Zorraren zama pisutsua arintzeko akordio bat egin du Eroskik bankuekin. Bost urtez luzatu du 1.540 milioi euro itzultzeko epea, eta horrela lortu du «bere finantza etorkizuna argitzea», Agustin Markaide presidenteak ziurtatu duenez. Eroskik nabarmendu du akordioak uxatu egin duela kooperatiba elkarte anonimo bilakatzeko aukera, eta ez duela derrigortzen aktiboak saltzera. Aurreko finantzaketa akordioetan agertzen ziren bi baldintza horiek.

Horrek ez du esan nahi, ordea, azkenean Eroskik ez duela bere negozioaren atalen bat saldu beharko, baldin eta bere mozkinekin ez badu lortzen nahiko diru bankuekin hartu dituen konpromisoak betetzeko. Kooperatibako iturriek aitortu diote BERRIAri aukera hori ez dagoela guztiz baztertuta, baina saiatuko direla beste bide batzuk bilatzen zorraren ordainketa epeak betetzeko. Horien artean daude higiezinen operazioak —merkataritza guneak saltzea, gero erabileraren truke alokairua ordaintzeko—, baina baita «bazkide berriak» bilatzea ere. Azken aukera hori legoke taldearen negozio arrunta ez diren adarretarako. Gaur egun, Eroski markako hipermerkatuak eta supermerkatuak ez ezik, Caprabo markako saltokiak, Forum kiroldendak, gasolindegiak, Eroski Bidaiak, eta optika dendak ere baditu taldeak.

Banku hartzekodun nagusiekin lortutako akordioak bitan banatzen du kooperatibaren zorra. Batetik dago zor amortizagarria deitu duena, mila milioi eurorena. Euriborra gehi %2,5eko interesa ordaindu beharko die urtero bankuei zor horren truke. Zor hori bost urtean zehar ordaindu behar du. Bestetik, bullet deitutako zorra du, 540 milioi eurokoa —%0,5eko interes finkoa du, gehienez—. 2024an ordaindu beharreko zorra da hori, eta Eroskik ez du baztertu hura ordaintzeko epea luzatu behar izatea.

Santander (500 milioi), BBVA (345 milioi), Caixabank (250 milioi), Sabadell (150 milioi) eta Bankia (140 milioi) dira Eroskiren hartzekodun nagusiak.

Negozioen salmenta guztiz baztertuta ez dagoela erakusten duen beste erabaki baten berri ere eman du Eroskik, CNMV finantza merkatuen arautzaileari igorritako oharrean: negozio eremuen araberako banaketa bat egingo du taldeak, «emaitzak eta baliabideak optimizatzeko».

Asko haztearen ajeak

2017an irabazietara itzuli zela jakinarazi zuenean, iaz, Eroskik iragarri zuen desinbertsioen aroa bukatutzat ematen zuela. Aurreko urteetan, ehunka saltoki saldu zizkien Dia eta Carrefourri lehiakideei, If lurrindenda katea Douglasen esku utzi zuen, saltoki ez errentagarriak itxi zituen, eta merkataritza gune askoren jabe izateari utzi zion. Operazio horrekin lortutako diruarekin, eta negozio arruntak emandakoarekin, zorra nabarmen txikitu ahal izan du Eroskik: 2010az geroztik, 1.800 milioi euroren zorra kitatu du, horietatik 731 milioi azken lau urteetan.

Eroskik gogotik ordaindu du krisiaren aurretik indarrean jarri zuen hedapen plan handinahia. Euskal Herriko ohiko eremutik irten eta inguruko lurraldeetara zabaltzea erabaki zuen Mondragon taldeko enpresak, hipermerkatuak eta supermerkatuak eraikita, eta lehiakideak irentsita —Kataluniako Capraboren truke 1.500 milioitik gora ordaindu zituen—. Prezio garestia izan zuen hedapen horrek: 4.000 milioitik gorako zorra pilatu zuen, noiz eta krisiak kontsumoa jaitsi zuenean.

Estrategia goitik behera aldatu du Eroskik azkenaldian. Asko txikitu du presentzia Espainia erdialdean eta hegoaldean, eta kuota handia duen lurraldeetan bildu du bere negozioaren zatirik handiena. Hain zuzen ere, Hego Euskal Herrian, Galizian eta Balearretan iaz salmentak %1,3 handitu dituela jakinarazi zuen atzo Eroskik. Lurralde horietan hedatu du gehien produktu freskoei eta tokian tokikoei leku gehiago ematen dien Zurekin eredua, eta hari esker «lidergoa sendotu» duela aldarrikatu du Agustin Markaidek.

Emaitza garbiak aurrerago azalduko ditu kooperatibak, baina aurreratu du 250,7 milioi euroren irabazi operatibo bat lortu duela (ebitda), hau da, mozkinak zorraren amortizazioaren eta zergen aurretik.

Eskualde berbera izan daiteke, aldi berean, aberatsena eta pobreena. Izan daiteke, eta da. Ezinezkoa badirudi ere, kontraesan ugari daude errealitatean, eta gakoa begiratzeko moduan dago, errealitatea neurtzeko moduan. Eustaten azken datuen arabera —2016koak dira—, Arabako Errioxak dauka biztanleko BPG Barne Produktu Gordinik handiena, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa aintzat hartuta: 62.120 euro pertsonako. Hala ere, fokua produkzioan jarri beharrean diru sarreretan jarriz gero, Arabako Errioxa da EAEko eskualderik pobreena: 16.689 euroko errenta, batez beste, biztanleko. Gauza bat aberastasunaren sorrera da, eta beste bat, ezberdina, aberastasunaren banaketa; ez baita lurraldean bertan geratzen han sortutako ondasun guztia.

Biztanleko BPGa aberastasunaren sorrera neurtzeko neurgailu bat da, produkzioarekin lotuta dagoena; horren ondorioz, handiagoa da industria eta zerbitzu sektore indartsuak dauzkaten eremuetan. Aldiz, biztanleko batez besteko errentak pertsonekin eta bizilekuekin dauka lotura.

Industriaren garrantzia

Ez da kasualitatea, beraz, industriak sekulako pisua izatea per capita BPGrik handiena daukaten hamar udalerrietan: Olaberrian, Ajangizen, Etxebarrian eta Izurtzan, esate baterako, %80tik gorako pisua dauka. BPGari dagokionez, udalerri aberatsena Zamudio da (Bizkaia), eta han orekatuagoa da industriaren (%42) eta zerbitzuen (%54) arteko aldea: zuzeneko eragin dauka bertako parke teknologikoak, zeinak ingeniaritza zerbitzudun enpresak baititu, eta aeronautikari lotutako industria. Guardia (Araba) da udalerri aberatsenetan hamargarrena, eta han ere orekatuta daude industria (%49) eta zerbitzuak (%40), nagusiki ardoaren industriari eta haren inguruko turismo eta ostalaritza jarduerei esker.

EAEn 32.771 eurokoa zen biztanleko BPGa 2016an, baina batez besteko errenta 12.328 euro urriagoa zen, 20.443 eurokoa; hau da, ia %38 apalagoa. Eta aldeak aldeago dira emakumeentzat: 2016an gizonezkoen batez besteko errenta 25.696 eurokoa bazen EAEn, emakumeena 15.578 eurokoa zen. Beste era batera esateko: soldata arrakala 10.118 eurokoa zen, %39koa.

Oso interesgarria da eskualdeen sailkapenak konparatzea, BPGarena eta errentarena, ez datozelako bat. Produkzioari lotutako indizeari erreparatuta, Arabako Errioxa da aberatsena (62.120 euro pertsonako), eta Arabako Ibarrak (56.420) eta Gorbeialdeak (42.894) jarraitzen diote. Errentaren zerrendako lehen hiruen artean soilik Gorbeialdeak eusten dio, bigarren postuan (23.259); per capita errentarik handiena Debagoienak du (23.323), eta hirugarrena Plentzia-Mungia eskualdea da (22.933).

2016an, hamar eskualde zeuden EAEko biztanleko batez besteko BPGaren gainetik, eta beste hamar azpitik. Emaitzek txarrera egin dute, 2008an hamabi eskualde baitzeuden batezbestekotik gora, eta, 2000n, hamalau.

Biztanleen %35 hiriburuetan bizi dira, eta hirurak daude EAEko batezbestekotik gora. 2016an, Donostiak zeukan per capita BPGrik handiena (39.337 euro), Gasteizen (34.525) eta Bilboren (32.986) aurretik. Sektoreei dagokienez, Gasteiz da orekatuena: zerbitzuek %67ko pisua dute, eta industriak %28koa. Donostian %89 dira zerbitzuak, eta Bilbon, %90.

Eroskik eta hartzekodun nagusiek akordio bat adostu dute, EAEko konpainiaren zorra finantzatzeko. Eroskik 2024ko uztailaren 31ra arte izango du orain ordaintzeko.

Emakumeen nazioarteko eguna: Eusko Jaurlaritzako Lan eta Justizia Sailak 2019ko martxoaren 8ko greba feministarako gutxieneko zerbitzuak ezarri ditu.

Banketxeekin akordioa lortuko duela uste du Eroskik. Hala, 300 milioi gutxiago ordaindu beharko lituzke, eta bost urteko epea izango luke gainerako zorra kitatzeko.

Euskadik hartu du Garapen Jasangarriko Eskualdeetako Gobernuen Sarearen (nrg4SD) presidentetza

Emakumeek gizonezkoek baino soldata txikiagoak jasotzea begiz joa du Eusko Jaurlaritzak. Horrela jaio da kontratazio publikoa moldatuko duen instrukzioa. Emakumeen eta gizonen berdintasunerako irizpideak sartuko dituzte kontratazio baldintzetan. Pauso oso garrantzitsutzat jo du Pedro Azpiazu Ogasun eta Ekonomia sailburuak, eta helburu handinahi baten barruan jarri du: «2030erako soldata arrakala txikiena duen Europako bost herrialdeen artean jarri nahi dugu Euskadi».

Aurrerantzean kontratazio pleguetan soldata arrakala murrizteko sar daitezkeen irizpideak finkatu dituzte. Beste hainbat puntu baloratuko dituzte kontratua emateko, baina instrukzioan batutako irizpideek gutxienez %5 balioko dute. «Helburu dugu horrelako klausulak kontratuetan sartzen hasteko, eta poliki-poliki pisua irabaziz joateko», argitu du Azpiazuk.

Kontratazioaren alor guztietan eta kontratazio organoetan lan egiten dutenentzat da instrukzioa. Arabako, Gipuzkoako eta Bizkaiko sektore publiko osoari eragingo dio, eta kontratu guztiei, hasi horniduretatik eta obretaraino.

Irizpideen artean daude, esaterako, erantzukizuneko, kudeaketako eta kualifikazio handiko postuetako kideen %50 emakumeak direla bermatzea, eta enpresak adjudikazioa betetzeko egiten dituen kontratazio berrietan emakumeak kontratatzea.

Berdintasun politikak aurrera eramateak bere balioa izango du. Hainbat azpipuntu sartu dituzte irizpide horretan; haien artean, desabantaila egoeran dauden emakumeak kontratatzea. Horrez gain, formakuntzari garrantzia eman diote: baloratu egingo dute kontratua egiten duen enpresak bere langileei berdintasunari buruzko formakuntza ematea, eta berdintasun alorrean 150 orduko prestakuntza duen pertsona kopuru jakin bat izatea.

Irizpideaz gaindiko neurriak

Irizpideak ez dira, ordea, neurri bakarra izango. Kontratu pleguetan ezinbestean ezarri beharko da enpresak ez daukala soldata ezberdinik sexuaren arabera, hau da, adjudikazioa jaso duen enpresetan emakumeen eta gizonen arteko ordainketetan diskriminaziorik ez dagoela.

120.000 eurotik gorako kontratuak lortu dituztenek, berriz, urtero bidali beharko dute kontratatutako pertsonen zerrenda, sexuaren arabera bereizita, pertsona bakoitzaren kategoria profesionala, eta oinarrizko soldata zein gehigarriak. Horrez gain, Gizarte Segurantzan izena emanda dauden langileen txostena eta kotizazio datuena helarazi beharko dizkio enpresak Jaurlaritzari.

Orain artean, kontratazio organo bakoitzak erabakitzen zuen zer irizpide aukeratu, inolako batasunik gabe. Josu Erkoreka Jaurlaritzako eledunak argitu du oinarri komun bat ezarri dutela. «Legeak muga asko jarrita dauzka, eta Lan Ikuskaritzak ikertzen eta zigortzen ditu».

«Lan banaketa sexuala indarrean dago, etxean eta merkatuan»

Japonian oso ohikoa ez den zerbait lortzekotan dago Carlos Ghosn Renaulteko eta Nissaneko buruzagi izandakoak: atxilotua izan, eta bere burua errugabetzat jo duen arren, epaiketaren aurretik libre geratzea. Gaur lor dezake, haren defentsak mila milioi yeneko fidantza ordainduz gero (7,8 milioi euro). Uste denez, epaiketa udazkenean egingo diote, eta ordura arte Japonian egon beharko du Ghosnek, eta haren etxean jarritako kameren bitartez ziurtatu nahi dute ez duela ihes egingo.

Ezohikoa da Japonian akusatu bat aske geratzea, baina ezohikoak dira Ghosnen auziaren beste atal batzuk ere. Japoniako fiskaltzak finantza eskandaluetan inplikatutako beste enpresaburu edo zuzendari batzuekin baino gogorrago jo zuen Ghosnekin, kamerak aurrean zituela atxilotu baitzuten Tokioko aireportuan, joan den azaroaren 19an. Eta ez da oso ohikoa 1999. urtean Nissan salbatzeagatik ospea —eta dirutza— irabazitako batek orain espetxealdi oso luze bat arriskatzea, nork eta Nissanek haren aurka egindako salaketengatik.

Japoniako auto konpainiak Ghosni leporatzen dio agintariei irabaziak ezkutatzea eta konpainiaren dirua bere negozio partikularren galerak estaltzeko erabiltzea. Akusazio horiek ukatu ditu Ghosnek, eta ziurtatu du bere aurkako «konplota» egin dutela Nissaneko burukide batzuek, auto konpainia japoniarra eta Renault frantziarra gehiago batzeko asmoa zuelako. Renault da Nissaneko akziodun nagusia, nahiz eta gaur egun autogile japoniarra enpresa handiagoa eta errentagarriagoa den. Nissanek gezurtatu egin ditu Ghosnen akusazioak.

Landabengo bi sindikatu nagusien eta zuzendaritzaren itxaropenak apaldu ditu Volkswagenek. Aurreko astean, sei urterako lan hitzarmenaren inguruko akordioa lortu zuten UGTk, CCOOk eta Iruñeko lantokiko arduradunek, eta zuzenean lotu zuten haren onarpena Polo eta T-Cross modeloez gain beste bat ekoizteko aukerarekin. Atzo, Herbert Diess taldeko kontseilari ordezkariak baztertu egin zuen hirugarren modeloa ekartzea, «oraingoz». Haren ustez, Iruñeko fabrika ezin liteke gehiago zabaldu, eta, horregatik, «lehiakortasuna galduko luke» modelo ugari ekoitziz gero. «Ez da beharrezkoa. Ez dugu ahalmenik ezta bi modelo egiteko ere. Zertarako?».

VW taldeak hauspotu du zurrumurrua. Otsailaren 19an, Andreas Tostmann Logistika eta Ekoizpen arloko arduradunak azpimarratu zuen epe luzeko lan hitzarmen bat izateak «asko» lagunduko lukeela hirugarren modeloa lortzeko.

Mezua eraginkorra izan zen: langileen batzordean gehiengoa duten UGTk eta CCOOk oso iraupen luzeko hitzarmena bermatu diote VWi, sei urtekoa. Hitzarmenak honako neurri hauek jasoko ditu: sei urterako soldata igoerak, 2023ra arte 650 langile aurrez erretiratzea errelebo kontratu bidez, eta 300 eta 500 lanpostu artean sortzeko konpromisoa… Langileen batzarrak oraindik ez du akordioa berretsi, baina CCOOko afiliatuek, adibidez, ontzat eman dute edukia.

Hala ere, ikusteko dago zer gertatuko den hirugarren modeloarekin. Genevan (Suitza) egiten ari diren nazioarteko automobil azokan, Juergen Stackman VWeko salmenta eta ekoizpen arduradunak adierazi zuen oraindik ez dela erabakirik hartu. Stackmannen arabera, Polo eta T-Cross modeloak «erritmo bizian» ari dira ekoizten: «Nafarroako taldeak lan bikaina egin du Poloaren ekoizpenaren lidergoa hartuta, eta harro nago eurekin. Nafarroak etorkizun bikaina dauka».

Hala ere, Diess kontseilari ordezkariak ahulgune gisa ikusten du modelo gehiago egitea: «Modelo asko ekoitziko balitu, lehiakortasuna galduko luke. Saiatuko gara beti ahalik eta modelo gutxien egiten. Fabrika ezin liteke gehiago zabaldu».

2019ko martxoaren 20, 21 eta 22ko eskola jantokietako greba erregistratu du ELAk. Gainera, sindikatuak bilera bat eskatu dio Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailari.