WASHINGTON. Donald Trumpek denbora gehiago hartu du Txinarekin negoziatzeko. AEBetako Gobernuak atzo jakinarazi zuen irailaren 1erako iragarrita zituen tarifetako batzuk ez dituela ezarriko abenduaren 15era arte. Zehazki, Txinako «konputagailu mugikorrak, telefonoak, bideo jokoen aparailuak, eta zenbait oinetako eta jantzi» libratuko dira orain %10eko muga zerga ordaintzeaz.

DONOSTIA. Inflazioak ez du gora egin nahi. Bigarren hilabetez jarraian, urte arteko tasa %0,8an geratu da: mailarik txikiena 2018ko urtarrilaz geroztik. Joan den urtearen zati handi bat %2tik gora egin ondoren, berriro amildu zen azaro-abenduan, eta Europako Banku Zentralak egokitzat jotzen duen «%2tik gertu baina azpitik» maila horretara iritsi ezinik jarraitzen du. Euroguneko azken datua ere, uztailekoa, %1,1ekoa da.

Uztaila, ohikoa den moduan, prezioek behera egiten duten hilabetea izan da aurten ere. Arrazoia jantzi dendetan bilatu behar da: amaitu ziren merkealdi ofizialak, baina saltoki gehienek eskaintza bereziak egiten dituzte udan, aurretik saldu ez dituztenak saltzeko. Oinetakoak eta jantziak %14,1 merkatu dira uztailean Araban; %13,8 Bizkaian; %11,4 Nafarroan, eta %10,4 Gipuzkoan. Halaber, merkatu dira elikagaiak eta etxeetarako gailuak. Horrekin konpentsatu dute berriro ere garraioa garestitu izana, erregaien prezioak uztailean izan duen igoeraren ondorioz (%0,3 eta %0,5. artean).

Urte arteko tasan, garraioek sortu dute inflazio gehien (%2tik gora); etxebizitza, ura, gasa eta argindarra, ordea, merkatu egin dira.

Aldanondo gazta fabrikak duela urtebete hartu zuen su, Agurainen (Araba). Enpresak dio sutea istripu bat izan zela, eta Ertzaintzaren ikerketek ez dute kontrakoa esan, baina aseguru konpainiak, Generalik, blokeatuta du kalte-ordaina. Atzeratze horrek enpresa bera arriskuan jarri duela ohartarazi zuen atzo Hector Hernandez Aldanondo Corporacion Alimentariako zuzendariak.

Elikagai enpresak agindu zuen urtebetean berriro eraikiko zuela lantegia, eta lanean izango zirela han jarduten zuten 50 langileek. Urtarrilean ekin zieten berreraikitze lanei. Suak txikitatutakoa kendu zuten, baina martxoan lanak geratu zituzten, ez zelako iristen aseguruaren dirua.

Hernandezek atzo Agurainen azaldutakoaren arabera, Aldanondok 46 milioi euroren ondasunak babestuta zituen aseguruaren bitartez, eta horietatik hamar milioi aurreratzeko eskatu zioten Generaliri, 2018ko urrian. Ez dute euro bakar bat jaso. «Aseguru etxeak dio sutea nahita piztutakoa izan zela, baina susmoak bakarrik dituzte». Epaitegian dago auzia, eta orain arteko ebazpen guztiak Aldanondoren aldekoak dira, sutea istripua izan zela babestu baitute. Arabako Lurralde Auzitegiak ekainean bota zuen atzera Generaliren azken helegitea. Aldanondok iragarri du dirua orain jasoko ez balu, administrazio auzitegietara joko lukeela. Horrek gehiago atzeratuko luke lantegiaren berreraikitzea, eta handitu, berriz, Aldanondoren estutasunak. Hernandezen arabera, galerak pilatzen ari dira, dirutan ez ezik baita irudian ere, eta egoera «jasanezina» da. «Gero eta konplikatuagoa da gaztandegiaren etorkizuna». Orain, Aldanondo beste enpresa batean egiten ari da Agurainen egin ezin dituen gaztak.

Erregulazioa, luzatzear

Langileen egoera ere ez da ona. 50 langileetatik, batzuk beste bulego batzuetan kokatu dituzte; behin-behineko kontratua zuten beste batzuk kalean geratu dira; eta hamasei behargin erregulazioan daude, kontratuak etenda. Konponbiderik ezean, enpresak erregulazioa luzatuko die urrian.

2018ko abuztuaren 13ko gauean piztu zen sua Aldanondoren plantan, akats elektriko bat gertatu baitzen bateriak kargatzen ari zen makina garbitzaile batean. Lantegia hutsik zegoen, eta ez zen inor zauritu, baina txikizioa ia erabatekoa izan zen. Izan ere, gazta egiteko moldeak eta gazta biltzeko plastiko eta kartoiak gordetzen zituzten gunean hasi zen sua, eta, ondorioz, oso azkar zabaldu zen; bi milioi gazta ere kiskali ziren.

Aldanondo Idiazabalgo gaztaren sor-markako ekoizlerik handiena da, Aitzgorri eta Lana markekin batera. Erronkari gazta ere egiten du —Poliki eta Onkizu markak—, baita beste jatorri izen batzuetako edo halakorik gabeko beste gazta batzuk ere.

Aldanondo familiak sortutako enpresa bat da Quesos Aldanondo, baina gaur egun konpainiaren laurden bat baizik ez du. Estuasun ekonomiko handien ondoren, 2016an familiak Saiona kooperatiba nafarrari saldu zion enpresaren %75. Saionak beste gazta fabrika bat ireki berri du Olvegan (Soria, Espainia), eta hura hornitzeko 20.000 behiko etxalde handi bat sustatzen ari da handik gertu, Noviercas herrian. Joan den astean jakin zenez, Dueroko Ur Konfederazioak lurrazpiko urak erabiltzeko baimena ukatu dio proiektu horri.

Loiuko aireportuan lan egiten duten Iberiako 270 beharginek hiru lanuzte-egun egingo dituzte 2019ko abuztuaren 14, 15 eta 16an, langileen baldintzak hobetzeko.

Urtebeteko inflazioa EAEn eta Nafarroan 2019ko uztailean: Urtea hasi zenetik % 0,3 igo dira prezioak EAEn. Foru Erkidegoan Estatuko batez bestekoaren bikoitza da.

IBERDROLAK JASOTAKOA PARKE BAT SALTZEAGATIK, MILIOI EUROTAN

Ingalaterrako East Anglia One itsasoko parke eolikoaren %40 saldu dio Iberdrolak Australiako Macquarie enpresari, 1.750 milioi euroren truke. Parkearen kontrolari eta kudeaketari eutsiko dio Bilboko konpainiak, Scottish Power filialaren bidez.

East Anglia. Iberdrolak abiarazitako bigarren offshore proiektua da, eta guztien artean handiena. Ipar Itsasoan ari dira eraikitzen, Anglia eskualdetik 50 kilometrora, eta 714 megawatteko potentzia izango du.

IRUÑEA. Gero eta ohikoagoak dira Glovo enpresako banatzaileak handik hona ikustea Hego Euskal Herriko hiriburuetan. Nafarroan, udazkenean ezarri zen enpresa hori, eta duela gutxi gauza bera egin du Deliverook. LABen ustez, enpresok «prekaritate eredu basati bat» ezartzen dute: «Langileak autonomoak izatera behartzen dituzte, eta kasu askotan ez dira betetzen horretarako baldintzak». Gezurrezko autonomoak izateagatik, hainbat epai izan dira honezkero Espainian enpresa horien aurka, eta, orain, sindikatu abertzaleak babestuta, banatzaileetako batek salaketa bat jarriko du, Nafarroako lehenengoa.

LABek jakinarazi duen salaketaren arabera, kontratua izenpetu zen «inolako negoziaziorik egin gabe». Gainera, banatzaileek enpresarekin harremanetan jartzeko erabiltzen duten aplikazioa enpresak langilea kontrolatzeko erabiltzen duela deritzo. Aplikazio hori «ezinbestekoa da» Glovon lan egiteko, eta, haren arabera, puntuatu egiten du langilea. Haatik, LABen arabera, talka egiten du langileek lanaldia aukeratzeko duten askatasunarekin, eta «menpekotasun nabaria» eragiten du.

Ryanairrek zalantzaren laino beltza jarri du berriro Forondaren gainean. Irlandako aire konpainiari esker, suspertze prozesuan dago Gasteizko aireportua, 2008tik 2015era galdutako bidaiariak berreskuratzen. Baina biziberritze hauskorra da Forondarena, Ryanairrekiko oso menpekoa, hura baita hegaldi erregularrak egiten dituen bakarra. Hauskortasuna agerian geratu da orain: urtearen hasieran irabaziek %24 behera egin ondoren, Ryanarrek iragarri du 900 lanpostu kenduko dituela, eta hainbat egoitza itxi. Horien artean dago Tenerife Sur (Kanariak, Espainia), Forondatik abiatzen den hegaldi arrakastatsuenaren helmuga. Ryanairrek ziurtatu du erabakia artean ez dagoela hartuta, baina edonola ere ez duela hegaldia etengo, eta Tenerifera iritsi ondoren beste base batera joango dela hegazkina.

LSB-USO sindikatuak auzitan jarri du azalpen hori, esan baitu egoitza galtzen duten aireportuek langileak eta hegaldiak ere galtzen dituztela. Haren ustez, diru laguntza publiko gehiago jasotzeko estrategia da Ryanairrena. Forondaren kasuan, Arabako Aldundiaren, Arabako Merkataritza Ganberaren eta Eusko Jaurlaritzaren laguntza jaso du konpainiak. Horregatik, EH Bilduko batzarkide taldeak Ramiro Gonzalez Arabako ahaldun nagusiaren agerraldia eskatu du. Talde horrek salatu duenez, behin baino gehiagotan eskatu du laguntzei buruzko informazioa, baina beti ukatu diote, enpresa pribatu batekin egindako kontratua dela argudiatuta.

Trafikoa gora

Urtea hasi denetik, 100.067 bidaiarik erabili dute Forondako aireportua, iaz baino %22,3 gehiago. Charter hegaldien erabiltzaileak dira horietako batzuk, baina gehienek Ryanairren hegazkinak erabili dituzte Tenerifera, Sevillara (Espainia), Bergamora (Italia) eta Koloniara (Alemania) joateko. Tenerifekoak izan ditu aurten erabiltzaile gehien.

Apirilaz geroztik, egun osoan irekita dago Gasteizko aireportua, eta, horri esker, merkantzien garraioa gorantz doa oraindik: 37,8 milioi tona salgai iritsi dira Forondara edo handik atera, iaz uztailera arte baino %2,3 gehiago.

Euskal aireportuek 4,3 milioi bidaiaritik gora izan dituzte aurten urtarriletik uztailera, iaz baino %7,5 gehiago. Lau bidaiaritik hiruk Loiu erabili dute. Goranzko joera etengabeari eusten dio Bilboko aireportuak, iaz hautsitako markari %9ko hazkundea gehitu baitio. Gainera, lehen aldiz, hilabete bakar batean 600.000 bidaiariren muga gainditu du uztailean (603.319).

Erabiltzaile gehiago izan dituzte bai Hondarribiko aireportuak (186.000, +%9,1), bai Noaingoak (139.000, +%12,6).

Salbuespen bakarra Miarritzeko aireportua da: 603.000 bidaiari izan ditu urteko lehen zazpi hilabeteetan, iaz baino 60.000 gutxiago (-%9,2). Jaitsieraren arrazoi nagusia da otsailean itxi egin zutela hilabetez, pistan berrikuntzak egiteko.

Bilboko Aireportuak 600.000 bisitari gainditu hilabete batean lehen aldiz. Hondarribian (% 9), Iruñean (% 16,3) eta Forondan (% 51) ere igo da bidaiarien trafikoa.

Iberdrolak Erresuma Batuko itsas erroten % 40 saldu ditu 1.756 milioiren truke. proiektu osoaren balio inplizitua 4.100 milioi liberakoa izango da.