Zerga iruzurraren bitartez ogasuneko altxorrari ihes egiten dion dirutza tokian tokiko herrialdean zerbitzu publikora, ongizate estatura eta pobreziaren kontrako borrokara bideratuko ez den dirutza da. Eta Oxfamek gogora ekarri du dirutza handiak daudela jokoan: 2015ean konpainia multinazionalek euren irabazien 523.000 milioi euro bidali zituzten zerga paradisuetara, eta diru horren heren bat zehazki Europako Batasuneko zerga paradisuetan ezkutatu zen. Hori jakinda, Oxfamek ohartarazi du, hain zuzen ere, EBko finantza ministroak prest daudela datorren asteko bileran, martxoaren 12koan, zerga paradisuen zerrenda beltzetik kentzeko «bene-benetako bederatzi paradisu fiskal»: Bahamak, Bermuda, Birjina Uharte Britainiarrak, Kaiman uharteak, Guernesey, Hong Kong, Man uhartea, Jersey eta Panama.

«Europako Batasuna ausartu zen paradisu fiskalen zerrenda beltz bat egitera, zerga ihesa geldiarazten laguntzeko», azaldu zuen atzo Johan Langerockek, Oxfamek zerga paradisuei buruz aurkeztu berri duen txostenaren egileak. «Baina harrezkero, badirudi galdu egin duela kemena», jarraitu zuen. «Badirudi Europako gobernuak orain prest daudela munduko zerga paradisurk txarrenetako batzuk zuritzeko. Diru zuriketari buruzko EBko azken eztabaidek erakutsi dute nola botere politikoen eta ekonomikoen presioak atera dezaketen errailetatik printzipioetan oinarritutako apustu sendo bat. EBk indartu egin behar du zerrenda beltza; bestela, hau guztia fartsa hutsa izango da».

EBk 2017an adostu eta ondu zuen munduko paradisu fiskalen zerrenda lehenengo aldiz, eta, hasieratik, oso meharra da zerrenda beltza. Bost herrialde baino ez daude oraintxe: Samoa Estatubatuarra, Guam, Samoa, Birjina Uharte Amerikarrak, eta Trinidad eta Tobago. Bruselak zerrenda grisa osatu zuen zerrenda beltzean sartzen ausartu ez zen herrialde askorentzat, eta 63 herrialde sartu zituen hor, argudiatuta, paradisu fiskal izan arren, konpromisoa agertu dutela erreformak egiteko.

Oinarrizko hiru irizpide

Oxfamek EBk zerrenda osatzeko erabilitako irizpideak erabili ditu, eta ondorioztatu du hasieran aipatutako bederatzi herrialdeak ez dituztela zerrenda beltzean sartuko; are gehiago, zerrenda grisetik ere atera egingo dituztela.

Gobernuz kanpoko erakundeak bere zerrenda propioa egin du, hiru irizpide erabilita: lehenik, informazioaren trukatze eta gardentasun maila; bigarrenik, jarduera fiskal kaltegarriak erabiltzen dituen ala ez, besteak beste, irabaziak lekualdatzeko erraztasunak eta enpresa opakoak sortzekoak; eta azkenik, ea betetzen ote duen nazioarteko legedia zerga oinarria txikitzea saihesteko (BEPS, ingelesezko akronimoan).

Hiru irizpideok erabilita egin ditu kalkuluak Oxfamek, eta ondorioztatu du Suitza eta AEBak ere zerrendan sartu beharko liratekeela, baina badaki Bruselak ez dituela sartuko, «oso boteretsuak direlako».

Marka bat hautsita utziko dio Mario Draghik Europako Banku Zentraleko presidente izateari, hurrengo udazkenean: bost urteko agintaldian ez ditu behin ere interes tasak igoko. Oraintsu arte, lehen igoerarekin agur esango zuela espero zen, udan baitziren gora egitekoak interes tasak, lehen aldiz 2016ko martxoan %0ra jaitsi zirenetik. Baina euroguneko ekonomiaren pattalaldiak hainbat hilabetez atzeratu du balizko igoera hori. EBZk orain uste du asko jota 2020 hasieran aldatuko dituela, betiere ordurako argitzen badira euroguneko ekonomia estaltzen duten lainoak.

EBZren iragarpenak ustekabean hartu ditu analistak, merkatuak, baina baita banku zentralaren berri ematen duten kazetariak ere. Neurriak zerbait ezkutatzen ote zuten galdetu zioten Draghiri, baina ezetz erantzun zien. Mugimendu «erreaktibo» bat izan beharrean, «proaktiboa» izan dela. Hots, interes tasak %0an jarraituko dutela gauzek okerrera egin ez dezaten. Draghik 2011ko azaroan hartu zuen EBZren gidaritza, eta interes tasak %1,5etik %1,25era jaitsita estreinatu zuen agintaldia.

Interes tasak gutxienez beste sei hilabetez zeron jarraitzeko erabakia «datuek eragindakoa» zela azaldu zuen Draghi. Datu horiek diote moteltzen ari dela barne produktu gordinaren hazkundea, eta, EBZk uste zuenaren aurka, ahultasun hori ez dela une bateko kontua izan. Arrazoien artean, ohiko susmagarriak: brexit-a eta zenbait herrialdek hartutako neurri protekzionistek nazioarteko merkataritza geldotu dutela.

«Atertzen ez duen ziurgabetasunak» inbertsioak geratzen ditu, eta traba egiten dio, berriz, euroguneko ekonomia bultzatzen duten beste indarrei: hala nola langabeziak jaisten jarraitzen duela, «motelago bada ere»; soldatak oro har hazten ari direla; kontsumoa «maila onean» dagoela; finantzaketa lortzea gero eta errazagoa dela, eta EBZren diru politika «lagungarria» dela.

Iragarle ezkorrek esaten dutenaren aurka, atzeraldi baterako «oso aukera gutxi» ikusten du EBZk, baina onartu behar izan du hazkundea «nabarmen» txikiagoa izango dela. Orain uste du aurten BPGa %1,1 handituko dela aurten —%1,7 iragarri zuen abenduan—, eta %1,6 2020an.

Baina balizko interes tasen igoera ez da atzo EBZk «aho batez» hartutako erabaki bakarra. Batetik, berretsi egin zuen berriro inbertituko duela zorra masiboki erosteko programaren ondorioz bueltan jasoko duen dirua. Hau da, estatuek eta enpresek zorra itzultzen diotenean, diru hori zor gehiago erosteko erabiliko duela. 2015eko martxoan jarri zuen programa hori martxan EBZk, eta iazko abenduan eten zuen, ia 2,6 bilioi euro inbertitu ondoren. Diru hori dopinaren modukoa izan da finantza merkatuetan, eta dosirik gabe funtzionatzeko oraindik goiz dela uste du banku zentralak. Aurten 200.000 milioi euro inguru izango dira. Oraingoz zorra erosteko beste programa masiborik ez du buruan EBZk, baina askotan esan du beharrezkoa bada abian jar dezakeela.

Bestetik, EBZk TLTRO izeneko enkanteen hirugarren saioa egingo du. Horien bidez, bankuei baldintza onetan utziko die, ez dezaten aitzakiarik izan beren bezeroei maileguak emateko. Neurri garrantzitsua da, aurreko TLTRO saioko maileguak —744.000 milioi euro— orain itzuli behar dituztelako bankuek. Batez ere Italiako bankuek (244.000 milioi) eta Espainiakoek (170.000 milioi) baliatu zituzten aurreko enkanteak.

Los permisos de paternidad pasarán desde 1 de abril de 5 a 8 semanas, de las cuales las dos primeras habrá que tomarlas al mismo tiempo que la madre.

Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak 1.867 plaza deitu ditu 2019rako EAEn. Izena emateko epea martxoaren 8an irekiko da eta, 27ra arte izango da zabalik.

HIPOTEKEN BATEZBESTEKOA, EAE-N

Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan iaz eman ziren hipoteken batezbestekoaren zenbakiak eman ditu Kutxabankek: 35 eta 45 urte arteko bikote batek eskatutakoa da, 139.400 eurokoa, eta 25 urteko epean ordaindu beharrekoa. Kutxabankek 2018an 6.985 hipoteka izenpetu zituen hiru lurraldeetan, 976 milioi euroko balioarekin (+%18,5).

Zorraren zama pisutsua arintzeko akordio bat egin du Eroskik bankuekin. Bost urtez luzatu du 1.540 milioi euro itzultzeko epea, eta horrela lortu du «bere finantza etorkizuna argitzea», Agustin Markaide presidenteak ziurtatu duenez. Eroskik nabarmendu du akordioak uxatu egin duela kooperatiba elkarte anonimo bilakatzeko aukera, eta ez duela derrigortzen aktiboak saltzera. Aurreko finantzaketa akordioetan agertzen ziren bi baldintza horiek.

Horrek ez du esan nahi, ordea, azkenean Eroskik ez duela bere negozioaren atalen bat saldu beharko, baldin eta bere mozkinekin ez badu lortzen nahiko diru bankuekin hartu dituen konpromisoak betetzeko. Kooperatibako iturriek aitortu diote BERRIAri aukera hori ez dagoela guztiz baztertuta, baina saiatuko direla beste bide batzuk bilatzen zorraren ordainketa epeak betetzeko. Horien artean daude higiezinen operazioak —merkataritza guneak saltzea, gero erabileraren truke alokairua ordaintzeko—, baina baita «bazkide berriak» bilatzea ere. Azken aukera hori legoke taldearen negozio arrunta ez diren adarretarako. Gaur egun, Eroski markako hipermerkatuak eta supermerkatuak ez ezik, Caprabo markako saltokiak, Forum kiroldendak, gasolindegiak, Eroski Bidaiak, eta optika dendak ere baditu taldeak.

Banku hartzekodun nagusiekin lortutako akordioak bitan banatzen du kooperatibaren zorra. Batetik dago zor amortizagarria deitu duena, mila milioi eurorena. Euriborra gehi %2,5eko interesa ordaindu beharko die urtero bankuei zor horren truke. Zor hori bost urtean zehar ordaindu behar du. Bestetik, bullet deitutako zorra du, 540 milioi eurokoa —%0,5eko interes finkoa du, gehienez—. 2024an ordaindu beharreko zorra da hori, eta Eroskik ez du baztertu hura ordaintzeko epea luzatu behar izatea.

Santander (500 milioi), BBVA (345 milioi), Caixabank (250 milioi), Sabadell (150 milioi) eta Bankia (140 milioi) dira Eroskiren hartzekodun nagusiak.

Negozioen salmenta guztiz baztertuta ez dagoela erakusten duen beste erabaki baten berri ere eman du Eroskik, CNMV finantza merkatuen arautzaileari igorritako oharrean: negozio eremuen araberako banaketa bat egingo du taldeak, «emaitzak eta baliabideak optimizatzeko».

Asko haztearen ajeak

2017an irabazietara itzuli zela jakinarazi zuenean, iaz, Eroskik iragarri zuen desinbertsioen aroa bukatutzat ematen zuela. Aurreko urteetan, ehunka saltoki saldu zizkien Dia eta Carrefourri lehiakideei, If lurrindenda katea Douglasen esku utzi zuen, saltoki ez errentagarriak itxi zituen, eta merkataritza gune askoren jabe izateari utzi zion. Operazio horrekin lortutako diruarekin, eta negozio arruntak emandakoarekin, zorra nabarmen txikitu ahal izan du Eroskik: 2010az geroztik, 1.800 milioi euroren zorra kitatu du, horietatik 731 milioi azken lau urteetan.

Eroskik gogotik ordaindu du krisiaren aurretik indarrean jarri zuen hedapen plan handinahia. Euskal Herriko ohiko eremutik irten eta inguruko lurraldeetara zabaltzea erabaki zuen Mondragon taldeko enpresak, hipermerkatuak eta supermerkatuak eraikita, eta lehiakideak irentsita —Kataluniako Capraboren truke 1.500 milioitik gora ordaindu zituen—. Prezio garestia izan zuen hedapen horrek: 4.000 milioitik gorako zorra pilatu zuen, noiz eta krisiak kontsumoa jaitsi zuenean.

Estrategia goitik behera aldatu du Eroskik azkenaldian. Asko txikitu du presentzia Espainia erdialdean eta hegoaldean, eta kuota handia duen lurraldeetan bildu du bere negozioaren zatirik handiena. Hain zuzen ere, Hego Euskal Herrian, Galizian eta Balearretan iaz salmentak %1,3 handitu dituela jakinarazi zuen atzo Eroskik. Lurralde horietan hedatu du gehien produktu freskoei eta tokian tokikoei leku gehiago ematen dien Zurekin eredua, eta hari esker «lidergoa sendotu» duela aldarrikatu du Agustin Markaidek.

Emaitza garbiak aurrerago azalduko ditu kooperatibak, baina aurreratu du 250,7 milioi euroren irabazi operatibo bat lortu duela (ebitda), hau da, mozkinak zorraren amortizazioaren eta zergen aurretik.

Eskualde berbera izan daiteke, aldi berean, aberatsena eta pobreena. Izan daiteke, eta da. Ezinezkoa badirudi ere, kontraesan ugari daude errealitatean, eta gakoa begiratzeko moduan dago, errealitatea neurtzeko moduan. Eustaten azken datuen arabera —2016koak dira—, Arabako Errioxak dauka biztanleko BPG Barne Produktu Gordinik handiena, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa aintzat hartuta: 62.120 euro pertsonako. Hala ere, fokua produkzioan jarri beharrean diru sarreretan jarriz gero, Arabako Errioxa da EAEko eskualderik pobreena: 16.689 euroko errenta, batez beste, biztanleko. Gauza bat aberastasunaren sorrera da, eta beste bat, ezberdina, aberastasunaren banaketa; ez baita lurraldean bertan geratzen han sortutako ondasun guztia.

Biztanleko BPGa aberastasunaren sorrera neurtzeko neurgailu bat da, produkzioarekin lotuta dagoena; horren ondorioz, handiagoa da industria eta zerbitzu sektore indartsuak dauzkaten eremuetan. Aldiz, biztanleko batez besteko errentak pertsonekin eta bizilekuekin dauka lotura.

Industriaren garrantzia

Ez da kasualitatea, beraz, industriak sekulako pisua izatea per capita BPGrik handiena daukaten hamar udalerrietan: Olaberrian, Ajangizen, Etxebarrian eta Izurtzan, esate baterako, %80tik gorako pisua dauka. BPGari dagokionez, udalerri aberatsena Zamudio da (Bizkaia), eta han orekatuagoa da industriaren (%42) eta zerbitzuen (%54) arteko aldea: zuzeneko eragin dauka bertako parke teknologikoak, zeinak ingeniaritza zerbitzudun enpresak baititu, eta aeronautikari lotutako industria. Guardia (Araba) da udalerri aberatsenetan hamargarrena, eta han ere orekatuta daude industria (%49) eta zerbitzuak (%40), nagusiki ardoaren industriari eta haren inguruko turismo eta ostalaritza jarduerei esker.

EAEn 32.771 eurokoa zen biztanleko BPGa 2016an, baina batez besteko errenta 12.328 euro urriagoa zen, 20.443 eurokoa; hau da, ia %38 apalagoa. Eta aldeak aldeago dira emakumeentzat: 2016an gizonezkoen batez besteko errenta 25.696 eurokoa bazen EAEn, emakumeena 15.578 eurokoa zen. Beste era batera esateko: soldata arrakala 10.118 eurokoa zen, %39koa.

Oso interesgarria da eskualdeen sailkapenak konparatzea, BPGarena eta errentarena, ez datozelako bat. Produkzioari lotutako indizeari erreparatuta, Arabako Errioxa da aberatsena (62.120 euro pertsonako), eta Arabako Ibarrak (56.420) eta Gorbeialdeak (42.894) jarraitzen diote. Errentaren zerrendako lehen hiruen artean soilik Gorbeialdeak eusten dio, bigarren postuan (23.259); per capita errentarik handiena Debagoienak du (23.323), eta hirugarrena Plentzia-Mungia eskualdea da (22.933).

2016an, hamar eskualde zeuden EAEko biztanleko batez besteko BPGaren gainetik, eta beste hamar azpitik. Emaitzek txarrera egin dute, 2008an hamabi eskualde baitzeuden batezbestekotik gora, eta, 2000n, hamalau.

Biztanleen %35 hiriburuetan bizi dira, eta hirurak daude EAEko batezbestekotik gora. 2016an, Donostiak zeukan per capita BPGrik handiena (39.337 euro), Gasteizen (34.525) eta Bilboren (32.986) aurretik. Sektoreei dagokienez, Gasteiz da orekatuena: zerbitzuek %67ko pisua dute, eta industriak %28koa. Donostian %89 dira zerbitzuak, eta Bilbon, %90.

Eroskik eta hartzekodun nagusiek akordio bat adostu dute, EAEko konpainiaren zorra finantzatzeko. Eroskik 2024ko uztailaren 31ra arte izango du orain ordaintzeko.

Emakumeen nazioarteko eguna: Eusko Jaurlaritzako Lan eta Justizia Sailak 2019ko martxoaren 8ko greba feministarako gutxieneko zerbitzuak ezarri ditu.

Banketxeekin akordioa lortuko duela uste du Eroskik. Hala, 300 milioi gutxiago ordaindu beharko lituzke, eta bost urteko epea izango luke gainerako zorra kitatzeko.