Hondarribiko Aireportuaren egoera 2019an: ardura da nagusi. Baliteke Air Nostrum konpainiak astean 6 hegaldi bertan behera uztea eta bidaiariek behera egin dute.

Urte arteko inflazioa % 1,3ra eta % 1,6ra igo da Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroan, otsailean. Batez ere, erregaien garestitzeak eragin du prezioen igoera.

2018ko urtarriletik azarora areagotu egin zen greba kopurua (%11,3) Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, baita greba horietan parte hartu zutenen kopurua ere (%0,75); halaber, lan egin gabeko lanaldien kopuruak gora egin du joan den urtean (%17,8).

Lan Harremanetarako Kontseiluaren arabera, hirugarren sektorean pilatu zen greba gehien: 140. Grebaren baten eraginpean egon ziren 40.343 langile, eta jardun gabeko lanaldiak 67.614 izan ziren. Industrian, 73 lanuzte egin ziren, eta 4.982 langile izan ziren haien eraginpean; lan egin gabeko lanaldiak, berriz, 27.582 izan ziren. Eraikuntzan hiru greba erregistratu ziren. Lanuzte horiek 69 langile hartu zituzten eraginpean, eta 86 lanaldi galdu ziren.

2018an, 222 hitzarmen erregistratu ziren, eta itun horiek 88.160 langile hartu dituzte eraginpean. Negoziazio kolektiboak bost urtean izandako emaitzarik hoberenak lortu ditu joan den urtean. Sektoreko 21 hitzarmen erregistratu ziren Jaurlaritzaren eskumeneko hiru lurraldeetan, eta akordio horiek 67.211 pertsona babestu dituzte. Baina itun horien erdiek baino gutxiagok jaso dituzte kontziliazio neurriak.

Kontziliazioa ahaztuta

Kontziliazio neurriei dagokienez, ez da ikusten aurrerapen esanguratsurik berritutako itunetan. Indarrean dauden 717 hitzarmen kolektiboetatik soilik %45,2k (324 itun) ezartzen dituzte neurriak lan bizitza eta familia bizitza bateragarri egiteko. Neurri gehienak lotuta daude edoskitzearekin eta familia ugariekin.

Estatalizazioari dagokionez, eragina duten Espainiako eremuko 95 hitzarmen jaso ditu 2018an; 58.134 langileri eragin diete akordio horiek.

Orkoiengo (Nafarroa) Navarpluma enpresako beharginak lanera itzuliko dira 41 eguneko lanuztearen ondoren. Borrokak emaitzak eman dizkie, eta lan hitzarmena adostu dute zuzendaritzarekin. Beharginen soldatak %10etik gora igoko dira ahate lumak prozesatzeko fabrika horretan. Hori bakarrik ez; itunak baldintzak arautuko dituen bi urteetan 24 ordu gutxiago izango ditu lanaldiak. «Lan erreformaren alde kaltegarrienak ere akordiotik kanpo geratu dira, eta aurrerako eragin mugagabea lotu da», jakinarazi zuen Imanol Pascual ELAko negoziazio kolektiboko arduradunak, atzo. Horrek esan nahi du Navarplumako beharginen borrokak epe luzeko ondorioak izango dituela, bi urte barru ituna berritzen ez bada ere aurrerantzean oraingo hitzarmenak finkatuko baititu baldintzak, epe mugagabe batez.

Lumen enpresan hauteskunde sindikalak egin ziren 2018ko apirilean; ELArentzat izan ziren hiru ordezkariak, eta haiek enpresa itun bat galdegin zioten zuzendaritzari, azken urteetan «izugarri okertu zirelako lan baldintzak». Berehala iritsi zen negoziatzen hasteko ezezkoa, eta horrekin batera mobilizazioak.

Soldatak argaldurik zeuden Navarpluman, ELAk azaldu duenez: «Hilero 400 euro gutxiago jasotzen zituzten langileek, batez beste». Zuzendaritza beharginen sinadurak lortuz joan zen soldatak murrizteko, «mehatxupean». Tailerrean diharduten «langile atzerritarren ahultasuna» baliatu nahi izan zuen enpresak. ELAk salatu zuen astelehenetik iganderako lanaldiak egiten zirela, «egutegirik gabe, txanda aldaketak ohartarazi gabe, segurtasun neurririk gabe, eta zigorrekin eta kaleratzeekin». Prekaritate eredu horretan langileen «erabateko kontrola» bultzatu zela zehaztu zuen sindikatuak, «segurtasun kamerak jarrita». Arau urratze horiek lan ikuskaritzaren esku utzi zituzten. Ikusteko dago nola eragingo duen lan itunaren akordioak salaketa horien geroan. Batera edo bestera, 38 langile grebalariak lanera itzuliko dira gaur bertan, baina beste lan baldintza batzuekin.

Esan beharrik ez dago: 41 eguneko grebaren emaitza dira negozioazioa eta hark ekarri duen lan itun berria 2019 eta 2020rako. Soldaten taulak aldatuko dira aurten: atzerapenak jasoko dira, antzinatasuna, mozkinen ordainketa bat, gaueko orduaren igoera eta orain arte jasotzen ez ziren beste hainbat kontzeptu. Hala, soldatak %10etik gora igo, eta lanaldia 24 ordu murriztuko da; igandeetan ez da lanik egingo. Ez hori bakarrik: Imanol Pascualek azaldu zuen enpresak egutegi bat egiteko «derrigortasuna» izango duela, «lan txandak finka daitezen, haiek errespetatzeko». 2020an, berriz, KPIa gehi %1 igoko dira soldatak, baina %3ko muga izango du igoerak, salbu eta KPIa %3tik gorakoa bada.

Erresistentzia kutxa

ELAko kideak erresistentzia kutxarekin lotu zuen grebaren arrakasta. «Ezinbestekoa izan da grebak aurrera egin dezan». Sindikatuko afiliatuen kuotaren laurden batek elikatzen du hilero erresistentzia kutxa hori. «Horri esker irabazi ahal izan dugu greba horrelako egoera batean». Horrekin batera, Arazuri-Orkoiengo enpresako langileen jarrera nabarmendu zuen: «Elkarrekin indar handiagoa egingo zutela sinetsi dute, eta lortu dute».

Navarplumako ELAko ordezkari Momar Diopek indartu egin zuen Pascualen tesia: «Elkarrekin sufritu dugu 41 egunez, bide luzea izan da; familia bat gara, eta langileen eskubideen alde borrokatzen jarraituko dugu».

Europako Batasuneko herrialde batzuk bila eta bila ari dira Google, Facebook, Airbnb eta halakoei zergak ordainarazteko. Baina bilaketak ez du emaitzarik eman, eta 2021. urtera arte eten dute saioa. Espero dute ordurako OCDEk findu duela ekonomia digitala zergapetzeko sistema bat, eta hartara batu ahal izango direla.

EB osoan Google tasa izenekoa ezartzeko hamaikagarren saioak porrot egin zuen atzo, Ekofinen bileran. Aurreko saioetan bezala, Irlandako eta Eskandinaviako herrialdeetako finantza ministroek blokeatu egin zuten Interneteko enpresa erraldoiei zerga berezi bat ezartzeko saioa.

Joan den abenduan Alemaniak eta Frantziak egindako proposamen urardotua bota zuten atzera. Enpresa horien diru sarrera osoak zergapetu beharrean, publizitatearen salmentak soilik tasatzea eskaini zuten. Baina proposamen hori bera urrunegi doala argudiatu zuten aurkakoek. «Zer gertatuko litzateke inbertsioekin orain fakturazioaren gaineko zergak sortzen baditugu?», galdetu zuen Magdalena Andersson Suediako Finantza ministroak.

Irabaziak zergapetu beharrean, fakturazioa edo salmentak zergapetzea da Google tasa-ren berritasuna. Izan ere, sozietate zergaren oraingo egitura ez dago Internetaren arora moldatuta. Kon- painia bat zergapetzeko, lurralde batean lantegi bat, saltokiak edo langileak eduki behar ditu, presentzia fisiko bat. Gaur egun, ordea, bezero baten klik batek ematen dio etekina enpresa digital bati. Hutsunea estaltzeko ardura hartu zuen OCDEk, eta orain ari da lantzen proposamen bat enpresa digitalek herrialde bakoitzean duten presentzia neurtzeko eta hura zergapetzeko. Hori egin bitartean, betikoan ari dira Google, Facebook eta enparauak: sozietate desberdinen eta copyright eskubideen bidez dirua AEBetako matrizetara eta paradisu fiskaletara desbideratzen, eta Europan zergetan miseria bat ordaintzen.

OCDEk espero du 2020rako prest izango duela bere proposamena. Orduan ikusiko da zer jarrera hartzen duten orain EB osorako tasa bat trabatu dutenek. Irlandak hori egiten du han dutelako Europako egoitza AEBetako enpresa teknologiko handiek, eta ez dituelako haserretu nahi; Suediak, Danimarkak eta Finlandiak, berriz, argudiatu izan dute ezin direla desberdin tratatu enpresa digitalak eta besteak.

EB osoan tasa bakar bat ezartzeak ez du esan nahi herrialde batzuek ez dutenik aurrera egingo. Espainiak prest zuen berea, baina hauteskunde deialdiak tramitazioa eten zuen; Frantzia ere ari da berea prestatzen.

Paradisu gehiago

Arrakasta handiagoa izan zuen Ekofinek atzoko bileran jorratutako beste gaiak: paradisu fiskalen zerrenda berritzearenak. Hamabost estatu edo zerga jurisdikzio daude zerrenda beltzean. Horietatik bostek ez dute diru zuriketaren edo zerga ihesaren aurkako neurririk hartu EBk 2017an lehen zerrenda egin zuenetik —Samoa, Samoa Amerikarra, Guam, Trinidad eta Tobago, eta Birjina Uharte Amerikarrak—; beste zazpi zerrenda grisean zeuden, baina beltzera igaro dira —Aruba, Belize, Bermudak, Fiji, Oman, Vanuatu eta Dominika—; eta, azkenik, zerrenda beltzetik grisera igarotako beste hiru beltzera itzuli dira —Barbados, Marshall Uharteak eta Arabiar Emirerri Batuak—.

Zerrenda grisean daude diru mugimenduei buruzko informazioa EBrekin partekatzeko urratsak egin dituzten lurraldeak, baina ez dituztenak baldintza guztiak bete. Haien artean daude EBren bazkide inportanteak —Suitza, Maroko, Turkia…—, eta 2020an Errusia, Mexiko eta Argentina ere sar daitezke, EBk beren jarduna ikertuko duelako.

SPRI Taldeko zuzendariak Cannesen jaso du Financial Timesen aitortza, zeinaren arabera Euskadi lurralde erakargarria baita atzerriko inbertsioarentzat.

Gizarte ekimeneko itunpeko ikastetxeetako langileak grebara deituta daude 2019ko martxoaren 12an, 13an, 14an eta 15ean. Apirilean eta maiatzean beste sei lanuzte.

Ez da desagertu oraindik 2008ko krisi handiak utzitako lorratz mingarria, baina krisi berri baten aukeraz hitz egiten hasiak dira Europako hainbat eragile, ekonomiaren moteltze nabarmenaren itzalean. Bada, Laboral Kutxak hiruhiletik behin egiten duen enpresarien konfiantzari buruzko inkesta ez doa bide horretan; indizea hobetu egin da urteko bigarren hiruhilekorako, eta ekonomiak eboluzio ona izango duela uste dute galdetutako gehienek. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan galdetutako 400 enpresarien %66,9k uste dute ekonomiaren egoerak bere horretan jarraituko duela; %11,2k hobetu egingo dela; eta %21,9k okertu egingo dela.

Konfiantzaren hobetzea nondik datorren azaltzen hasita, esan behar da enpresek fakturazio hobea espero dutela 2019ko bigarren hiruhilekorako: %51,6ren ustez, mantendu egingo da, eta, %36,3ren ustez, hobera egingo du. Enpresen %12,1ek uste dute fakturazio okerragoa izango dutela. Jarduerari dagokionez, %65,7k uste dute ez dela aldaketarik egongo, eta %20,4k hobera egingo duela. Laginaren %13,8k baino ez dute uste jarduerak okerrera egingo duela.

Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako enpresariak aldagai bi horiei nola erantzun dieten ikusita, pentsa daiteke gehiago saltzea espero dutela; ala garestiago saltzea espero dute? Ba emaitzek diote eskaeren bolumena hobetzeko aurreikuspen argia dagoela; beraz, moteltzeak moteltze, urteko lehen erdira arte behintzat, ez da gainbehera handirik espero, Laboral Kutxaren inkestaren arabera. Galdetutakoen %51,2k uste dute eskaeren bolumenean ez dela aldaketarik egongo, eta %36,3k hobera egingo duela. Enpresen %12,5k baizik ez dute uste kontratu berrien bolumen horrek behera egingo duela.

Eta enpleguari begira zer? Moteltzea eragin zuzena izaten ari da enplegu sorreraren abiaduran, langabeziaren azken datuek erakutsi dutenez, baina inkestaren ondorioak ez dira batere ezkorrak: enpresen % 76,5ek erantzun dute enpleguan ez dutela aldaketarik espero; % 17,6k lantaldea handitzeko itxaropena dute; eta % 5,9k guztiz kontrakoa, langile kopurua murriztu egingo dutela.

Alemaniak kezka sortzen du

Hiru lurraldeetako 400 enpresarik egiten duten aurreikuspena ez da txarra, beraz, baina Europan gero eta datu gehiago daude moteltzearen garrantziaz. Handelsblatt egunkariak dio Berlingo gobernuak barne agiri batean %0,8ko hazkunde aurreikuspena egin duela 2019. urterako. Alegia, OCDEk Alemaniarentzat egindako %0,7ko hazkunde aurreikuspenarekin bat letorke ustezko agiri hori, eta berretsiko luke Europako motorra benetako arazoetatik gertu legokeela makroari dagokionez.

OCDEk, izan ere, mundu mailako arazoak ikusten ditu, eta eurogunean, Alemania eta Italia seinalatu ditu jaitsiera nabarmenenak aipatzean. Dena den, AEBak, Erresuma Batua eta Kanada ere gain behera doazela dio.

Aurreko astean ELA eta CAT sindikatuek aurreratu bezala, CCOOk bide beretik segituko du Navaleko 173 beharginen kaleratzeen auzian. Helegitea jarriko dio enplegua erregulatzeko txostenari. Langile batzordeak atzo jaso zuen kaleratzeen ebazpena, eta CCOOk hartutako erabakiarekin negoziazio batzordearen gehiengoak lan erregulazio txostena auzitara eraman izana azpimarratu zuen Juanjo Llorden langile batzordeko idazkariak. Helegitea kentzeko zer egin behar duten ere esan zien Jaurlaritzari eta Espainiako Gobernuari: «Balizko inbertitzailerik baldin badaukate, eser daitezela negoziazio mahaian langile batzordearekin, eta, alternatibarik baldin badaukate, horiek mahai gainean jar ditzatela, ontziolan lanean jarraitu ahal izateko».

Astelehenero bezala, batzarra egin behar zuten langileek ontziolan, baina konkurtso kudeatzaileak horretarako baimena ukatu zien. Ondorioz, batzar informatiboa enpresa atarian egin, eta bilera langile batzordearen bulegoetan amaitu nahi izan zuten. Baina Ertzaintzak handik ateratzeko eskatu zien, eta ontziolaren atarian elkarretaratzea egin zuten.

Daturik ez zuten eman, baina Dia supermerkatuko greba mugagabearen lehen egunak «erantzun zabala» izan zuen sindikatu deitzaileen arabera. Gipuzkoa eta Bizkaiko dendetarako egina zuten lanuzterako deia, eta, enpresaren arabera, 175 supermerkatuetatik sei besterik ez ziren itxi grebaren eraginez. Aurretik beste hiru greba egun eginak zituzten bi lurraldeetan, eta azken lanuztean hamazazpi denda itxi zirela esan zuten Diako iturriek, grebaren eragina txikiagoa izan zela adierazteko asmoz.

Erantzuna handiagoa ala txikiagoa izan, lanuzteekin aurrera jarraituko dute langileek. Izan ere, ELAko eta LABeko ordezkarien arabera, Hego Euskal Herrian supermerkatuko 81 langile kaleratuko dituzte hilaren 21ean, eta horren aurka mobilizatzen ari dira. Informazio zehatzik ez duten arren, gauza jakina da 1.600 langile ingururi eragingo dien txosten bat prestatzen ari dela Dia. «Ez daukagu informaziorik, lan erregulazioa Espainia mailan negoziatzen ari direlako CCOO, UGT eta Fetico sindikatuak». Kexu azaldu zen Yolema Manzana ELAko ordezkari sindikala, ELA, LAB, CIG eta OSTAk ez dutelako ordezkaritzarik negoziazio mahai horretan.

Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako ordezkarien artean gehiengoa dute ELAk eta LABek, eta, horregatik, negoziazio mahaian ez egotea larritzat jo zuen Manzanak, «gehiengo sindikala baztertzen» ari direlako. «Bertan egoteko eskaera egin dugu, baina ez digute onartu; jasotzen ari garen informazio guztia filtrazio bidez lortzen ari gara, eta horrek ezegonkortasuna eta zurrumurruak sortzen ditu langileen artean». Hala jakin dute lan erregulazioak 81 langileri eragingo diela: 61 langileri Bizkaian, hamarri Gipuzkoan, eta hamarri Nafarroan.

2018an, 352 milioiren galerak izan zituen konpainiak —2017an, 101 milioi euroren irabaziak izan zituen—, eta kostuak murrizteko estrategia gisa aurkeztu dituzte kaleratze horiek. Baina egoera «surrealistak» suertatzen ari direla salatu zuen Manzanak, «langile gehiago behar direla dioten kartelak jarrita baitaude denda askotan». 2017. eta 2018. urteen artean lan baldintzak hobetzeko mobilizazioak egin zituzten, eta Diako «Espainia iparraldeko arduradunarekin» langile gehiago kontratatu ahal izateko aukeraz hitz egiten aritu zirela zioen. «Horregatik, ez dauka zentzurik orain erregulazioa aurkezteak».

Arazoa, gainera, ez dira langileak eta salmentak, Puri Gonzalez LABeko ordezkariaren arabera. «Espainian duten zorraren %9 soilik dago soldatei lotua; gainerako guztia bankuekin dituzten zorrak dira. Kaleratzeen zentzugabekeria erakusten du horrek».