amaieran, John Rockefellerren eta enparauen aroan, eskala ekonomia handiak baliatuz izugarri handitu ziren enpresei mugak jarri zizkieten, monopolioen aurkako legediarekin. Eztabaida oso antzekoa izan zen Depresio Handiaren garaian. Estatuaren parte hartzea eskatu zuten, eta horrela mugatu zuten enpresa eta banku handien boterea. Baina, batez ere, finantza merkatuak kontrolatu eta arautu zituzten». Gero etorri ziren gerrak, besteak beste, aberastasuna oso gaizki banatuta zegoelako. «Zer izan zen bada iraultza boltxebikea bera ere?», ohartarazi du Oskar Arantzabal ekonomistak eta UEUko ekonomia saileko buruak.
II. Mundu Gerra osteko urteak, ordea, oso bestelakoak izan ziren AEBetan eta, oro har, Mendebaldeko Europan. Hori baieztatu du Valdalisok: «Berdintasunaren hazkunde bat izan zen garatutako herrialdeetan. Soldatek BPGan zuten pisua handitu zen, progresibitate fiskalaren garaia zen, eta zergak handiagoak ziren… Ongizate estatuaren garaia izan zen, oso garai ona garatutako munduarentzat».
Branco Milanovic ekonomistak ere antzeko analisia egin du. Munduko Bankuko ekonomistekin desberdintasunari buruzko hainbat azterketa egina denaren arabera, indar gaiztoek eta indar onberek bultzatuta egiten du gora eta behera desberdintasunak. Sakonagoa izan zen XIX. mendearen amaieran eta XX. mendearen hasieran, hiperinflazioak eta gerrek —indar gaiztoek— aberastasuna suntsitu zuten arte.
Gero, II. Mundu Gerraren ostean, zerga progresiboek, sindikatu indartsuek eta hezkuntza eskuragarriagoak desberdintasunari behean eutsi zioten. Valdalisok beste faktore bat ere gehitu die AEBetan eta, beranduxeago, Europan 50eko, 60ko, eta 70eko hamarkadetan izan ziren urte on haiei: «Kontrabotere bat, eredu alternatibo bat zegoen, Sobietar Batasuna. Langile sobietarrentzat desastrea izan zen, baina eredu harekiko beldurra Mendebaldeko langileen mesederako izan zen».
Kapitala eta irabazleak
Thomas Piketty ekonomista frantziarrak Aldi Berezia deitzen die mundu gerren osteko urrezko urteei. Ekonomiaren historia osoan urte haiek salbuespenezkoak izan zirela uste du. II. Mundu Gerraren kapital suntsiketak, eta kapitalaren errendimendua handitzeko gaitasuna txikiagoa izateak esplikatzen du, hein batean, hurrengo urte haietako berdintasuna.
Izan ere, Pikettyren arabera, kapitalismoan ezinbestez areagotzen da desberdintasuna: kapitalaren errendimenduen hazkunde tasa handiagoa eta epe luzeagokoa delako beti errenten eta produkzioaren hazkunde tasa baino. Alegia, soldata errenten aldean kapitalaren errentak beti irabazle dira, eta aberastasuna gero eta esku gutxiagotan pilatuz joaten da. «Irabazleak guztia eramaten du».
Piketty neomarxista da batzuentzat, eta hainbat kritika jaso ditu, baina ekonomiaren eta desberdintasunaren inguruan azken urteetan plazaratutako liburuen artean eraginik handienetakoa izango da datuz jositako Le Capital au XXIe siècle (2013) haren liburua (Kapitala, XXI. mendean).
Ongizate gizartearen urte haien amaiera 80ko hamarkadan etorri zen, Valdalisok azaldua duenez. Ronald Reaganen eta Margaret Thatcherren garaia iritsi zen, enpresa handiek sindikatuen kontra egitea erabaki zuten, haien botere handia murrizteko. Estatuaren esku hartze ahalik eta txikienaren alde jokatzen hasi ziren. «Sindikatuek boterea galdu zuten, estatuaren esku hartzea ere nabarmen txikitu zen, zergak jaitsi zituzten, eta finantza merkatuen desarautze handia izan zen. XX.aren hasieran, desberdintasuna handituz zihoala, lehen eskandaluak iritsi ziren, Arthur Andersen, Enron… 2008ko amiltzea iritsi zenean, desberdintasun ekonomikoa gehiago handitu zen, eta, gaur egun, %1 aberatsenek gero eta ondare gehiago biltzen dute; aldi berean, hazkunde ekonomikoa izanagatik ere, soldatak nekez igotzen dira.
Zerk ekar dezake horri buelta ematea? EHUko katedradunaren aburuz, gaur egun botere handia du iritzi publikoak, eta zeregin garrantzitsua izan dezake banaketa orekatuago baten aldeko borrokan.
Ezinegona
Mende bat geroago, atzera desberdintasun maila bera iritsita, egia da gizartearen ezinegona gero eta gehiagotan agertzen hasia dela. Aberastasuna gero eta okerrago banatuta egoteak jendea haserretzen du, eta horri ezinegona, beldurra eta ziurgabetasuna areagotzen duten aldagaiak gehitzen zaizkio. Globalizazioak herrialde garatu askotan eragin duen desindustrializazioaren ondorioz bazterrean gelditu diren langileak, automatizazioak mehatxupean jartzen dituen lanpostuak, immigrazioa… Populismoak eta natibismoak areagotu dira, eta faxismoa bera ere begi bistan indartzen ari da.
Aberastasunaren banaketa gaiztoari muga jarri behar zaiola esaten gero eta ahots gehiago entzuten dira. Ahots horiek sinesgarriak diren ala ez alde batera utzita, demokrazien oinarri den kontratu soziala bera arrisku larrian jarri dute aberastasunaren banaketa gero eta okerragoak, eta oparotasunaren kontzentrazioak.
Iritzi horiek sistemaren muinean ere badira. Klaus Schwab Davosko foroaren sortzaileak aitortu du aldaketak behar direla: «Sistema sozioekonomikoetan beharrezkoak dira zerga politikei buruzko arau berriak. Irabazleak dena hartzen du moduko konpainiekin, ia ziurra da aberastasunaren gaineko zergak igo beharko direla, eta lan errenten gainekoak txikitu; lehia eta aukerak errespetatuak izango direla ziurtatzeko, monopolioen kontrako ekimenak ere hartu beharko dira».
Pikettyk ere zergen bidea proposatu du: kapitalaren gaineko urteroko zerga progresibo bat eskatu du fortunen kontzentrazioa geldiarazteko. Hori bai, globalizazioaren garaian, zerga herrialdeka ezartzea ez litzateke nahikoa izango; mundu osorako zerga progresibo bat beharrezkotzat du, hori «utopia bat» dela onartu arren.
Pikettyren ezberdintasunari buruzko deskripzioa ontzat jo arren, hark aurkeztutako konponbideei nazio ikuspegitik ekarpen kritiko bat egin die Arantzabalek. Irakaspen sozioekonomikoak Eskozia eta Kataluniako prozesuetatik (UEU, 2017) liburuan. Arantzabalen ustez, Pikettyk ez ditu estatu txikiak asko atsegin, dumping fiskala egin dezaketelako, zerga globala eragotziz. Frantziarra jakobinismoaren arrastoan ikusten du hor Arantzabalek. Eta, ezberdintasun txikiagoaren bila, beste ideia batzuk ekartzen ditu. «Aberastasuna neurtzen duen Gini koefizienteari begira, herrialde handietan —AEBetan, Mexikon, Erresuma Batuan, Espainian bertan ere—, oso desoreka handiak sortzen dira; estatu txikietan, berriz, kohesio soziala handiagoa delako edo homogeneoagoak direlako, ezberdintasuna txikiagoa da».
Independentziaren gakoa
Arantzabalek jaso duenez, «Flandriako Vives institutuak egindako azterketa baten arabera, herrialde txikiak aberatsagoak dira per capita BPGan, gobernu handiagoak dituzte, zuhurragoak dira zerga politikan, lehiakorragoak dira, inflazio txikiagoa dute, kanpo merkataritzara irekiagoak dituzte, eta atzerriko inbertsio gehiago jasotzeko gai dira». Hor dago, haren iritziz, eskoziar askok estatu independentea nahi izateko giltzarrietako bat: aberastasuna hobeto banatuko dutela uste dute.
Eztabaida hor dago: nola geldiarazi aberastasuna pilatzeko kapitalak, aberatsenek, duten ahalmen gero eta handiagoa? Zaila dirudi hitzetatik ekintzetara pasatzea. Besterik ez bada ere, aberats irabazle horien artean ez daudenek, gehiengoak, orain arte irabazitako gutxiak galtzeko beldur direlako.