Martxoaren 1ean hasi zen baxurako arrantzontzien 2019ko sasoia, eta, lehen egunetan antxoa pixka bat harrapatu bazuten ere, asteon sartu da berdela, eta antxoaren lekua hartu du arrantzaleen sareetan. Sartu da berdela, bai, baina sartu eta agortu, dena izan da bat. Haserre samar mintzo da Getariako Kofradiako presidentea, Emeterio Urresti: «Berdelaren kuota datorren astean agortuko da».
Amuko berdela, luzeago
Europako Batasunak %20 txikitu du 2019rako berdel kuota, 24.597 tonaraino. «Oso txikia da kuota: berdela sarean harrapatzen duen ontzi bakoitzak 60.000 kiloko kuota dauka, eta batzuek ja 50.000 kilo arrantzatu dituzte aste honetan». Aste hau laburra izan da baxurako arrantzaleentzat, eguraldi txarragatik portuan geratu direlako pare bat egunez. Ontzi askok, beraz, egun bitan edo bakarrean ia agortu dute berdelaren kuota.
Arantzamendik ere uste du datorren astean agortuko dela berdela sareko harrapatzaileentzat, baina amuarekin harrapatzen dutenek pixka bat gehiago iraungo dutela berdeletan. «Amukoek 10.900 kiloko kuota daukate pertsonako, marineleko». Azaldu duenez, baxurako ontzi horiek euren burua neurtu nahi dute, berdelaren kanpaina gehiago luzatzeko. «Ez dute nahi egunean 4.000-5.000 kilo baino gehiago ekarri portura, luzatzeko».
Ondarroa eta Getaria dira Bizkaiko eta Gipuzkoako portuen artean arrain gehien porturatzen dutenak. Bi portuen artean, 2017an lehorreratzeen %66 izan zituzten: 18.921 tona Ondarroak, eta 12.079 tona Getariak. Eustatek argitaratutako azken datuak 2017koak dira, baina Arantzamendik azaldu du iaz 20.000 tonara ailegatu zela Ondarroa. Bizkaiko portuak, 2017an, 26,5 milioi euroren salmentak egin zituen Kofradiako enkantean, eta Getariakoak, 25,2 milioi eurorenak.
Berdelaren kuota txikia dela diote bai Arantzamendik bai Urrestik, baina ez datoz bat arrazoietan. «Europan hartzen diren erabaki asko zientzialarien datuetan oinarritzen dira, eta batzuek erosi egiten dituzte zientzialariak», dio Getariako Kofradiako buruak. «Guk itsasoan berdel asko ikusten dugu, baina norvegiarrek diote iparraldean gutxi daukatela. Guk ez dugu sinisten».
Arantzamendik, aldiz, sinisten du. «Ni fidatzen naiz Aztiren txostenez. Biomasa txikia dago iparraldeko uretan. Berdela goitik behera etortzen da, eta han daukate arazoa; beti egoten den tokian daukate, orain, gutxiago. Zergatik? Emigratu egin du berdelak? Ez dakigu ondo… Beharbada, iparralderago doa; Errusia parterantz ari da igotzen».
Aztiren azken ikerketen arabera, klima aldaketak ura berotzea ekarri du, eta arrain espezie batzuk iparralderago ari dira kokatzen euren habitata: berdela, hain zuzen, hamarkadako hamasei kilometro iparralderago ari da mugitzen 1992az geroztik.
Arrantza jasangarriaz
Berdelaren aurtengo kuota txikiegia dela? Ondarroako Kofradiako presidentearen ikuspegia beste bat da: «Esango nizuke zientzialariek, beharbada, bost urtez debekatu nahi zutela berdelaren arrantza. Eta sardinarekin ere kontu; guk ez badugu mozten, Bruselak moztuko digu. Sardina arriskuan dago: kuota jarri behar zaio. Sardina gutxi igartzen da itsasoan, eta motzagoa».
Legedi berria sartu da aurten indarrean Europan arrantzarako: itsasontziek ezin dute itsasora bota arrain erreusik —txikiegiak edo nahi ez dituztenak—; dena porturatu behar dute, nahiz eta gero ezin saldu legez kanpoko arrainik. Arrantzak eragindako arrainen heriotza tasa erreala ezagutzea da helburua.
Baxurako ontzidiak ez du beldurrik, nahiko arrantza selektiboa daukatelako. «Benetan arrantza jasangarria sustatu nahi badute, arrastea debekatu behar lukete», dio Urrestik. Eta begiz jota dauzka berdela marinel gutxiko arrasteko itsasontzi industrialekin harrapatzen duten norvegiarrak: «Dena txikitzen dute; a zelako krimenak egiten dituzten. Aldiz, guri, Europan, hirugarren mundukoak deitzen digute, teknika artisauak erabiltzeagatik».
Erneguak ernegu, aurtengo kanpainari begi onez begiratzen diote bi kofradiaburuek. Batez ere bost espezieren arrantzak ateratzen dio urtea baxurari: berdelak, antxoak, hegaluzeak, hegamotzak eta sardinak.
Arantzamendiren esanetan, urtearen aurreikuspena ona da, bai behintzat berdelari eta antxoari dagokionez. «Antxoaren prezioa ez da jaitsi 1,30 eurotik. Ondo dago hori; dirua da». Gainera, Aztiren arabera, antxoa gazte asko dago itsasoan: 490.000 tona. Berme bat da Bizkaian eta Gipuzkoan antxoaren inguruan lan egiten duten 3.500tik gora pertsonentzat.
Urteko erronka nagusia, Arantzamendirentzat, Ondarroako lonja berriaren eraikuntza da: martxoaren 1ean hasi ziren lanak, eta bi urtez iraungo du lanik handienak. «Bi urtez deserosoa izango da hemen lan egitea, eta bezero batzuk, Galizia eta Kantabriako ontzi batzuk, beste portu batzuetara joango dira. Baina lonja egindakoan etorriko dira bueltan. Ondarroako indargunea salmenta da: erosle asko dauzkagu».
1 Ez al zen, ba, dena abantailak auto elektrikoarekin? Galdetu ezazu auto tailerretan… Ez daude oso pozik.
2 Haiek ere ahalegin bat egin beharko dute planetaren alde, ezta? Kalkulatu dute Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan 228 milioi euroko ahalegina egingo dutela. 601 milioiko fakturazioa lortu zuten 2017an, eta auto gehienek motor elektrikoa dutenean %40ko galerak izango dituztela dio Solera enpresaren aurreikuspenak; haren aurretik egindako beste ikerketa batzuen lerro berean doa lan hori.
3 Baina zergatik? Auto elektrikoak ez du behar oliorik, iragazkirik, banaketa uhalik, injektorerik, bujiarik, ihes tuturik… Eta, behar ez dituenez, ez dira ordezkatu behar aldiro, ez dira matxuratzen. Tailerrek egin beharrekoa txikiagoa da; hau da, mantentzea askoz soilagoa da. Eta beraz, jarduera txikiagoa da, eta fakturazioak hori guztia islatuko du, noski.
4 Ez dute esango, ba, prestatzeko betarik izan ez dutenik… Asmatuko dute zerbait negozioari eusteko… Asmatuko dute, seguru, baina horretan ari dira oraindik, aurreikuspen ezkorrak oinarri sendoa baitu. Ba al dakizu zer duen Teslaren Model X-ak kapotaren azpian?
5 Zer? Ezer ere ez.
6 Baina bateriak eta hari lotutako pieza berriek ez dute konpentsatuko gasolinaren eta dieselaren pieza zaharren baztertzea? Hein batean bakarrik. Auto elektrikoa gutxiagotan sartuko da tailerrera, eta konponketak azkarragoak izango dira. Mekanikariek lan ordu gutxiago egingo dituzte, baina ikusteko dago lan ordu horien salneurriaren eboluzioa nola izango den, bai bailiteke nabarmen garestitzea.
7 Ez duzu, ba, pentsatuko geroak merkatze bat ekarriko duela autoaren alorrean? Ez, noski, eta aurreikusten hasi da tailerrei bizi-bizirik eutsiko liekeen aldagai bat. Auto elektrikoarekin batera, auto autonomoa zabaltzen hasiko da. Baliteke auto horiek istripu gutxiago edukitzea eta, hortaz, txapa eta pintura esparruetan tailerrak galtzen aterako lirateke, baina….
8 Baina handi baten traza dauka horrek… Matxurak askoz ere garestiagoak lirateke auto autonomoetan. Matxura gutxiago bai, baina garestiago ere aurreikusten da etorkizunerako. Oraindik, ordea, goizegi da jakiteko auto elektrikoak zenbaterainoko kaltea egingo dien tailerrei, Euskal Herriko auto guztien matrikulazioen %1 ere ez baitira.
9 Auto mekanikariek lasai egin dezakete lo orduan? Tailer ofizialetakoek lasaiago seguru asko, zalantzarik ez baitago datozen hamarkadetan aldaketak nabaritzen hasiko direla, eta eraldaketa handia datorrela sektorean. Auto ekoizleek egoera hori balia dezakete mantentzea eta balio erantsia duten konponketak beren tailer ofizialetan monopolizatzeko. Mekanikari gehienek ez dute ardi elektrikoekin amets egiten, hori seguru.
Alzola Basque Water izena hartu zuen Altzolako bainuetxeko hondarretatik sortutako enpresak duela urte batzuk, eta izen horri eutsiko dio oraingo ibilbide berrian. Zorraren zama arindutako ibilbidea izango da. 2012ko urtarrilean eskatu zuen hartzekodunen konkurtsoan, zorrari aurre egin ezinean zebilelako. Konkurtso hori martxoaren 5ean itxi zuen behin betiko Donostiako merkataritza alorreko lehen epaitegiak.
Enpresa Gallardo ostalari familiaren esku geratu zen 2012ko maiatzean, eta haien kargu hartu dute 1,7 milioi euroko zorra ordaintzea. Hala egitea lortu dute azken bost urteetan. Enpresak nabarmendu duenez, konkurtsoa hasten duten sozietateen %5ek bakarrik lortzen dute prozeduratik garbi ateratzea.
Ordainduta dago «puntako teknologia» duen ontziratze lerro berria ere, Irungo Gallardo ingeniaritzak diseinatuta, eta 1,4 milioi euroko kostua izan duena. Orduko 15.000 litro ur botilaratzeko gaitasuna du, eta horri esker espero du enpresak urtean 50 milioi litro ontziratzea. Hilaren amaieran jarriko dute martxan.
Ekoizpena bikoizteak banaketan arazoak sor ez zitzan, Alzola Basque Waterrek 2.000 metro koadroko gune logistiko bat atondu du Elgoibarko Arriaga industrialdean. Epe erdira, iturburua eta instalazioak 1,5 kilometroko hodi batekin lotu nahi ditu.
Iaz 25 milioi litro ur saldu zituen Alzolak, eta 2,5 milioi euroren salmentak lortu zituen, duela bost urte halako bi. Langile kopurua ere bikoiztu du, hamahiru izatetik 26ra igaro baita.
Zaharra da Ingemarreko lan gatazka. Gipuzkoako marmol lantegiaren arazoak aspaldian hasi ziren, eta taldeak, gaur egun, 50 milioi euro inguruko zorra dauka; egoera horri buelta emateko ez da trebetasunik egon azken urteetan, edota gihar finantzario nahikorik. «Zuzendaritzak 2009. urtetik aurrera berregituratzeari ekin zion, eta, apurka-apurka, Usurbil deskapitalizatuz joan da, ekoizpena lekuz aldatuz eta langileak kaleratuz».
2017. urte hasieran hartzekodunen konkurtsoa aurkeztu zuen enpresak, eta, hortik, hartzekodunen ituna atera zen 2017ko azaroan. Gero, 2018an taldearen aktibo guztiak bat egitea proposatu zen, eta 2019ko urtarrilean Usurbilgo lantegirako bideragarritasun plan bat aurkeztu zen. ELA sindikatuak dio taldearen aktiboak 48 milioi euroan balioetsita zeudela bat egitearen aurretik; «eta bat egitearen ondoren 24 milioi eurotan».
Langile batzordeak kontatu zuen 2017ko erdialdean kaleratze dosier zabal bat aurkeztu zuela zuzendaritzak, horietatik gehienak Usurbilgo lantegiko beharginentzat. 2017ko irailean, erdira murrizturik geratu zen 70 beharginen lantaldea; borondatez utzi zuten lanpostua, pizgarrien bidez eta erretiroekin. Industria plan berri batekin fabrikak gora egiteko esperantzan jarraitu zuten geratu ziren langileek; baina orain, kaleratzea da zuzendaritzaren plana haientzat, eta mobilizazioen txanda iritsi da berriro.
Urtarrilaren 12an hartzekodunen konkurtsoan sartu zen Ingemar; Lugon aurkeztu zuen eskaera, taldearen beste lantegia dagoen lekuan. Urte eta erdi lehenago jabeek inbertsioak agindu zituzten Usurbil gora joan zedin, baina ezerezean geratu dira plan horiek. Eta langile batzordeak galdera bat egin dio zuzendaritzari: «Nola egingo diote aurre zorrari balio erantsirik handieneko produktua egiten duen lantegia ixten badute?».
Navalen alde, Madrilen
Aspaldikoa den beste lan gatazka bat Sestaoko Naval ontziolarena da, baina enpresa hori are okerrago dago. 173 langileak kaleratu dituzte jadanik, eta azken asteotan erakundeekin batzartzen ari dira irteera baten bila, Cadizera, Ferrolera edo Cartagenara lekualdatzea ez baitute benetako irteeratzat jotzen. SEPIk hori eskaini die langileen erdiari, Naval pribatizatu aurretik berme hori eman baitzieten langileei.
Navaleko 100 bat behargin Madrilen egon ziren atzo, PSOE alderdiaren egoitzaren aurrean manifestatzen. Arratsaldean, berriz, Espainiako Industria Ministeriora eraman zuten protesta. Ordezkariek bilera zuten han ministerioko arduradunekin. Sestaon geratu nahi dute jardunean, eta horretarako erakundeen konpromisoa eskatzen ari dira, likidazioa bere bidea egiten ari den arren, eta orain arte inbertitzailerik azaldu ez den arren. Naval publiko bihurtzea nahi dute.
