SANTURTZI. Bilboko Portuaren edukiera handitu eta trafiko gehiago erakartzeko, erdiko kaiaren lanak egiten ari dira 2016ko azaroaz geroztik. Atzo aurreratu zutenez, lehen faseko lanak aste gutxi barru amaituko dira, aurreikusi baino hiru hilabete lehenago. Erdiko kaiaren lanaren lehen zatiarekin batera, Luzueroko meategi zaharrak egonkortzen ari dira lanen lehen fase horretan, eta portu agintaritzak denetara 74 milioi euro inbertitu ditu lan horiek egiteko.

Portuaren erdialdean egingo duten kaia erabat amaitzen denean, itsasoari 600.000 metro koadro irabaziko zaizkio. Dena den, lanen lehen fasea amaituta, portuak 360.000 metro koadro gehiago izango ditu erabiltzeko moduan. Itsasontzi berriak hartu ahal izateko, hirigintza lanak egitea besterik ez litzateke faltako. 2020rako aurreikusten dute. Proiektu osoa 2023. urterako amaitzea espero da, eta, era horretan, 1992. urtean aurreikusitako portuaren proiektua amaituta legoke.

Victor Bravok 2007ko maiatzean utzi zuen Espainiako senatari kargua (EAJ), Irungo Ogasuneko iruzurragatik lau lagun auzipetu zituztela jakin eta ordu gutxira. Erabakia «ardura politikoagatik» hartu zuela argudiatu zuen iruzurraren garaian Gipuzkoako Ogasuneko zuzendari (1991-2003) izandakoak. Kasu hartan, Victor Bravoren anaia zen auzipetu nagusia: Jose Maria Bravo, Irungo bulegoko zuzendaria —espetxe zigorra betetzen ari da orain—. Politikoak bai, baina EAJko senatari ohiak ez zuen ondorio judizialik izan auzi hartan. Hari ere iritsi zaio, ordea, auzitegitik pasatzeko ordua. Fiskaltzak salatu zuenetik hamar urtera hasiko da Glass auziko epaiketa, gaur, Donostiako auzitegian. Gipuzkoako Fiskaltzaren arabera, Glass Costa Este Salou izeneko enpresak «abantaila fiskal nabarmenak» lortzeko operazio bat «planifikatu» zuten Bravok eta haren sozio batek.

Hain zuzen, Bravok Gipuzkoako Ogasuneko zuzendari kargua utzi ondorengoak dira egotzitako delituak, Madrilen senatari zen garaikoak. Fiskaltzaren idatziaren arabera, Enpresak Sustatzeko Sozietateentzat 1996an sortutako zerga erregimen berezia baliatu zuen Glass Costak 2003 eta 2006 artean, egoitza fiskala Gipuzkoan ezarriz «abantaila fiskal nabarmenak» eskuratzeko, nahiz eta Gipuzkoan jarduerarik ez izan. Zehazki, «ordaindu beharreko zerga kopurua murriztea» zen helburua, eta Donostiako aholkularitza bulego batean jarri zuten egoitza —bulego haren jabea ere auzipetuta dago—. Fiskaltzaren esanetan, «enpresen benetako habi bat» zen hura. Orain, sei urteko kartzelaz gain, 1,4 milioi euro eskatzen dizkie auzipetuei, Gipuzkoako Ogasunari itzultzeko; hau da, iruzurraren bidez eskuratutakoa, legezko interesekin.

Izan ere, benetan, Cambrilsen (Tarragona, Herrialde Katalanak) zeukan jarduera nagusia hotelen eta higiezinen negozioan aritzen den Glass Costa enpresak. Gipuzkoako erregimen bereziaz baliatzeko, Ogasunean egin behar da eskaria, eta hark begiratu behar du eskatzaileek baldintzak betetzen dituzten ala ez. Bravok ukatu egin ditu akusazioak, baina Fiskaltzaren arabera, Gipuzkoako «legeei izkin egiteko estrategia bat» diseinatu zuten auzipetuek: «Bravok ondo ezagutzen zuen ezarri beharreko araudi fiskala».

Espainiako Estatuaren abokatua harago doa. Fiskaltzak bezala, hiru delitu fiskal egozten dizkie auzipetuei, baina erantzukizunarekin bat, zigor handiagoak eskatu ditu: bederatzi urteko espetxea, eta 1,8 milioi euro. Izan ere, haren arabera, Bravok berak agindu zuen Glass Costa Enpresak Sustatzeko Sozietate gisa onartzea, «nahiz eta, hori baino lehentxeago, enpresaren zati bat eskuratu zuen». Gipuzkoako Ogasunari beharrean, diru hori Espainiako Ogasunari itzuli behar diotela defendatu du.

Akusatuen aulkitik libre

Auzipetu nagusia izanagatik ere, akusatuen aulkian esertzea saihestu du Bravok. Akusazioentzat eta defentsa abokatuentzat ezarritako eremuan egon ahal izango du, bere burua defendatzeko eskubideari eutsita. Auzian zehar, Javier Beramendi abokatuak defendatu izan du Bravo —besteak beste, Marguello eta De Miguel auzietan aritu izan da Beramendi—. Defentsa idatzian, Bravok argudiatu zuen Glass Costa «erabat Gipuzkako kapitalarekin» egin zutela, eta bera ez zela inoiz enpresaren administrazio kontseiluan egon. Ikerketa hasi eta hamar urtera abiatuko da epaiketa, eta luzapen hori ere argudio gisa erabil dezake Bravok.

Gogorrean egindako doitasun-torneaketan liderra da konpainia hori. 2019ko irailaren 16an, Danobat Alemaniako Hannoverren dago, makina-erremintako azoka batean.

ELA eta LAB sindikatuek salatu dute “arazo larriak” ari dela eragiten EAEko hezkuntza sare publikoko irakasleen ordezkapenak kudeatzeko online plataforma Ordezkagune

2015ean Deustuko Unibertsitatean ikasketak amaitu dituzten promozioaren lan munduratzeari buruzko txostena argitaratu egin da

45 urteko behargin bat hil zen larunbat honetan Kasedako Viscofan enpresan gertatu zen lan-istripuan, eta 54 urteko lankide bat larri zauritu zen istripu berean.

Mahats uztaren jaia 2019 Mañuetan: Arabako Errioxako ardo zurien esportazioek % 5 egin dute gora bolumenean, eta % 9 salneurrian. 2019ko irailak 15.

Fiskaltzak sei urteko kartzela-zigorra eskatu du Victor Bravo EAJko senatari eta Gipuzkoako Ogasuneko zuzendari ohiarentzat, delitu fiskalak egotzita; 2019ko ekaina

Euriborrak behea jo du, baina oraindik ez du hondoa ukitu. Hiru urte dira hipoteka mailegu aldagarrien erreferentzia nagusia negatiboan dagoenetik, eta uda honetan minimo historikoetara iritsi da, abuztuko batez besteko -%0,356koarekin. Otsailaz geroztik behera besterik ez du egin Euriborrak, eta ez dirudi hurrengo hilabeteetan gora egingo duenik, are gutxiago Mario Draghi Europako Banku Zentraleko presidenteak aste honetan esan ondoren interes tasa ofizialek zeroan jarraituko dutela inflazioa %2ra gerturatu arte.

Aldaketa handirik ez badago, iraila beste minimo historiko batekin amaituko du maileguak kalkulatzeko tasarik erabilienak, atzora arte batezbestekoa -%0,373ra jaitsi zelako. Gustura hartuko dute albistea hipotekaren berrikuspena daukaten herritarrek, egoera horretan diru gehiago aurrezten ari baitira.

Ariketa egin daiteke, esaterako, hogei urterako 120.000 euroko hipoteka kontratatua duten herritarrekin. Berrikuspena balio horiekin egingo balitz —Euribor +%1—, iaz baino hamalau euro gutxiago ordainduko dute hileroko kuotan; hau da, hipoteka ordaintzera urtean 168 euro gutxiago bideratu beharko lukete. Aldeko haizea daukatela esan daiteke, beraz.

Finantza erakundeen egoitzetan, ordea, bekoki ilunagoak dituzte. Kontratatutako hipoteken truke interes gutxiago kobratzen baitituzte, eta historiako Euribor txikienaren aurrean zer egin aztertzen ari dira. «Duela hamar urte esan izan balidate Euriborra negatiboan egongo zela, afaria jokatuko nuen ezezkoagatik; orain, ordea, badirudi are gehiago jaitsiko dela, -%0,45eraino diote iturri batzuek». Ricardo Agirre Laboral Kutxako finantza produktuen arduraduna da, eta testuinguru horrekin jokatzen ari dira aurreikuspenak egiteko. Alegia, irabaziak izateko tartea gero eta txikiagoa daukate finantza erakundeek. Horiek horrela, interes tasa finkoko hipotekak indarrez bultzatzen ari dira.

Ipar Euskal Herrian oso ohikoak izan dira beti hipoteka finkoak, baina Hego Euskal Herrian oso merkatu txikia izan dute, 2016ra arte. Urte horretan, Euriborra lehen aldiz negatibora jaitsi zenean, interesak bermatze aldera hipoteka finko erakargarriagoak eskaintzen hasi ziren finantza erakundeak. Esaterako, gaur egun 30 urterako %2 inguruko interesak eskaintzen ari dira bulego batzuetan. Kontuan hartu behar da krisia hasi aurretik, 2008an, Euriborra %5,39koa ere izan zela, eta hipoteka aldagarriak dituztenek egun dirua aurrezten ari badira ere, erreferentzia orduko mailara iritsiko balitz, ordaindu beharrekoa biderkatu beharko luketela. Horregatik, orain hipoteka finkoa inoiz baino produktu erakargarriagoa bihurtu da.

Finkoen gorakada

Erakargarritasun horren jakitun dira bezeroak, eta joerari heldu diote: urteko lehen hiruhilekoan Hego Euskal Herrian sinatutako hipoteka berrien laurdenak finkoak izan dira; 2015ean %5 inguru baizik ez ziren. «Egia da eskaintza oso erakargarriak daudela orain hipoteka finkoetan, eta pentsatzeko modukoa da». Agirrek dioenez, Laboral Kutxa gaur egun ez da hipoteka finkoen eta aldakorren aldeko apustu garbirik egiten ari, baina, finantza merkatuaren ahalegina finkoen eskaintzara indartzera doanez, bezeroen artean joera hori sumatu dute. Ekainetik bikoiztu egin zaizkie hipoteka finkoa kontratatu dutenen kopurua, eta gaur egun sinatzen ari diren hamar hipoteketatik lau era horretakoak dira.

Kreditu kooperatibak egin duen azken eskaintza hipoteka mistokoa da, lehen hamar urteetarako tasa finkoekin, eta hurrengoetan aldakorrak: tasa finkoa %0,99an daukate, eta Euriborra +%0,99 hurrengo urteetarako. Hala ere, hipoteka hori lortzeko baldintza batzuk bete behar ditu bezeroak: soldata eta txartela bankuarekin izatea, etxeko eta bizitza asegurua eurekin kontratatzea, eta pentsio plana zabaltzea. «Hala ere, malgutasuna daukagu, eta bezero bakoitzari egokitzen zaion eskaintzak egiten ditugu».

Kutxabankek ere lekua egin die tasa finkoko hipotekei, «gaur- gaurkoz oso lehiakorrak direlako», bankuko iturrien arabera. 25 urterako %2,2ko interes finkoko produktua daukate merkatuan, baina horretarako soldatak bankuko kontu korrontean jaso behar ditu bezeroak, pentsio osagarrien plan bat kontratatu behar du erakundearekin, baita etxe asegurua ere. Laboral Kutxatik azaldu bezala, eurak ere malguak direla diote, eta baldintza horiek aldatu daitezkeela nabarmendu dute.

Gordailuengatik kobratu?

Interes tasen jaitsiera ez da soilik Euskal Herrian eta eurogunean gertatzen ari. Horren lekuko da Danimarkako Jyske Bank erakundeak abuztuan egin zuen eskaintza: etxebizitza bat erosi nahi duten bezeroei hamar urterako -%0,5eko interesak jarri dizkie mahai gainean. Alegia, hipotekadunak maileguaren truke interesak ordaindu beharrean, bankuak berak pagatuko dio bezeroari. Beste era batera esanda, errentagarritasuna ematen duen kontu korronte bat kontratatzea bezala izango da. Baldintza hori lortzeko bankuarekin produktu gehiago kontratatu behar dira, baina egia da ere orain arte ikusi gabeko hipoteka bat badela.

Hego Euskal Herrian, gaur-gaurkoz, halakorik ez litzateke posible izango, ekainean Espainiako Gorteek onartutako hipoteken legeak ez baitu halakorik baimentzen. Euriborra eta bankuarekin hitzartutako diferentzialaren batura negatiboa izango balitz, %0ko interesa ezarriko litzaioke hipotekari.

Dena den, Danimarkako bankuaren eskaintza hori ikusita, alderantzizko mundu bat dela pentsa dezake batek baino gehiagok. Horri gehitu behar zaio, gainera, zor publikoaren errentagarritasuna balio negatiboetan dabilela Espainian, Frantzian, Alemanian eta beste herrialde batzuetan. Hau da, orain arte bonu publikoetan inbertitzen zuenak ez dituela irabaziak izaten, galerak baizik. «Aurrezteagatik ordaindu behar izatea eta zorpetzeagatik kobratzea, hori ulertuko duenik ez dago; ikusi beharko da etorkizunean zer gertatzen den, egoera berria baita eta inork ez daki egoera hau luzatzen baldin bada zer eragin izango duen».

Ikusteko dago egoera horrek etorkizunean erabiltzaile arruntei eragingo ote dien. Izan ere, bankuek zor publikoan inbertitzeagatik ordaindu behar badute, eta hipoteken truke gero eta interes txikiagoak jasotzen badituzte, negozioa txikitu egingo zaie. Eta esan ohi denez, bankuak ez du sekula galtzen. Alegia, irabazia nonbaitetik lortu beharko dutela. Beraz, horretara iritsita, erabiltzaile askok egingo duten galdera litzateke hau: aurreztutako dirua bankuan edukitzeagatik pagatu beharko da etorkizunean? Norbanakoen kasuan legeak ez du aukera hori baimentzen, baina enpresen kasuan, bai. Hegoaldeko finantza erakundeek ez dute aukera hori espero, baina Agirrek garbi esan du: «Ematen ditugun maileguen truke dirurik jasotzen ez badugu, orduan irabazia beste nonbait lortu beharko dugu».

Komisioen gorakada

Oraingoz, betiko errezetei heldu diete mozkinak egiteko: komisio gehiago kobratzen ari dira, eta gastua murrizten ari dira. Urte hasieratik ekainera arte, Espainiako sei banku handienek komisio gehiago bildu zituzten. Inbertsio funtsei eta pentsioei ezarri zizkioten komisio horiek, eta horrek ahalbidetu zien irabaziak izaten jarraitzea.

Bulegoak ixtea eta lantaldeak txikitzea dira gastuak murrizteko tresna nagusiak. Hego Euskal Herrian gutxi gorabehera hiru bulegotik bat itxi dute azken hamar urteetan. Kopuruak are handiagoak dira Espainian: Espainiako Bankuaren arabera, 2008. urtean 45.579 banku bulego zeuden bere kontrolpeko eremuan, baina 25.886 baizik ez ziren geratzen aurtengo martxoan.

Kopuru hori gehiago jaitsiko da datozen hilabeteetan, Santanderrek itxiera saldo bat iragarri duelako. Hego Euskal Herrian, berrogei inguru izango dira. Antzeko kopuru bat, 37 bulego, itxi zituen Caixabankek bere azken birmoldaketan, eta 173 langile kendu zituen.