Langabezia datuak Euskadin eta Nafarroan 2019ko uztailean: 2.367 pertsona gutxiago daude lan bila. Guztira, 144.086 langabe daude Hego Euskal Herrian.

Herritarren kontsumo ohiturak aldatzera omen datorren ekonomia zirkularraren lege proiektua aurkeztu zuen uztailaren erdialdean Brune Poirsonek, Frantziako Trantsizio Ekologikorako Estatu idazkariak. Garai desegokian aurkeztu ere, orduan piztu baitzen haren nagusi François de Rugy Ingurumen ministroaren eskandalua, jakin zenean orain bi urte otarrainez eta 500 euroko botila ardoz betetako —eta diru publikoz pagatutako— afari garestiak antolatu izan zituela.

De Rugyk dimisioa eman behar izan zuen, baina aurrera doa ekonomia zirkularraren lege egitasmoa. Irailaren amaieran aurkeztuko dute ofizialki Asanblea Nazionalean, udazkenean eztabaidatu eta onartu dadin. Datek badute garrantzia, batetik, Emmanuel Macronen gobernuak 2020ko martxoko udal hauteskundeen aurretik nahi duelako legea onartua, eta, bestetik, hori izango delako gaiari buruzko 2018ko zuzentarauaren transposizioa egiteko bidea.

Dena den, 2018ko apirilean Edouard Phillipe lehen ministroak iragarritako helburuez gain —zuzentarauak berak jasotzen dituenak—, legeak ez du xede berririk jaso. Eta, gainera, hainbat arlotan, erabakiak aplikazio dekretu bidez ezartzea aurreikusten du.

Gutxiago eta hobeto

Gutxiago eta hobeto ekoiztea, gutxiago eta hobeto botatzea, birziklatzea, konpontzea eta berrerabiltzea dira ekonomia zirkularraren azkenburuko helburuak. Eta xede horiek dituzte lege proiektuko neurriek ere.

Adibidez, kutsatzen duenak ordaintzen du printzipioari jarraituz, ekoizleen erantzukizun hedatua (REP, frantsesez) izenpean sektore gehiago sartuko dira —hamalau dira gaur egun—; alor horietako ekoizleek ere hasi beharko dute esku hartzen merkaturatzen dituzten produktuen hondakinen kudeaketan, eta horretan aritzen diren erakundeak finantzatzen. Ildo horretan, eraikuntza sektoreko materialen ekoizleek 2021ean euren ekarpena egin beharko dute eraikuntzako industriako hondakinak murrizteko eta berrerabiltzeko. Epe berean egin beharko du antzekoa industriak ere. Txanda urtebete beranduago —2022an— iritsiko zaie motorrei eta quadei; eta 2024an paper zapi bustiei.

Gaur egun ibilgailuekin erabiltzen den bonus-malus sistema ere zabalduko da REPeko sektoreetara. Ingurumen irizpideen arabera, produktu bat saritu edo zigortu egingo dute, haren prezioa gehienez %20 garestitu edo merkatu arte. Neurriok zenbateraino ordainduko ditu kontsumitzaileak? Ikusteko dago.

Dena den, erosleen mesederako izan daitekeen beste neurri batzuk jasotzen ditu lege proiektuak; besteak beste, kontsumitzaileek informazio gehiago izan dezaten. «Konpongarritasun indize» bat sortuko du gailu elektronikoentzat eta elektrikoentzat, energia tiketaren ereduari jarraituz. Gailu horiek dituzten matxuren %40 soilik konpontzen dira Frantzian, eta kopurua %60ra igo nahi dute.

Gailu horietako ordezko piezekin ere aldaketak izango dira: automobil konpontzaileek egiten duten moduan, behartuta egongo dira jada erabiliak izan diren piezak eskaintzera. Era berean, kontsumitzailea ordezko pieza horiekin hornitzeko epea murriztu egingo zaie: bi hilabetetatik hogei egunera.

BEASAIN. CAF Signalling filialak asteazkenean lortu du azken kontratua, guztien artean mamitsuena, 80 milioi euro ekarriko dizkielako hari eta haren bazkideari, Frantziako Thalesi. Adif Espainiako sareko kudeatzaileak CAFek eta Thalesek osatutako partzuergoaren esku utzi zuen La Encina-Xativa-Valentzia (Herrialde Katalanak) tartean segurtasun instalazioak hornitzea. Azken bost urteetan Adifek segurtasun instalazioetan egindako inbertsiorik handiena da, eta abiadura arrunteko eta handiko trenbideak hornituko du. Segurtasun instalazioak hiru urteko epean amaitu beharko dituzte, eta hurrengo 25 urteetan CAF arduratuko da mantentzeaz ere.

Esloveniako Azpiegitura Ministerioak, berriz, Zidani Most eta Sentilj geltokien arteko 117 kilometroko tartea (Austriako muga artekoa) segurtasun eta seinaleztatze sistemak birgaitzeko lana eman die CAFi eta haren bazkideari, Esloveniako bertako Iskra konpainiari. CAFek azaldu duenez, «Iskraren erreleen katigamendu zaharrak CAF Signallingen katigamendu elektronikoekin ordezkatzea» da lanetako bat, eta horren bidez Esloveniako trenbide sareko zati horretako trenen maiztasuna eta segurtasuna handitu ahal izango dituzte. Europako Batasuneko funtsekin finantzatuko dute proiektua.

Distantzia laburrago bateko segurtasun eta seinaleztatze sistemak hornituko ditu CAFek, Bulgarian. Izan ere, hamabi kilometroko tartea baitago Sofia hiriburuko geltoki nagusiaren eta haren aldiriko Voluyak herriaren artean. Bulgariako AER enpresarekin egingo du lan CAFek.

Euskal Herriko bankuak asmatzen ari dira interes tasa txikien garaiari etekina ateratzen. Kutxabanken eta Bankoaren ildotik, Laboral Kutxak ere lortu du bere emaitza pixka bat hobetzea: urteko lehen sei hilabeteetan 76,4 milioi euro irabazi ditu, iazko epe horretan baino 564.000 euro gehiago (+%0,88). Faktore batek izan du pisu gehien emaitza positibo horretan: hamaika milioi gutxiago baztertu behar izan ditu mailegu eta beste inbertsio ustelak estaltzeko (hornidurak), eta horrela konpentsatu du negozio arruntaren eta finantza eragiketen etekin txikiagoa.

Dirua merke izateak ez du errazten bankuen negozio ohikoa: jasotako aurrezkiari ematen dion interesa baino gehiago kobratzea mailegua eskatzen diotenei. Laboral Kutxak «ingurune zail» deitzen duen hori luzatu egingo da, ordea, Europako Banku Zentralak argi utzi duelako aurten ez dituela interes tasa ofizialak %0tik igoko, eta, are gehiago, beste interes batzuk gehiago apalduko dituela. Muga horiek ekarri dute Laboral Kutxaren interesen irabazi tartea 2,7 milioi (-%2,1) txikitu izana aurtengo lehen erdia, 122 milioira arte. Euriborraren bilakaera ez ezik —berriro jaisten hasi da—, NIIF16 kontabilitate arau berriak ere eragina izan duela argitu du kutxak. Horren zati bat, (0,8 milioi) komisio handiagoen bitartez berreskuratu du.

Komisio horiek lotuta daude negozioaren zabalpenari. Izan ere, Laboral Kutxak aurrezki gehiago jaso du (22.928 milioi, +%5,1), bere inbertsio funtsetan diru gehiago erakarri du (+%5,3), pentsio planetako saldoek gora egin dute (+%2,4), eta mailegu gehiago eman ditu. Zehazki, 13.454 milioi euroren kredituak ditu emanda, duela sei hilabete baino %1,96 gehiago.Nabarmen handitu dira etxebizitza erosteko mailegu hipotekarioak (iaz baino %5,9 gehiago), baina baita kontsumorako egindakoak ere (+%2,7). Maileguen berankortasuna %4,14ra jaitsi da, lehiakideen batez bestekoaren azpitik (%5,65).

Aseguruen negozioak ere emaitza positiboak eman dizkio: 20,5 milioi, 2018ko epealdi berean baino %3,2 gehiago. Aseguruen arloan berrikuntza bat jarri du indarrean Mondragon taldeko kreditu kooperatibak: ezbehar digitala izeneko zerbitzua. Haren bidez, bezeroek kutxaren webgunearen bitartez eman ditzakete etxean edo lanean gertatutako ezbeharren berri.

Emaitza onak eman dituzte Euskal Herrian egoitza duten beste banku batzuek ere: 2.442 milioi irabazi ditu BBVAk (-%3,7), 197,3 milioi Kutxabankek (+%5), eta bost milioi Bankoak (+%6,7).

CAF Taldeari zenbait seinaleztapen sistemak berritzeko kontratuak esleitu dizkiote Espainian, Bulgarian eta Eslovenian, 120 milioi euroan, 2019ko abuztuaren 1ean.

Bergarako lotunean bi zati egiteko lanak lizitatu ditu; baita, larrialdi irteera berriak eraikitzeko lanak zein Elorrio-Elorrio tarteko lanak ere 2019ko abuztuaren 1

Arantxa Tapia, Azpeitian, Espainian Gobernurik ez egoteak euskal industrian duen eraginaz. Atzerapenak azpiegituretan eta enpresen lehiakortasun arazoak.

BAIONA. ELBk jakinarazi duenez, prokuradoreak helegitea jarri dio ahateak ez hiltzeagatik Baionako auzitegiak uztailean jakinarazitako epaiari. Kabalak hiltzeari uko egin zioten hazleak errugabetu zituen epaiak, eta 2.000 euroko isuna jarri zion ELBri, gibelapenarekin. «Mugarik gabeko tema du estatuak», ziurtatu du ELBk.

Lehen aldien unea izan zen atzo AEBetako Erreserba Federalean, Fed-en. Lehen aldiz apaldu zituen interes tasak 2008. urtetik, baina baita Jerome Powell buru duenetik ere. Orduko hartan, zeroan utzi zituen, lehertu berri zen finantza krisiari nola-hala erantzuteko. Oraingoan, ordea, egoera ez da inondik ere hain dramatikoa, eta, horregatik, mugimendu neurtua egin du AEBetako banku zentralak: 0,25 puntu jaitsi ditu, %2 eta %2,25 arteko tarte batera.

Jaitsierak ez du guztiz asebeteko Donald Trump AEBetako lehendakaria. Etxe Zuriko maizterren ohiko politika alde batera utzi eta presio egiten aritu zaio Erreserba Federalari, erakunde independentea dela ozen aldarrikatzea gogoko duen instituzio bati. Trumpek behin eta berriz eskatu du interes tasen «jaitsiera handi bat», uste baitu oraingoekin AEBek desabantaila duela Europako Batasunarekiko eta Txinarekiko.

Fedek, baina, handira baino, nahiago izan du txikira jokatu, nahiz eta atea irekita utzi duen hurrengo hilabeteetan tasak gehiago jaisteko. Baina analisten eta Fed-eko kideen artean badira tasak egokiak direla uste dutenak —bi gobernadorek bozkatu zuten jaitsieraren aurka—. Izan ere, AEBetako datu makroekonomikoak txukunak dira: hazkundea moteltzen ari da, baina oraindik ere %2,1eko erritmoan hazi zen bigarren hiruhilekoan; langabezia tasa azken 50 urteetako txikiena da (%4); eta kontsumo pribatua sendoa da (%4,3).

Horren aurrean, tasak jaisteko arrazoien artean daude industriaren motelaldia —Trumpek berak abiatutako merkataritza gerrek sustatutakoa, bidenabar—, inbertsioaren amiltzea, inflazioa ez dela %2 desiratura iristen, eta, batez ere, ekonomiak okerrera egingo duen uste zabaldu bati aurrea hartzeko borondatea.

Moteltzen, baina inguruko lurraldeek gustura hartuko luketen hazkunde tasa batekin aurkituko du ekonomia bat Maria Txibiteren gobernu berriak. Nafarroako Estatistika Erakundeak atzo kaleratutako datu aurreratuaren arabera, 2019ko bigarren hiruhilekoan %0,8 hazi da Nafarroako ekonomia, eta horrek hamarren bat baizik ez du txikitu urte arteko tasa, %2,8ra arte. Hazkunde txikiagoa eman dute Eustatek Araba, Bizkai eta Gipuzkoarako (%0,6 eta %2,3), INEk Espainiarako (%0,5 eta %2,3), eta are kaskarragoa Eurostatek eurogunerako (%0,2 eta %1,1) eta Inseek Frantziarako (%0,2 eta %1).

Munduko ekonomiaren hazkundea indarra galtzen ari den garai batean Nafarroako datuak azpimarragarriak direla ziurtatu du Manu Aierdi Ekonomiaren Garapenerako jarduneko lehendakariordeak. «Nafarroako ekonomia uste baino hobeto ari zaio aurre egiten ekonomia globalaren geldotzeari, eta irazkortasun txikia erakusten ari da beste lurralde batzuei eragiten dieten gatazka geopolitikoen eta gerra komertzialen aurrean».

Oraingoz Nafarroa moteltzeari ongi eusten ari denez, jarduneko gobernuak ez du aldatu duela hilabete batzuk egindako iragarpena, hots, lurraldeko barne produktu gordina iaz baino %2,7 handiagoa izango dela urtearen amaieran. Eusko Jaurlaritzak, berriz, bere hasierako aurreikuspena hamarren bat igo zuen ekainean, %2,2raino, geldotzea uste baino txikiagoa izaten ari dela egiaztatu ondoren. Edonola ere, ohikoa da aurreikuspen horiek urtean bizpahiru aldiz aldatzea, eta ez da baztertu behar Nafarroak hemendik aste gutxira aldatzea bigarren hiruhilekoko datua, atzo zabaldutakoa aurrerapena baizik ez baitzen. Horregatik, Nafarroako Estatistika Erakundeak ez du sektorekako daturik eman, baina aipatu du industriak hazkundea txikitu duela, eta haren hutsunea eraikuntzaren «portaera onak» bete duela. Esportazioen ekarpena ere «arinki moteldu da». Azken datu hori esperotakoa da, azken urteak oso onak izateaz gain, geldotze prozesuan baitaude Nafarroaren kanpo merkatuetako batzuk, hala nola, Alemania eta Erresuma Batua.

Jarduera tasa, %60tik gertu

BPGaren hazkundeari ez ezik, enpleguari ere erreparatu zion Aierdik, eta analisi positiboa egin zuen. Batetik, INEren azken inkestak dio langabezia tasa %7,6ra jaitsi dela, eta jarduera tasa %60ra hurbildu dela. «Praktikoki, krisiaren aurreko jarduera tasara itzuli gara».

Soldatak, berriz, eurotan 2008koak baino %8,5 handiagoak diren arren, inflazioaren eragina kontuan hartuta beste 1,9 puntu bat igo beharko luketela aitortu zuen Ekonomiaren Garapenerako jarduneko arduradunak, baita igoera horrek ez diela herritar guztiei berdin eragin. «Bada zer hobetua».

EBZren neurrien zain

Oro har, eurogune osoan ari da apaltzen hazkunde erritmoa, Eurostatek atzo iragarri zuenez. Europako estatistika erakundeak dio urtearen bigarren hiruhilekoan %0,2 hazi zela BPGa eurogunean eta Europako Batasun osoan. Datu kaskarra da, kontuan hartuta aurreko hiruhilekoan hazkundea %0,4ra eta %0,5era iritsi zela, hurrenez hurren. Ondorioz, urte arteko hazkunde erritmoa hamarren bat jaitsi da euroaren eremuan (%1,1eraino), eta hiru hamarren, berriz, EB osoan (%1,3).

Atzoko BPGaren datuak eta inflazioarenak —%1,3tik %1,1era jaitsi da ekainetik uztailera— arrazoi gehiago emango dizkiote Europako Banku Zentralari bere iraileko bileran ekonomia sustatzeko neurri gehiago hartzeko. Interes tasak gehiago jaistea espero da, baina baita zor bonu publikoak eta pribatuak berriro erosteko programa abian jartzea ere. 2018 amaieran itxi zuen programa EBZk, 2,6 bilioi eurotik gora erosi ondoren, baina agindu zuen behar izatekotan ez zuela izango aktibatzeko dudarik.