BILBO. Bizkaiko konpainiak iaz 2017an baino %7,5 gehiago irabazi zuen, eta inoizko emaitzarik onena lortu zuen. Erresuma Batuan saldu dituen aktiboen mozkinek, negozioak berak sortutako irabaziek ekarri dizkiote Iberdrolari markak hausteko zenbakiak: 3.104 milioi euroren mozkinak. Jose Ignacio Sanchez Galanek gidatzen duen multinazionalak 20.000 milioi euroko inbertsioak egin ditun azken lau urteetan, 2018an 5.320 milioi hain zuzen.

GASTEIZ. Eusko Jaurlaritzak autoak erosteko iragarritako Renove planak «ez dauka zentzurik», EH Bilduren iritziz. «Mikro plan bat» dela adierazi zuten atzo Iker Casanova eta Miren Larrion EH Bilduko legebiltzarkideek, «epe motzerako ikuspegiduna eta hauteskundeei begirakoa». Bost milioi euro erabiliko ditu Jaurlaritzak planerako, eta bakarrik 2.500 auto inguru izango dira onuradunak. Laguntza hori motz geratzen da, ezkerreko koalizioaren aburuz, autogintzaren sektorea «sakoneko eraldaketa fase baten atarian» dagoelako. Hori dela eta, legez besteko proposamen bat aurkeztu du legebiltzarrean, hilabeteko epean lantalde txostengile bat martxan jar dadin sektorearen etorkizuna aztertu eta politika publiko sendoak diseinatzeko. Autogintza laguntzeko «politika publiko serio eta estrukturalak» eskatu dizkio EH Bilduk Jaurlaritzari. «Sakoneko egokitzapenak egin behar dira lanpostuak mantentzeko».

Ospakizun eguna izan zuten atzo Ordizian (Gipuzkoa). Goieki Goierriko garapen agentziak 25. urteurrena ospatu zuen, eta NBF Negozio Berrien Fabrikaren eraikin berria aurkeztu zuen. Goierriko Berrikuntza gunean eraiki dute Negozio Berrien Fabrika, enpresa ekimen berriak sustatzeko eta Goiekiren eta Goierri Valleyren egoitza hartzeko.

Ibilbide emankorra izan du garapen agentziak 25 urtean: besteak beste, 350 enpresa baino gehiago sortzen lagundu du. Garapen agentziak nabarmendu du eskualdeko ekonomiaren garapenean «traktore garrantzitsua» izan dela urteotan, eta ekintzailetasuna, gizarte eragileen arteko sinergiak, eta eskualdeko enpresen arteko lankidetza eta lehiakortasuna bultzatu duela.

Badira lan hori erakusten duten ekinaldi mugarri bi: 2000. urtean, Goitur sortu zuen, Goierriko turismoaren agentzia, eta 2017an, Goierri Valley, munduan integral, berritzaile eta neurrira egindako soluzioak eskaintzen dituen metal-mekanika arloko aliantza estrategikoa. Eskualdeko puntako konpainiak daude Goierri Valleyn —CAF, Irizar, Ampo, Indar, Orkli, Jaso, GH eta Transbiaga—, baina baita enpresa ertain eta txikiak ere —240 inguru daude eskualdean—.

«Goierriko kultura»

Atzera begirako errepasoa egin du Goiekik, eta gogoratu du 1993an, agentzia sortu zutenean, Goierrin %20 zela langabezia tasa, eta krisi betean zegoela lanbide eskola ere, eskualderako oso garrantzitsua zena. «Egoera bideratzeko gogoeta estrategiko bat bideratu zen, udal enpresa, sindikatu eta beste hainbat eragileren eskutik, eta Goieki sortu zuten». Egun, Goieki hemeretzi udalerrik osatzen dute, eta helburutzat dute eskualdeko garapen sozioekonomikoa sustatzea.

Mendeurrenaren ospakizunean izan zen Iñigo Urkullu Eusko Jaurlaritzako lehendakaria, eta «Goierriko kultura» nabarmendu zuen, ekintzailetzaren kultura. Ezinbestekotzat jo zuen lankidetza: «Bultzada ekonomiko eta sozialak etenik ez duen honetan, gakoa da elkarrekin lan egitea eta eskualdea eraldatzen laguntzea».

Inork zalantzarik bazuen, hauteskunde kanpaina betean da Pedro Sanchez Espainiako presidentea. Horrela soilik ulertzen da atzo haren gobernuak datozen hamar urteetarako klimari eta energiari dagozkion neurri sorta aurkeztu izana —energia arloko enpresa nagusien buruzagien aurrean—, nola eta horiei dagozkien testuak plazaratu gabe. Ziurrenez, bihar ezagutuko dira testu horiek, Ministroen Kontseiluak onartu ostean.

Sanchezek usteko zuen bere gobernuaren lege indartsuenetakoak, ezerezean geldituko den Klima Aldaketaren eta Trantsizio Energetikoaren legeak, ez zuela lortuko berak nahi beste oihartzunik biharkoan, eta horregatik ekitaldi berezia egin zuen atzo, hedabideetako tituluak lortzearren. Egia da ere kopuru biribila eman zuela Sanchezek, egoki-egokia kanpainari begira: «Energia eta Klima sortarekin abian jarriko diren neurriek 300.000 enplegu berri sortuko dituzte datozen hamar urteetan».

Espainiako presidenteak aipatzen duen sorta hori hiru testutan banatzen da. Batetik, Europara bidali beharreko Klima eta Energia Plan Nazionalaren zirriborroa dago, joan den urtean entregatu behar zuena. Zenbait hedabideren arabera, testu horretan Espainiako Gobernuak aurreikusten du 2030. urterako herrialdearen karbono isurketak 1990. urtekoak baino %20 txikiagoak izango direla. Horrek esan nahi du, gaur egun isurtzen duena baino heren bat CO2 gutxiago (-%38) atmosferaratu beharko duela, gaur egun isurketak 1990ekoak baino %17 handiagoak direlako.

Pedro Sanchezen arabera, 2030ean argindarraren %74 iturri berriztagarrietatik sortuko da Espainian —%40 dator hortik gaur egun—, eta 2050ean argindar guztia iturri berriztagarrietatik lortzea izango du helburu herrialdeak. Jomuga hori bat dator Europako Batzordeak dioenarekin.

Bestetik, atzo aipatutako testu sortan Klima Aldaketarako eta Trantsizio Energetikorako Lege proiektua eta Bidezko Trantsizio Baterako Estrategia ere badaude. Gobernu sozialistaren egitasmo handienetako bat izan nahi zuen trantsizio energetikoaren lege proiektua ezerezean geldituko da, martxoaren 5ean desegingo direlako Espainiak Gorteak. Edonola ere, hor jasotakoetatik ezingo da askorik urrundu apirileko hauteskundeetatik datorren gobernu berria, datorrena datorrela.

Dena den, Teresa Ribera Trantsizio Ekologikorako ministroak, dirudienez, amore eman behar izan du lege egitasmoaren puntu garrantzitsuenetako batean, eta bihar onartzekoa den testuan jada ez dago debekurik 2040tik aurrera diesel eta gasolinazko ibilgailuak matrikulatzeko. Testu berriak orain «CO2 isurketa zuzenak dituzten ibilgailuak matrikulatzeko debekua» soilik aipatuko du, zehaztu gabe zein motatakoak izan daitezkeen.

Arakatzen hasi eta kontratazioetan iruzur handiak egiten direla egiaztatu du Eusko Jaurlaritzako Lan Ikuskaritzak. Haren ekinaldiaren ondorioz, iaz enpresek 7.860 kontratu aldatu behar izan zituzten Araban, Gipuzkoan eta Bizkaian. 2017an, 1.979 lege urratze azalarazi ziren, eta, joan den urtean, horiek ia halako lau .

Guztira, 19.991 lan kontratu pasatu ziren ikuskaritzaren eskuetatik. Ia 8.000 aldatu behar izan dituzte. «Orain, finko edo lanaldi osoko bihurtu dira», azaldu zuen atzo Maria San Jose Eusko Jaurlaritzako Lan sailburuak. «Berrikusitako kontratuen %44k legeari iruzur egiten zioten», gaineratu zuen San Josek, eta ikuskaritzaren «eraginkortasunarekin» lotu zuen zenbakiak igo izana.

Hiru arlo kontrolatzen dituzte Gasteizko gobernuaren ikuskariek: lan baldintzak, segurtasuna eta lan osasuna, eta kontratuen eta laguntzen zilegitasuna. Hiru arlo horietan 21.360 esku hartze osatu zituzten iaz, 832 kasuri aurkitu diete arau hausteak, eta, horren ondorioz, zigorrak ezarri. Guztira 5,6 milioi euro batu zituen ikuskaritzak isunetan, aurreko urtean baino %42 gehiago.

Iruzurretatik kanpo

Kontratazioetan iruzurrak eta lanaldi partzialen kontratazioak ikertzen osatutako lana goraipatu zuen sailburuak, baina baita Ikuskaritzak egindako lana, lan istripuak ikertzeko eta emakumeen berdintasuna sustatzeko.

Istripuak bi taldetan sailkatu dituzte. Heriotza bat eragin duten edo oso larriak izan diren lan istripuak zuzenean ikertu dituzte; larriak eta arinak, berriz, lan txanden arabera. Ikerketak medio, istripu larrienetan zazpi zehapen espediente jaso dituzte enpresek, baita konpontzeko bederatzi errekerimendu ere.

Horrez gain, azpikontratazioak zorrotz kontrolatu dituztela dio Jaurlaritzak. «Azpikontratazio zuzen eta egokiak zirela ikuskatu nahi genuen, ez legez kontrakoak», argitu zuen Iciar Gonzalez Lan Ikuskaritzako zuzendariordeak. Alor horretako ikerketetan garbiketa zerbitzuek izan dute berebiziko garrantzia. Osatutako lan guztien %51 izan dira.

2019an, Lan Ikuskaritzak emakumeek duten egoeran jarriko du arreta. Soldata arrakala eta lan baldintzak berdindu nahi dituzte. «Berdintasuna sustatzeko lana bitarteko estrategiko bat da», nabarmendu zuen Gonzalezek. «Soldata arrakalari aurre egiteko Lan Ikuskaritzak postu pribilegiatua dauka euskal estrategian». San Josek, berriz, plan bat diseinatu dutela zehaztu zuen: «Ordainsari Berdinerako Ikuskapen Plan bat daukagu, giltzarria izango dena. Ordainsari Berdintasunerako Planean sartzen dira iruzur ereduak aurreikusteko programen bidezko soldata-auditoretzak».

Horrez gain, egoerari aurre hobeto egiteko unitate espezializatuak jarriko dituzte abian. Formakuntza zehatza jasoko dute espezializatutako teknikari emakumeek, berdintasunarekin lotutakoak oro har, soldata desberdintasunari buruzkoa zehazki.

Bilboestibako enpresa batzordeak 24 orduko lanuztea eta elkarretaratzea deitu ditu 2019ko otsailaren 20an atzo lan istripuz hildako zamaketariaren heriotza salatzeko

Iberdrolak markak hautsi ditu 2018an, 3.014,1 milioi euroko irabazi garbiak lortuta; 2017an baino % 7,5 gehiago. Taldearen negozio guztiek portaera ona izan dute.

Elkarrizketa, Radio Euskadin. Jon Darpon Eusko Jaurlaritzako Osasun sailburuak Osakidetzako Lan Eskaintza Publikoaren auziaren harira dimisioa ematea baztertu du.

Toledoko Itunaren batzordean, alderdiek hautsitzat eman dituzte pentsioen sistema bermatzeko negoziazioak. Bi urte eta erdiko lana ezerezean gelditu da.

Jaio aurretik hil da Toledoko Itunaren batzordean, ia hiru urteko negoziazioen ondoren, pentsioen sistema eraberritzeko azken hilabeteetan hainbatetan iragarritako balizko kontsentsua. Atzo desegin ziren adostasunerako aukera guztiak, batzordeko alderdietako bozeramaileen batzarrean ez zirelako gai izan erreformarako 21 gomendioen zerrenda adosteko. Pedro Sanchezek Espainiako Kongresuko eta Senatuko hauteskundeak apirilaren 28ra aurreratu izanak uxatu du akordiorako giroa: presaka itxi behar zuten gomendioen testua martxoaren 5ean ganberak desegin baino lehen, baina, kanpainaurre betean, ezinezkoa bihurtu da akordioa. Pentsio sistemaren geroa, beraz, hurrengo legealdiko legebiltzarraren oreka politikoen pentzura geratuko da.

Oposizioko alderdiak testu bateratu bat sinatzeko asmo handirik gabe joan ziren bilerara; PSOE, ostera, akordio bat lortzeko premiaz. Batzuek eta besteek elkarri bota zioten kontsentsua haustearen errua: Pedro Sanchezi, hauteskundeak aurreratzeagatik; Unidos Podemosi, atzo bertan hiru zuzenketa berri aurkezteagatik; eta PPri, hauteskunde interesarekin jardutegatik.

Unidos Podemosek, atzo, hiru desadostasunetan jarri zuen fokua: erretirorako adinean —berriz ere 65 urtera aurreratzea nahi du—; kotizaziopeko pentsio sistemaren eztabaidan —kotizazio maximoa igo ala ez eztabaidatu nahi du—; eta sistema publikoaren eta pribatuaren arteko bateragarritasunaren debatean.

Bestalde, azken hilabeteetan jositako adostasunen artean zegoen, esate baterako, 2. gomendioa deiturikoa, pentsioak eguneratzeko sistemarena. 2018ko urtarrilaz geroztik dozenaka mila pentsiodunek aldiro-aldiro Hego Euskal Herriko eta Espainiako kale eta plazetan egindako protestaldien presioari esker, Toledoko Itunaren batzordeko alderdi ia guztiek onartu zuten 2020tik aurrera «KPIa oinarri hartuta» eguneratzea urtez urte pentsioak. ERCk ez zuen bat egin, uste zuelako interpretaziorako aukera zabaltzen zuela; hau da, pentsioak igotzeko kalkuluan KPIaz gain beste faktore batzuk ere txertatzeko aukera ematen zuela.

Legealdi berrian, zailago

Adostasunetik oso gertu zegoen beste puntuetako bat, 1. gomendioa deiturikoa, finantzaketaren banaketarena zen: kotizazioetatik bildutako dirua kotizaziopeko pentsioak ordaintzeko erabiltzea, eta gainerako ordainketa guztiak —besteak beste, pentsio minimoen osagarriak, langabezia sariak, eta enpresentzako eta autonomoentzako kotizazio sariak— estatuaren esku uztea: hau da, aurrekontuen kontura.

Iñigo Barandiaran EAJk Toledoko Itunaren batzordean daukan bozeramailea kexu agertu zen atzo kontsentsua hautsi izanagatik. Haren ustez, hurrengo legealdian «ia ezinezkoa» izango da atzo arte zegoen kontsentsua berriz lortzea. 2019a amaitu baino lehen erreformarik egin ezean, 2020ko urtarrilean Mariano Rajoyren 2013ko legeak jarraituko luke, %0,25eko igoerarekin, inflazioari jaramonik egin barik.

Horregatik, Unai Sordo CCOOko idazkari nagusiak PSOEren gobernuari eskatu dio, nahiz eta Toledoko Itunean adostasunik ez egon, balia ditzala martxoaren 5a baino lehen geratzen zaizkion bi Ministro Kontseiluak pentsioen erreforma moldatzeko: KPIaren araberako gaurkotzea arautzeko eta jasangarritasun faktorea ezabatzeko. 2012ko lan erreforma ere dekretu bidez berehala aldatzeko eskatu dio.

Aldiz, Antonio Garamendi CEOE patronaleko presidentearen iritziz, «ez dauka zentzu handirik» pentsioen eta lan merkatuaren PPren erreformak dekretu bidez eta azken unean aldatzeak.

Jatorriz, Toledoko Itunaren batzordea, zeina 1995ean sortu baitzuten, organo aholku emailea baino ez da, gobernuari erreformak egiteko oinarri adostuak eskain diezazkiona. Batzordearen helburua kontu publikoentzako jasangarria den pentsio sistema bat ziurtatzeko gomendioak egitea da.

2010az geroztik, pentsio sisteman diru sarrerak baino handiagoak dira gastuak, eta, iaz, Gizarte Segurantzak 19.937 milioi euroko defizita izan zuen. 2011az geroztik pentsioen erreserba funtsetik hartutako diruarekin estali da urtean urteko zuloa. Baina funtsa ia amaitu da, eta azken hiru urteetan estatuak maileguak eman diozkio Gizarte Segurantzari zenbakiak orekatzeko —iaz 15.164 milioi euroko mailegua eman zion—.

Batzordeak 2025. urtea jarri zion bere buruari Gizarte Segurantzaren defizita ezabatzeko epemuga gisa.