Martxoaren 5ean Espainiako Gorteetako bi ganberak desegin aurreko azken Ministro Kontseiluan, atzo, Pedro Sanchezen gobernuak errege dekretuen azken traka lehertu zuen. Gobernuak berak eta, batez ere, Unidos Podemosek eta sindikatuek espero zuten baino traka motelagoa, bidean geratu baitira PPren lan erreforma eta pentsioena aldatzeko saioak. Edonola ere, politika sozialagoen aldeko irudia ematen ahalegindu da Moncloa.

Behin Kongresua eta Senatua deseginda, 65 diputatuz osatutako Kongresuko Diputazio Iraunkorrak berretsi edo baztertu behar ditu dekretuok, 30 eguneko epean. PSOEk gutxienez 33 diputaturen babesa lortu behar du dekretuak berresteko; Sanchez presidentetzara eraman zuten alderdiek 38 eserleku dauzkate foro horretan. PDeCATek, esate baterako, iragarri du babestuko duela alokairuaren dekretua, nahiz eta «eztabaida falta» salatu.

Hauek dira atzo onartutako dekretu nagusiak:

ALOKAIRUA

Pizgarri fiskalik ez

Alokairuaren dekretuaren hasierako zirriborroan jasotakoa baino leunagoa da atzo ministroek onartutako araua. Gobernuak asmoa zeukan pizgarri fiskalak erabiltzeko alokairua sustatzeko, baina atzera egin du; beraz, ez da egongo %80ko hobaririk ondasun higiezinen gaineko zergan (OHZ) etxebizitzaren alokairu prezioa indizean jasotako prezioa baino merkeagoa denean.

Indizea da, hain justu, dekretuaren berritasunetako bat. Gobernuak zortzi hileko epea eman dio bere buruari etxebizitzen prezioak erregistratu eta indize bat osatzeko. Indize sistema horrek «erreferentzia» moduan balioko du, merkatuaren jarraipena egin ahal izateko, eta etorkizun batean «neurri fiskalak hartzen baldin badira» neurri horiek oinarri moduan erabiltzeko.

Hori bai, gobernuak zehaztu du prezioen indize sistema ez dela erabiliko alokairuen prezioak arautzeko. Horretan ere motz geratu da dekretua Unidos Podemosentzat, joan den abenduan alokairuaren prezioari mugak jartzeko eskatu baitzion PSOEri.

Bestalde, kontratu berriak berritzeko orduan alokairuaren prezioa ezingo da igo etxe jabearen nahiaren arabera: gehienez ere KPI kontsumo prezio indizea beste garestitu ahal izango da. KPIaren erreferentzia ez da derrigorra izango alokairua gaurkotzeko, baina gehienezko kopurua izango da.

Halaber, alokairuen kontratuen luzapena hiru urtetik bostera handitu du dekretuak —zazpi urte izango dira higiezinaren jabea pertsona juridiko bat bada; hau da, konpainia bat edo inbertsio funts bat —.

Carmen Calvo gobernuko presidenteordeak aitortu zuen alokairuari buruzko dekretuak ez duela konponduko etxebizitzaren eta alokairuaren arazoa, eta errua gainerako alderdi politikoei bota zien, 2019ko aurrekontuak ez onartzeagatik.

Azken bost urtean, batez beste %19 garestitu da alokairua Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, 983 euroraino: 2017an, adibidez, hamar etxe kaleratzetik ia zazpi alokairua ez ordaintzeagatik izan ziren.

‘BREXIT’-A

Kalteak txikitzeko neurriak

Apirilaren 28an Espainiako Gorteetarako bozak egin orduko, Londresek zirt edo zart egina izango du, gaur-gaurkoz brexit-a gauzatzeko data martxoaren 29a baita. Haustura gogorraren aukera indarra galtzen ari da Westminsterren, baina oraindik posible da Europako Batasunaren eta Erresuma Batuaren arteko dibortzioa akordiorik gabe gertatzea. Horrelakorik gertatuz gero, kalteak ahalik eta txikienak izateko dekretu bat onartu zuen atzo Madrilgo gobernuak. Herritarren eskubideak, merkataritza eta finantzak babesteko neurriak dira. Helburua da orain arteko baldintzei ahalik eta kalte txikiena egitea.

Hala ere, gobernuak azaldu du dekretuko neurriek funtzionatzeko ezinbestekoa dela Erresuma Batuko Gobernuak ere elkarrekikotasunez arautzea; hau da, Londresek neurri berdinak onartu beharko lituzke, Madrilenak indarrean sartzeko bi norabideetan.

MAKROZUHURTZIA

Finantzen egonkortasuna bermatzeko agintaritza

AMCESFI izeneko organismoa sortu zuen atzo gobernuak, finantzen egonkortasuna bermatzeko Makrozuhurtziaren Agintaritza deiturikoa. EBn herrialde gehienek daukate antzeko agintaritza bat. Espainiako Gobernuaren Ekonomia Ministeriori atxikitako elkargo bat izango da, eta haren kide izango dira Espainiako Bankua, CNMV eta Aseguruen Zuzendaritza Nagusia. Agintaritzak urtero igorriko du txosten bat gorteetara, finantzen arriskurako faktoreez ohartarazteko.

PENTSIOAK

13.830 milioi euroko mailegua

Espainiako Altxorrak Gizarte Segurantzari 13.830 milioi euroko mailegu bat ematea onartu du gobernuak. Mailegu hori beharrezkoa da ziurtatzeko Gizarte Segurantza gai izango dela aurten pentsiodunei bi aparteko ordainsariak ordaintzeko: udakoa eta Gabonetakoa. Jasotako mailegutik, Gizarte Segurantzak uztailaren 1a baino lehen erabili beharko ditu 7.500 milioi euro, 9,7 milioi pentsiodunek ekainean sari bikoitza kobratzeko. Gainontzeko 6.330 milioiak abenduaren 1a baino lehen erabili beharko ditu, abendurako sari bikoitza pagatzeko.

DONOSTIA. Martxoarekin batera hasi da antxoa arrantzatzeko sasoia Bizkaiko eta Gipuzkoako baxurako ontzientzat. Eugenio Elduaien Gipuzkoako kofradietako lehendakariaren arabera, gutxi batzuk soilik irten dira itsasora, baina jada deskargatu dituzte lehen kiloak. Kostera ona espero dute antxoan, baina oso kaskarra berdelean, EBk oso harrapaketa gutxi baimendu dielako. «Inoizko kuota txikiena da, eta jende askorentzat berdela testimoniala baizik ez da izango».

Autobus elektrikoen eskaria osatzeko asmoz, Irizarrek jada badu beste ibilgailu bat prest: Irizar Ie Truck du izena, eta kamioi elektriko bat da. Zaborrak biltzeko, garbiketarako edo hiriko beste zerbitzuetarako ez ezik, industriarako ere erabil daitekeela ziurtatu du Irizarrek, «moldakortasun eta malgutasun» handia duelako.

Irizar Ie Truck joan den astean aurkeztu zuten, Bilbon, hirigintza jasangarriari buruzko SUM kongresuan. Enpresako iturriek BERRIAri baieztatu diotenez, lanean hasi aurretik azken homologazioak jaso behar ditu prototipo bat aurkeztutakoa. Gaur egun beste prototipo bat ere ari dira prestatzen. Espero dute «hilabete gutxi barru» hasi ahal izango direla seriean ekoizten. Enpresa askoren interesa jaso dute dagoeneko, baina ez dute eskaririk baieztatu.

Irizar Ie Truck Adunako lantegian (Gipuzkoa) egiten dute, autobus elektrikoekin batera. Iazko maiatzean inauguratu zuten fabrika hori, eta orduan jada iragarri zuten 2019 hasierarako aurkeztu nahi zutela kamioi elektrikoa.

FCC Espainiako eraikuntza eta zerbitzu enpresa handiarekin batera garatu du ibilgailua Irizarrek. Izan ere, FCCk ematen duen zerbitzuetarako erabil daitekeen kamioia da, hala nola garbiketarako, zaborra biltzeko edo ureztatzeko. «Ez du inolako kutsadura atmosferikorik eta akustikorik sortzen. Ateratzen duen zarata txikia dela eta, gauez lanean aritzeko egokia da, eta zirkulazio handieneko orduetan trafikoa murriztea ahalbidetzen du», nabarmendu du Irizarrek. Baina kooperatibak ez du horretara mugatzea nahi. «Gaur egun existitzen diren karrozeria guztiak instalatzea baimentzen du, ia-ia egokitzapenik egin gabe».

Irizar Ie Truck-ek kooperatiba gipuzkoarrak autobus elektrikoetarako garatutako teknologia propioa erabiltzen du. Harenak dira trakzioa, energia biltzeko sistemak, kontrol elektronikoa, ibilgailua kargatzeko azpiegiturak… «Zerbitzu osoa emateko onena da guk geuk dena egitea, hornitzaileen menpe egon gabe», azaldu zuen Jose Manuel Orcasitas Irizarreko zuzendariak, iazko maiatzean Adunako lantegia aurkeztu zutenean. Fabrikak dituen 18.000 metro koadroetatik 3.000 gorde dituzte kamioiak egiteko.

Kabina hirian ibiltzeko diseinatu dute, eta igotzeko eskailera maila bakarra du gidariari eta laguntzaileei segurtasuna emateko. «Igotzeko altuera txikiena duen merkatuko ibilgailua da», azaldu du Irizarrek. Lau lagunentzako lekua du.

Bilbon aurkeztu zuen modeloa zortzi metro luze zen, eta hemezortzi tona garraiatzeko gaitasuna zuen. Badu beste berezitasun bat: hirian modu elektrikoan ibiliko da, baina autonomia handitzeko aukera ematen duen erreketa motor bat ere badauka, gas naturalarekin funtzionatzen duena. Bertsio guztiz elektrikoak ere prestatzen ari da Irizar.

ELAk bakarka bi greba egun deitu ditu 2019ko martxoaren 13 eta 28rako, ikastetxeetako jantokien sukaldari eta garbitzaile publikoen sektorean.

Espainiako Gobernuak onartutako presazko neurrien artean daude errentaren igoera KPIra mugatzea eta estatu mailako salneurrien indize bat sortzea.

Espainiako Ministroen Kontseiluak lege dekretua onartu du gaur aitatasun baimena 16 asteraino luzatzeko hiru urteren buruan, EBko estatuen batez bestekora iristeko.

BILBO. Bizkaiko Foru Aldundiak ia milioi erdi jarduera egin zituen iaz iruzur fiskalari aurre egiteko. Hau da, batez beste, egunero 1.978 jarduera egin zituen iruzurraren aurka, eta, horien bidez, egunero 1,9 milioi euro berreskuratu. Denetara, 2018an, Ogasunak egindako jarduera horiei guztiei esker 488,3 milioi euroko iruzurra azaleratu zuten, 2017an baino %2,26 handiagoa. Berreskuratutako diruaren erdia baino gehiago BEZean egindako iruzurrari dagokio: 279,5 milioi euro.

Datu horien berri eman zuten atzo Unai Rementeria Bizkaiko ahaldun nagusiak eta Jose Maria Iruarrizaga Ogasun eta Finantza diputatuak, Batuz programa aurkezteko egindako agerraldian. Zerga iruzurrari aurre egiteko programa bat da, eta 2021. urtetik aurrera martxan egongo da. Sistema informatiko horren helburua argia da: jarduera ekonomikoak egiten dituzten zergadunek —pertsona fisiko eta juridikoek— euren jarduerari buruzko zerga informazioa eskainiko diote aldundiari. Informazio horrekin guztiarekin, Bizkaiko enpresa eta autonomoen 100.000 zergadunen errenta aitorpenak egingo ditu aldundiak, gaur egun pertsona fisikoen gehiengoak jasotzen duen proposamenaren antzera.

Horrela, zerga iruzurraren aurka borrokatzeko beste tresna bat izango du foru ogasunak. 2019ko abenduan proba aitzindari bat jarriko dute martxan, eta 2021ean zabalduko dute.

Volkswagenen zuzendaritza nagusiak badu Landabengo plantari eskatu ziona: egonkortasuna. Maiatz aldean erabakitzekoa da Iruñeko lantokian hirugarren modelo bat ekoitziko den ala ez, baina taldeko ekoizpen eta logistika zuzendari Andreas Tostmannek aurreko astean jada argi azaldu zuen zerk lagunduko lukeen lan karga handitzen: lan hitzarmen luze bat, «adibidez, bost urtekoa».

Ez da bost urtekoa izan, seikoa baizik. Iruñeko Volkswagenek akordioa egin du UGTrekin eta CCOOrekin ituna berritzeko; langileen batzarrak onartuz gero, sei urte iraungo luke itun horrek. «Gure eskaeren eta proposamenen zati handi bat lortu dugu», aldarrikatu zuen atzo Alfredo Moralesek, langile batzordeko presidenteak (UGT). Azaldu zuen hitzarmenaren lehen lau urteetan, 2018tik 2021era, KPIa gehi %0,5 igoko dietela soldata VWeko ia 4.500 langileei: 2022an eta 2023an, berriz, KPIa gehi %0,4.

Lantaldea berritzeko neurriei ere garrantzia eman zieten sindikatu sinatzaileek. Errelebo kontratu berria erabiliko dute, eta horretan parte hartzen duten langile berriek kontratu mugagabea izango dute. Erretiroa hartu behar duen langileak erreleboaren hasieran pilatuko ditu lanegunak, hartara goizago erretiroa hartzeko.

CCOOko ordezkari Eugenio Duque «harro» azaldu zen akordioaren aurrekoaz, soldata igoera «garrantzitsuak» dakartzalako, eta «hirugarren modelo bat egiteko aukera ematen duelako». Joan den udaz geroztik, Polo modeloa ez ezik, SUV motako T-Roc modeloa ere egiten dute Landabenen. Hirugarren modeloa CUV motako bat litzateke; Crossover Utility Vehicle horrek SUV baten ezaugarriak eta coupe batenak nahastuko lituzke.

Auto elektrikorik ez

Akordioaren sinatzaileek gehiengo osoa dute Nafarroako VWen: UGT da sindikatu nagusia, 11 ordezkarirekin, eta atzetik du CCOO, zazpirekin. Launa ordezkari dituzte LABek eta CGTk, bi ELAk, eta bakarra CGCk. Martxoaren 14an egingo dituzte berriro hauteskunde sindikalak.

Langile batzordeko presidentearen ustez, lan hitzarmen berriak «enplegua bermatzen duen industria proiektu bat» islatzen du. Hirugarren modeloak lan karga handituko luke, noski, baina automatizazioak gero eta pisu handiagoa dauka Landabenen. Esaterako, 2001. urtean baino langile gutxiago daude Nafarroako plantan gaur egun, baina auto gehiago ekoizten dituzte.

Landabenen, bestalde, etorkizunak ez du loturarik izango auto elektrikoarekin, Andreas Tostmannek esan zuenez. Argi utzi zuen Landabenen errekuntza motorren autoak ekoitziko zirela, Polo eta T-Cross modeloak oraingoz. Diesel eta gasolina merkatua «2040 edo 2050era arte» luzatuko dela uste du VWen zuzendaritza nagusiko kideak. Beraz, baztertu egin zuen Nafarroan modelo elektrikoren bat ekoiztea datozen urteetan.

Euskal konpainia gehienek haizea alde daukate, eta hori berretsi dute atzo argitaratutako hainbat emaitzak. Hazkundearen eta irabazien belak hauspotuta iritsi dira 2019ra, Europan eta Euskal Herrian hazkundea moteltzea espero den urtera. 2017. urtean baino irabazi handiagoak lortu dituzte batzuek, eta galerak atzean uztea beste batzuek:

EUSKALTEL

Irabaziak, ia %27 gehiago

Derioko (Bizkaia) konpainiaren negozioa %10,7 hazi zen joan den urtean, 674 milioi euroren salmentak izateraino. Euskaltelek nabarmendu du EBITDA marjina portzentajeko 42 puntu igo dela azken urtean, eta emaitzak izan duen hazkundea loturik dagoela konpainiak bere produktuak sorta moduan saltzeko hartu duen erabakiarekin. Euskaltelen bezero bakoitzak, batez beste, 3,6 produktu kontratatu ditu 2018an. Horiek horrela, 62,8 milioi euroren mozkinak lortu ditu, %26,6 gehiago.

Hala, zuzendaritzak akzio bakoitzeko 0,31 euroko dibidendua proposatu du, CNMVri jakinarazitako emaitza horiek kontuan hartuta. Edonola ere, akziodunen batzarrak onartu beharko du dibidendu horren banaketa. Bestalde, konpainiaren zorra 74,4 milioi euro txikiagoa da, azken urtean egindako ahalegina tarteko.

Euskaltelek hedapen prozesu sendo bat abiarazi du, eta 2019an hainbat lurraldetara iritsiko da: esate baterako, Kantabriara, Leonera, Errioxara eta Kataluniara, eta, gainera, zabaltzen jarraituko du Nafarroan. Iaz sartu zen Euskaltel Nafarroan: Iruñerrian eta beste herri nagusi batzuetan hasi zuen hedapena, eta etorkizun hurbilerako jarritako helburuen artean dauka lurralde horretako merkatuaren %20 eskuratzea 2022rako.

Bestetik, Euskaltelen lema eskuz aldatzeko aukerak indarra hartu du urte hasieraz geroztik. Erresuma Batuko Zegona funtsak berretsi egin du Euskaltelen akzioak erosiko dituela merkatuan, akziodun handiena bihurtzeko, eta horrek zuzendaritza aldaketa eragin lezake.

Badago arriskua, beraz, Euskaltelen erabakigunea Euskal Herritik aldentzeko. Hori dela eta, Eusko Jaurlaritzak ez du baztertu Euskaltelen akzioak erostea konpainiaren euskal jatorria sendotzeko, Arantxa Tapia Eusko Jaurlaritzaren Ekonomiaren Garapeneko sailburuak BERRIAri esan zionez joan den otsailaren 2an.

TUBACEX

Irabaziak, eta hedapena

2017an ia 20 milioi euroren galerak izan zituen Laudioko konpainia tutugileak (Araba), petrolioaren sektorean izandako krisiak eraginda. Baina iaz egoerari buelta ematea lortu zuen, 17,4 milioi euroren mozkinak lortu baitzituen, 2017ko emaitzak %168,2 hobetuz.

Hala eta guztiz ere, Tubacexek oraindik zor handia dauka pilatuta, 254,5 milioi euro, azken urtean milioi bat gehiago pilatu ondoren. Enpresak azaldu du eskaerak egin ahala ekoizten duela, eta zorra estuki loturik dagoela zirkulatzailearekin. Altxortegi hori 222 milioi eurorena da, 2017an baino 29,2 milioi gehiago.

Kutxa horren bolumen gehiena «dagoeneko salduta» dagoela azaldu zuen atzo Jesus Esmoris kontseilari ordezkariak, eta zati hori zorraren %86 dela. Esmorisek uste du konpainia «indarturik» atera dela «sektoreko krisi luzeenetik», eta konbentzituta dago Tubacexek badituela egiturak datozen urteetarako aurreikusitako hazkundea bere alde jartzeko.

Esmorisek konpainiaren helburuetako bat zehaztu du, gainera: munduko lehen hornitzaile bihurtzea aleazio handiko hodietan. 2020. eta 2021. urteetarako «hedapen handia» iragarri du, eta inbertsioak ere egingo dituela hori horrela gerta dadin.

ITP AERO

69 milioi euroren irabaziak, 2017an baino %9,2 gutxiago

Zamudioko aeronautika konpainiak 880 milioi euro fakturatu zituen iaz, 2017an baino %6 gehiago, baina zergak ordaindu eta gero, 69 milioi euroren irabazi garbiak izan ditu, aurreko urtean baino %9 gutxiago. Egoitza nagusia Bizkaian izan arren, Rolls Royce britainiarra da jabea, 2016an Getxoko Senerri konpainia osoa erosi zionetik.

Carlos Azola ITP Aeroren zuzendariaren esanetan, aurten konpainiaren salmentek bi digituko hazkundea izango dute. Irailean planta berri bat jarriko du martxan Derion, eta 14,2 milioi euroko inbertsioa egingo du bertan.

Halaber, Alvarezek esan du «goizegi» dela jakiteko zer eragin izango duen konpainian Airbusek erabaki izanak ez duela A380 modeloko hegazkin gehiago egingo —ITPk turbinak egiten ditu horientzako—, «baina gai izan beharko genuke ezer berezirik egin gabe moldatzeko».

ESKUIN

Barne merkatuaren bultzadaz, gora

Emaitza onak eman dituzte Burdineriako eta Industria Hornikuntzako Eskuin klusterreko bazkideek ere. Iaz, 369 milioi eurora iritsi zen klusterreko bazkideen ekoizpena: 2017an baino %3,1 gehiago.

Gorakada horri barne merkatuak eman zion bultzadarik handiena, salmentak %4,78 igota; esportazioek ere gora egin zuten iaz, baina indar txikiagoarekin, %1,3 hazi baitziren. Ekonomiaren desazelerazio arrastoak sumatzen hasi arren, Eskuineko presidente Cesar Sainzek azaldu du 2019rako «itxaropena» daukala: «Espero dugu ekoizpenean eta esportazioan azken bost urteetan bezala hazten jarraitu ahal izango dugula».

VISCOFAN

123,7 milioiren irabaziak

Viscofan talde nafarrak %1,4 handitu zituen irabaziak joan den urtean, 123,7 milioi euroraino. Negozio zifra garbia ere %1 handitu zuen taldeak iaz, 786 milioi euroraino. Zorra 41,1 milioi eurotik 79,6 milioira handitu du urtebetean.

1.050 hektarea pinuk oxido kuprosoaren tratamendu esperimentala jasoko dute Euskadin, banda marroia izeneko gaixotasunari aurre egiteko. 2019ko otsailak 28.