Datu horien berri eman zuten atzo Unai Rementeria Bizkaiko ahaldun nagusiak eta Jose Maria Iruarrizaga Ogasun eta Finantza diputatuak, Batuz programa aurkezteko egindako agerraldian. Zerga iruzurrari aurre egiteko programa bat da, eta 2021. urtetik aurrera martxan egongo da. Sistema informatiko horren helburua argia da: jarduera ekonomikoak egiten dituzten zergadunek —pertsona fisiko eta juridikoek— euren jarduerari buruzko zerga informazioa eskainiko diote aldundiari. Informazio horrekin guztiarekin, Bizkaiko enpresa eta autonomoen 100.000 zergadunen errenta aitorpenak egingo ditu aldundiak, gaur egun pertsona fisikoen gehiengoak jasotzen duen proposamenaren antzera.
Horrela, zerga iruzurraren aurka borrokatzeko beste tresna bat izango du foru ogasunak. 2019ko abenduan proba aitzindari bat jarriko dute martxan, eta 2021ean zabalduko dute.
Ez da bost urtekoa izan, seikoa baizik. Iruñeko Volkswagenek akordioa egin du UGTrekin eta CCOOrekin ituna berritzeko; langileen batzarrak onartuz gero, sei urte iraungo luke itun horrek. «Gure eskaeren eta proposamenen zati handi bat lortu dugu», aldarrikatu zuen atzo Alfredo Moralesek, langile batzordeko presidenteak (UGT). Azaldu zuen hitzarmenaren lehen lau urteetan, 2018tik 2021era, KPIa gehi %0,5 igoko dietela soldata VWeko ia 4.500 langileei: 2022an eta 2023an, berriz, KPIa gehi %0,4.
Lantaldea berritzeko neurriei ere garrantzia eman zieten sindikatu sinatzaileek. Errelebo kontratu berria erabiliko dute, eta horretan parte hartzen duten langile berriek kontratu mugagabea izango dute. Erretiroa hartu behar duen langileak erreleboaren hasieran pilatuko ditu lanegunak, hartara goizago erretiroa hartzeko.
CCOOko ordezkari Eugenio Duque «harro» azaldu zen akordioaren aurrekoaz, soldata igoera «garrantzitsuak» dakartzalako, eta «hirugarren modelo bat egiteko aukera ematen duelako». Joan den udaz geroztik, Polo modeloa ez ezik, SUV motako T-Roc modeloa ere egiten dute Landabenen. Hirugarren modeloa CUV motako bat litzateke; Crossover Utility Vehicle horrek SUV baten ezaugarriak eta coupe batenak nahastuko lituzke.
Auto elektrikorik ez
Akordioaren sinatzaileek gehiengo osoa dute Nafarroako VWen: UGT da sindikatu nagusia, 11 ordezkarirekin, eta atzetik du CCOO, zazpirekin. Launa ordezkari dituzte LABek eta CGTk, bi ELAk, eta bakarra CGCk. Martxoaren 14an egingo dituzte berriro hauteskunde sindikalak.
Langile batzordeko presidentearen ustez, lan hitzarmen berriak «enplegua bermatzen duen industria proiektu bat» islatzen du. Hirugarren modeloak lan karga handituko luke, noski, baina automatizazioak gero eta pisu handiagoa dauka Landabenen. Esaterako, 2001. urtean baino langile gutxiago daude Nafarroako plantan gaur egun, baina auto gehiago ekoizten dituzte.
Landabenen, bestalde, etorkizunak ez du loturarik izango auto elektrikoarekin, Andreas Tostmannek esan zuenez. Argi utzi zuen Landabenen errekuntza motorren autoak ekoitziko zirela, Polo eta T-Cross modeloak oraingoz. Diesel eta gasolina merkatua «2040 edo 2050era arte» luzatuko dela uste du VWen zuzendaritza nagusiko kideak. Beraz, baztertu egin zuen Nafarroan modelo elektrikoren bat ekoiztea datozen urteetan.
Derioko (Bizkaia) konpainiaren negozioa %10,7 hazi zen joan den urtean, 674 milioi euroren salmentak izateraino. Euskaltelek nabarmendu du EBITDA marjina portzentajeko 42 puntu igo dela azken urtean, eta emaitzak izan duen hazkundea loturik dagoela konpainiak bere produktuak sorta moduan saltzeko hartu duen erabakiarekin. Euskaltelen bezero bakoitzak, batez beste, 3,6 produktu kontratatu ditu 2018an. Horiek horrela, 62,8 milioi euroren mozkinak lortu ditu, %26,6 gehiago.
Hala, zuzendaritzak akzio bakoitzeko 0,31 euroko dibidendua proposatu du, CNMVri jakinarazitako emaitza horiek kontuan hartuta. Edonola ere, akziodunen batzarrak onartu beharko du dibidendu horren banaketa. Bestalde, konpainiaren zorra 74,4 milioi euro txikiagoa da, azken urtean egindako ahalegina tarteko.
Euskaltelek hedapen prozesu sendo bat abiarazi du, eta 2019an hainbat lurraldetara iritsiko da: esate baterako, Kantabriara, Leonera, Errioxara eta Kataluniara, eta, gainera, zabaltzen jarraituko du Nafarroan. Iaz sartu zen Euskaltel Nafarroan: Iruñerrian eta beste herri nagusi batzuetan hasi zuen hedapena, eta etorkizun hurbilerako jarritako helburuen artean dauka lurralde horretako merkatuaren %20 eskuratzea 2022rako.
Bestetik, Euskaltelen lema eskuz aldatzeko aukerak indarra hartu du urte hasieraz geroztik. Erresuma Batuko Zegona funtsak berretsi egin du Euskaltelen akzioak erosiko dituela merkatuan, akziodun handiena bihurtzeko, eta horrek zuzendaritza aldaketa eragin lezake.
Badago arriskua, beraz, Euskaltelen erabakigunea Euskal Herritik aldentzeko. Hori dela eta, Eusko Jaurlaritzak ez du baztertu Euskaltelen akzioak erostea konpainiaren euskal jatorria sendotzeko, Arantxa Tapia Eusko Jaurlaritzaren Ekonomiaren Garapeneko sailburuak BERRIAri esan zionez joan den otsailaren 2an.
2017an ia 20 milioi euroren galerak izan zituen Laudioko konpainia tutugileak (Araba), petrolioaren sektorean izandako krisiak eraginda. Baina iaz egoerari buelta ematea lortu zuen, 17,4 milioi euroren mozkinak lortu baitzituen, 2017ko emaitzak %168,2 hobetuz.
Hala eta guztiz ere, Tubacexek oraindik zor handia dauka pilatuta, 254,5 milioi euro, azken urtean milioi bat gehiago pilatu ondoren. Enpresak azaldu du eskaerak egin ahala ekoizten duela, eta zorra estuki loturik dagoela zirkulatzailearekin. Altxortegi hori 222 milioi eurorena da, 2017an baino 29,2 milioi gehiago.
Kutxa horren bolumen gehiena «dagoeneko salduta» dagoela azaldu zuen atzo Jesus Esmoris kontseilari ordezkariak, eta zati hori zorraren %86 dela. Esmorisek uste du konpainia «indarturik» atera dela «sektoreko krisi luzeenetik», eta konbentzituta dago Tubacexek badituela egiturak datozen urteetarako aurreikusitako hazkundea bere alde jartzeko.
Esmorisek konpainiaren helburuetako bat zehaztu du, gainera: munduko lehen hornitzaile bihurtzea aleazio handiko hodietan. 2020. eta 2021. urteetarako «hedapen handia» iragarri du, eta inbertsioak ere egingo dituela hori horrela gerta dadin.
Zamudioko aeronautika konpainiak 880 milioi euro fakturatu zituen iaz, 2017an baino %6 gehiago, baina zergak ordaindu eta gero, 69 milioi euroren irabazi garbiak izan ditu, aurreko urtean baino %9 gutxiago. Egoitza nagusia Bizkaian izan arren, Rolls Royce britainiarra da jabea, 2016an Getxoko Senerri konpainia osoa erosi zionetik.
Carlos Azola ITP Aeroren zuzendariaren esanetan, aurten konpainiaren salmentek bi digituko hazkundea izango dute. Irailean planta berri bat jarriko du martxan Derion, eta 14,2 milioi euroko inbertsioa egingo du bertan.
Halaber, Alvarezek esan du «goizegi» dela jakiteko zer eragin izango duen konpainian Airbusek erabaki izanak ez duela A380 modeloko hegazkin gehiago egingo —ITPk turbinak egiten ditu horientzako—, «baina gai izan beharko genuke ezer berezirik egin gabe moldatzeko».
Emaitza onak eman dituzte Burdineriako eta Industria Hornikuntzako Eskuin klusterreko bazkideek ere. Iaz, 369 milioi eurora iritsi zen klusterreko bazkideen ekoizpena: 2017an baino %3,1 gehiago.
Gorakada horri barne merkatuak eman zion bultzadarik handiena, salmentak %4,78 igota; esportazioek ere gora egin zuten iaz, baina indar txikiagoarekin, %1,3 hazi baitziren. Ekonomiaren desazelerazio arrastoak sumatzen hasi arren, Eskuineko presidente Cesar Sainzek azaldu du 2019rako «itxaropena» daukala: «Espero dugu ekoizpenean eta esportazioan azken bost urteetan bezala hazten jarraitu ahal izango dugula».
Viscofan talde nafarrak %1,4 handitu zituen irabaziak joan den urtean, 123,7 milioi euroraino. Negozio zifra garbia ere %1 handitu zuen taldeak iaz, 786 milioi euroraino. Zorra 41,1 milioi eurotik 79,6 milioira handitu du urtebetean.
Dia Twins konpainiak —Dia eta Twins Alimentacion enpresek osatutako taldeak— joan den astean jakinarazi zien sindikatuei enplegua erregulatzeko espediente bat aurkezteko asmoa daukala. 2018an 352 milioi euroren galerak pilatu zituen konpainiak —101 milioi euroren irabaziak izan zituen 2017an—, eta kostuak murrizteko estrategia bat aurkeztu du zuzendaritzak.
«Aipatutako kaleratzeak Espainiako Estatuko 2.100 langileri eragingo diete», azaldu dute sindikatuek, zehaztu gabe kaleratzeek zenbateko eragina izango luketen Hego Euskal Herrian. Ehundik gora izan daitezke kaleratuak, soilik Bizkaian eta Araban 530 behargin inguru baititu kateak.
Greba mugagaberantz
Donostian ez ezik, Diak Bilboko Sarriko auzoan langileentzat daukan denda eskola aurrean egin zuten grebalariek elkarretaratzea atzo. Langileen ordezkariek kaleratzeen espedienteari buruzko informazioa eskatzeko agiri bat eman nahi izan zioten bertako arduradunei, baina jaso ere ez zuten egin dokumentua.
Haserre, grebalariek manifestazioa egin zuten Eusko Jaurlaritzaren Kale Nagusiko ordezkaritzara. «Jaurlaritzari azaldu diogu ehunka langileri eragingo dion kaleratze espediente bat daukagula eta ez digutela informaziorik ematen, babes gabe gaudela», azaldu dute LABeko iturriek.
Gaur berriro egingo dute greba, eta datorren martitzenean berriro, martxoaren 5ean. Eta kaleratzeen dosierra atzera bota ezean, ELAk eta LABek greba mugagabea hasiko dute Bizkaiko eta Gipuzkoako Diako supermerkatuetan martxoaren 11tik aurrera.
Konpainiak Madrilen osatu du negoziazio mahaia, CCOO, UGT eta Fetico sindikatuekin. ELA eta LAB ez daude, ez dutelako gainditzen estatuko %10eko gutxieneko ordezkapen maila. Negoziazio mahaia euskal lurraldeetara ekartzea eskatu dute bi sindikatu abertzaleek.
Kaleratzeen mehatxua baino lehen, urrian ere lanuzteak egin zituzten Diako langileek, lan baldintza txarrengatik: aipatu zituztenen artean daude, besteak beste, ordutegi aldaketak, langile falta, lan karga handiak, ordezkapenik eza eta gaixotasun baimena hartzeko beldurra, kaleratuko dituztelakoan.
Bestalde, altxortegiak beherakada nabarmena izan du, eta zirkulantea asko jaitsi da, %84 hain zuzen, 247 milioi eurotik 40ra. Begien bistakoa da CAF egiten ari den inbertsio ahalegin handiaren eragina dela, Solarisen erosketaz gain Galesko Newport fabrika berria ere martxan jarri baitu 2018. urtean.
Eskaera zorro deigarria
Dena den, CAFen emaitzen zenbakien artean batek pizten du arretarik handiena. Beasaingo konpainiak errekor bat hautsi zuen 2017an eskaera zorroari dagokionez, 6.265 milioi euroko kontratuei esker; bada, 2018an birrindu egin du marka hori, %23ko igoerari esker. Gipuzkoako trengileak 7.716 milioi euroko eskaera zorroa zuen 2018ko abenduaren amaieran. Hori da CAFek bere geroa eraikitzeko duen bermerik handiena.
Horretan ere, ordea, Solarisen bat egiteak badu zerikusirik, Poloniako autobus konpainiaren ekarpenik gabe 7.049 milioi eurokoa bailitzateke eskaeren poltsa; kopuru txikiagoa litzateke, baina inoizko handiena hori ere. Alegia, ia 700 milioi euroko ekarpena egin dio Solarisek zain dauden kontratuen zorroari.
Eskaera horien %88 nazioarteko merkatuan lortutakoak dira; bakarrik %12k dute jatorria Iberiar penintsulan. Salmenta gehienak Europan egiten jarraitzen du CAFek, eta Erresuma Batua da fakturazioaren zati handienaren jatorria (%23). Halaber, trengintza izan da salmenta gehien eragin duen negozioa: 1.315 milioi euro (+%41). Horrez gain, zain dauden kontratu guztien %91 trengintzaren negozioari lotuak dira, eta %9, autobusari lotuak.
Langile batzordeak, aldiz, egunkari honi esan dio helburu hori ere ez dagoela bermaturik Euskal Herriko plantetan. Aitor Martinez LABeko ordezkariak salatu du zuzendaritzak eman dien abisua: «Behin-behineko langileentzat urte amaierara arte baizik ez omen dago lana Beasainen. Eta Irunen ere finkoak ez diren beharginak soberan daudela esan digute». 130 lanpostu arriskuan leudeke informazio horren arabera. «Mehatxu hori hor dago», dio Martinezek.
2017an, 7.950 langile zeuden konpainiaren taldean, urtebete lehenago baino 465 gehiago, baina 2014an 8.000 langilek baino gehiagok osatzen zuten lantaldea, mundu zabalean. Errentagarritasuna agindu zuen Andres Arizkorreta presidentearen taldeak, eta eraginkortasuna izango da aurrerantzean ere helburu hori lortzeko leitmotiva. CAFek argi eta garbi jasota dauka 2020. urte arterako estrategian: «Helburu nagusia taldearen hazkundea modu errentagarrian lortzea da. Teknologia eta eraginkortasuna etengabe hobetzeko apustuan jasota dago helburu hori».
Nazioarteko konpainia bat
Beasaingo konpainia jakitun da arrakastak ere ito dezakeela konpainia bat, eta bere egiturak kontratu eskaera erraldoi baten ardurari erantzuteko prestatu ditu azken hilabeteetan. Kontratuak eskuratzen trebezia eta lehiakortasun izugarria erakusten ari da trengile gipuzkoarra azken urteotan, eta munduko merkatu oso desberdinetan, gainera. Aurtengo lehen bi hilabeteetan, 720 milioi euroren eskaera berriek eman diote segida iazko amaiera oparoaren abiadurari, hala Espainian nola planetaren antipodetan —Australian— eta Saudi Arabian ere; baina orain eskaera handi horri erantzuteko gaitasuna erakutsi beharko du CAFek, eta ekoizpenaren lokomotorra dena emanda jarri beharko du aurrez aurre duen erronka modu egokian gainditzeko.
Kontua da lokomotor horrek adar batzuk dituela Euskal Herritik kanpo, eta LABeko kide Aitor Martinezek nahiko luke adar horiek taldearen bihotza sendotzeko baliatzea. «Taldearen bihotza eta arima Euskal Herrian dago; zuzendaritzak ezin du hori ahaztu sekula». Filipinetarako eskaera bat Mexikoko lan zentroan (Huehuetola, Mexikoko Estatua) egingo dela azaldu du, merkeago ateratzen zaiolako enpresari. Galesko (Newport) egiturak ere asko indartzen ari direla dio, Erresuma Batuko merkatu gero eta oparoagoari erantzuteko, «eta, esaterako, Linaresen [Jaen, Espainia] kontratazio gehiago egiten ari dira, soldata merkeagoak direlako han».
Nazioartekotzeko ahalegin sendoak eraman du CAF gaur egun duen bidegurutzera. Brasilen (Hortolandia, Sao Paulo), AEBetan (Elmira, New York) eta Bidasoaren beste aldean ere (Bigorra, Okzitania) baditu fabrikak, Galeskoarekin eta Mexikokoarekin batera. Mundu osoan zehar zabaldu ditu bulego komertzialak: Australia, Argentina, Turkia, India, Alemania, Qatar… Bada, bidegurutze horretan inoizko hazkunderik handienera daraman norabidea hartzea litzateke ekoizpen zentro guztiei zukua behar bezala ateratzea; baina langile batzordeak nahi du enpresaren euskal «bihotzak eta arimak» bere pisua edukitzea ariketa horretan. CAFen arrakastak badakar arazorik, bistan denez, baina gustura hartuko lituzkete horrelako buruko minak hainbat eta hainbat konpainiak.
Ez dira bakarrik trenak
Badira, dena den, lan kargaren hazkundea eta enpleguarena bat ez etortzeko beste aldagai batzuk. «Kontratazioa historikoa da, baina eskaera asko mantentze lanak egiteko dira, adibidez, edota trenaz besteko hainbat egitura eraikitzeko, proiektu asko giltza eskuan motakoak baitira orain», azaldu du langile batzordeko LABeko kideak. «Beste eskaera batzuk autobusaren alorrekoak dira, Solarisenak eta Vectiarenak. Hau da, eskaera zorroa inoizko handiena da, baina eskaera horiek guztiak ez dira trenak egiteko». CAFek ez ditu bakarrik merkatuak dibertsifikatu, alegia; negozioa bera ere esparru gehiagotara zabaldu du azken urteetan, eta horrek enpleguaren sorkuntzari ere eragiten dio haren kokaguneari dagokionez.
Bada beste datu argigarri bat Beasaingo trengileak azken hamarkadan izan duen eraldaketa erakusten duena. Eskaera zorroak halako bi izateko gutxi falta du hamar urteren ondoren, baina kontratuen %90 inguru mundu zabalean lortzen ditu konpainiak orain, eta 2008an, berriz, Espainian eta Euskal Herrian zuten jatorria 4.137 milioi euroko poltsaren %63k.
Enpleguak izan dezakeen eboluzioaz aritzeko aukera izango dute CAFeko Langile Batzordeak eta zuzendaritzak aurki, lan ituna berritzeko negoziazioak hasiak baitira. Aldeen arteko lehen bilera martxoan izango da. 2018an bukatu zen azken itunaren indarraldia, eta urtebeteko ultraaktibitatean dago gaur egun. Hilabete batzuen buruan itun berria egitea dute helburu.
