LEZO. Neumatiko baten leherketaren ondorioz langile bat hil zen Lezon joan den ostiralean, abuzturen 30ean. Recacor enpresako beharginak 26 urte zituen. Gertakaria salatzeko, ELA, LAB, ESK, Steilas, EHNE eta Hiru sindikatuak bihar goizeko 11:30etan elkartuko dira Ipintza industrialdean, Lan istripu gehiagorik ez. Prekaritatea hiltzailea lelopean. Urte hasieratik 30 langile hil dira Euskal Herrian.

Nazioarteko proiektuetan murgilduta dabiltza energiaren sektoreko zenbait euskal enpresa. Horren adibide, Scottish Power Renewables Iberdrolaren adarrak East Anglia One itsasoko parke eolikoaren %40 saldu du, 1.800 milioi euroren truke. Iberdrolak atzo eman zion salmentaren berri CNMV merkatu arautzaileari, akordioa abuztuaren 12an iragarri zen arren. Australiako Macquarie funtsaren Green Investment Group izan da eroslea.

Euskal konpainiak East Anglia Oneren zati bat saldu du, baina proiektuaren kontrolari eutsiko dio. Ipar itsasoan dago kokaturik Iberdrola egiten ari den parke eoliko hori; amaitzean, 714 megawatteko potentzia izango du, Erresuma Batuko 600.000 etxe energia garbiz hornitzeko adina. Gainera, Iberdrolak datozen urteetan itsasoan proiektu eoliko gehiago garatzeko asmoa du; nagusiki Ipar itsasoan, Baltikoan eta Estatu Batuetan.

Bizkaiko energia enpresak 2018-2022 aldirako plan estrategikoan zehaztu zuen bere aktiboa mugitzeko beharra, eta hor kokatzen da azken mugimendu hori ere.

Ez da proiektu eolikoetan murgilduta dabilen euskal enpresa bakarra. Gaur bertan iragarri du GES Global Energy Servicesek Yucatanen (Mexiko) 90 turbina jartzeko eskaria beteko duela. Envision enpresak egin dio eskaria, munduko turbina fabrikatzailerik handienetako batek. Guztira 2,5 megawatt-eko 36 makina eta 120 metroko dorre bat egin beharko ditu GESek. 50 pertsona inguruk egingo dute lan proiektuan, bost hilabetez; ez dute prezioaren berri eman.

Bigarren aldia da Envisionek GESi eskari bat egiten diona; iaz ere Mexikon jardun zuten elkarlanean.

Bizkaiko Pentsiodunen Mugimenduak manifestazioa deitu du Sabin Etxearen parean datorren asteazkenean, Pedro Sanchez bertan izango dela eta.

El subdirector de Recursos Humanos de Osakidetza, Xabier Balerdi, que próximamente iba a declarar ante el juzgado de Vitoria-Gasteiz, ha presentado su dimisión,

Oztibarreko bi artzainek hartzaren erasoa jasan dutela salatu du Euskal Herriko Laborarien Batasunak (ELB).

Apoyos Metalicos enpresa ez ixteko eskatu dute langileek Altsasun egin duten elkarretaratzean. Olatzagutiako enpresa ixtean, 73 langile geratuko dira kalean.

Donostia eta Bilbo Estatuko bost hiri garestienen artean daude pisua partekatzeko garaian.

Inoizko baliorik handiena izatera heldu ziren Ryanair hegazkin konpainiaren akzioak 2017ko abuztuaren 16an, duela bi urte eskas. Une gozoan zen konpainia irlandarra, eta inongo dudarik gabe esan zitekeen: munduko aire konpainiarik errentagarriena zen. Gustura zeuden akziodunak.

Langileek osatzen dute enpresa bat, ordea. Akzioen balioa gorantz zihoan, eta langileen asebetetze maila, aldiz, beherantz. Autonomo gisa funtzionatzen zuten Ryanairreko pilotuen %70 inguruk, eta enpresak uneko beharren arabera kontratatzen zituen; lantaldearen kostuen zati handi bat aurrezten zuen hala. Pilotu askok, ordea, beste konpainia batzuetara alde egin zuten —Norwegian prezio apaleko konpainiara nagusiki—, lan baldintza hobeen bila. Bertan behera gelditu ziren 20.000 hegaldi baino gehiago 2017ko urrian, eta 25 milioi dolar galdu zituen konpainiak. Hala hasi ziren gaurdaino iraun duten lan gatazkak.

Azken grebetara aurtengo abuztuan eta irailean deitu dute Europako lau herrialdetan: Erresuma Batuan, Irlandan, Espainian eta Portugalen. Espainian eta Portugalen argia da arrazoia: Ryanairrek iragarri du Las Palmasko, Tenerife Hegoaldeko eta Lanzaroteko (Kanaria uharteak) baseak itxiko dituela; baita Farokoa ere (Portugal), eta, agian, Gironakoa (Herrialde Katalanak). Neguan gertatuko da hori, urtarrilaren 8an.

Zenbait langileren kaleratzea ekarriko du erabakiak. Pilotuek oraindik grebarik iragarri ez duten arren, Espainiako kabinako tripulatzaileek lanuzteak egingo dituzte iraileko zenbait egunetan —1, 2, 6, 8, 13, 15, 20, 22, 27 eta 29—. Ondorioak izan zitzakeen grebak Forondako aireportuan —lotura du Tenerife Hegoaldeko aireportuarekin—, baina Espainiako Sustapen Ministerioak %100eko gutxieneko zerbitzuak ezarri ditu Kanaria uharteetara doazen hegaldietarako. Sindikatuek salatu dute Espainiako Gobernuak beste behin Ryanairren alde egin duela erabaki horren bidez.

Lehendik ere bildu ziren kabinako tripulatzaileen ordezkari USO eta Sitcpla sindikatuak Ryanairrekin, baina ez zuten arrakastarik izan. Jairo Gonzalo USOko ordezkariak komunikabideei adierazi zienez, «datuak esku artean dituztela eta baseak ixteko benetako arrazoiekin agertzen ez diren bitartean, eutsi egingo diogu greba deialdiari». Bilera horretan bilduta zeudela, Ryanairrek baseak ixteko erabakiaren berri eman zien langileei.

Erresuma Batuan eta Irlandan lehenagotik datozen arazoek bultzatu dituzte pilotuak protestara. 2018an Balpa izan zen enpresak errekonozitu zuen lehen sindikatua, Erresuma Batuko Ryanairren pilotuek osatua. Sindikatua onartu bai, baina lan baldintzak hobetzeko ezer gutxi egitea egozten diote sindikalistek aire konpainia irlandarrari. Hori dela-eta egin zuten 48 orduko geldialdia abuztuaren 22 eta 23an, eta gehiago egingo dituzte irailaren 2tik 4ra.

Irlandan ez zen posible izan greba egitea abuztuan: epaitegiek ez zieten baimenik eman greba egiteko asmoa zuten 180 pilotuei. Lanuztea egiteko arrazoirik ez zegoela argudiatu zuen Ryanairrek epaitegietan —salaketa bera egin zuen Londresen, baina ez zioten arrazoirik eman—. Balpa eta Ialpa sindikatuek adierazi dute «beste hegazkin konpainia batzuetako pilotuen pareko akordioak» nahi dituztela, eta salatu dute enpresak negoziatu beharrean bide judizialera jo duela.

Kaleratzeen arrazoiak

Guztira, 500 pilotu eta kabinako 400 tripulatzaile kaleratuko ditu prezio apaleko aire konpainiak; 2020rako, beste 600 langile kaleratzea aurreikusi du. Michael O´Learyk, Ryanairreko ugazaba polemikoak, kritikatu egin ditu langileek grebak egiteko aukeratutako uneak, enpresak beste arazo batzuei aurre egiten nahiko lan duela eta. Bi arrazoi eman ditu murrizketa horiek egiteko.

Batetik, 30 Boeing 737 MAX hegazkinen eskaria egina du Ryanairrek, baina oraingoz modelo horrek ez du hegan egiteko baimenik, duela hilabete batzuk jazotako bi istripu tarteko. Sindikatuen arabera, ez da baliozkoa arrazoi hori, martxotik baitaude geldirik 737 MAXak. Ryanairrek eskaria datorren urterako jasotzeko esperantza du.

Bestetik, akordiorik gabeko brexit-ak enpresan izan ditzakeen ondorioek ezegonkortasuna sortu dutela adierazi du O´Learyk. Hein handi batean, Irlanda eta Erresuma Batua lotzen dituzten hegaldiak egiten ditu Ryanairrek.

Arazo horien ondorioz, %21 txikiagotu zaizkio irabaziak aurtengo lehen hiruhileko fiskalean —apiriletik ekainera—. Boeingen hegazkinak eta brexit-a erabakigarriak izan dira denbora horretan, eta, ondorengo hiru hilabeteetan, lan gatazkak izango dira Ryanairren ekonomiaren mehatxu nagusia.

Ez da lehen aldia. 2018 hasieran sortu ziren Ryanarreko langileen lehen sindikatu independenteak. Egoera ez zen asko aldatu, eta pilotuek zenbait lan baldintza aldatzeko eskatu zuten: hobekuntzak pentsio planetan eta aseguruetan; gurasotasuna uztartzeko erraztasunak; eta soldata egitura «justu eta garden bat». Horretan dihardute oraindik ere.

Beste gatazka bat

2018ko uda gogorra izan zen O’Learyren konpainiarentzat. Grebak egin zituzten langileek zenbait herrialdetan, eta Ryanairren irabaziak azken lau urteetako txikienak izan ziren. Hala iritsi dira zenbait hitzarmen kolektibo azken bi urteetan.

Espainian, adibidez, auzitara jo zuen pilotuen Sepla sindikatuak, eta urrian sinatu zuen akordioa enpresarekin; adostu zuten pilotuen kontratuak Espainiako legedira egokitzea. Langile oinarri finko batek, ordea, aire konpainia irlandarrari ez dio ahalbidetzen giza baliabideen kostuak kontrolatuta edukitzea, lehen ez bezala. O’Learyk berak onartu du: «2019ko urtarriletik ez du inork utzi lanpostua». Eta hori arazo bat da.

Enpresako kontseilari nagusia bera hasi da gainbehera «sufritzen»: soldata finkoa %50 murriztu diote, milioi bat eurotik —guztira 3,73 milioi irabazi zituen 2018an— 500.000ra. Halere, ekonomikoki osasuntsu dago oraindik Ryanair: 1.000 milioi euro baino gehiagoko irabaziak lortu zituen 2018an.

Irabazi horiek langileen eta bezeroen eskubideetan murriztuz lortzea garesti ordaintzen ari da orain Ryanair. Orain ere, ez dira gutxi greben eraginez hegan egin ezinda geratu eta ordainetan inongo diru saririk jaso ez duten bezeroak. Kostu apaleko hegazkin konpainiari urrezko egunak amaitu zaizkiola dirudi.

Renfen lanuzte gehiago egingo dituzte irailaren 1ean, CGT sindikatuak deituta, eta enpresa publikoak 170 bidaia bertan behera utziko ditu ‘itzulera operazio’ betean.

LEZO. Atzo 26 urteko gizon bat hil zen lanean ari zela, Lezon (Gipuzkoa), Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailak azaldu duenez. Lezoko Ipintza industrialdean ari zen lanean behargina, Kuluxka enpresan, eta gurpil pneumatiko bat lehertu zitzaion, LAB sindikatuaren arabera. Ertzaintzak atzo 11:45ean jaso zuen deia, esanez istripu hilgarri bat gertatu zela.

LABek azaldu duenez, langilea Kuluxka konpainian lanean ari bazen ere, berez egoitza Kordoban (Espainia) daukan Recacor enpresarentzat egiten zuen lan. Sindikatuak, hain zuzen ere, salatu du azpikontratazioak eta prekaritateak heriotza eragiten dutela, eta gogora ekarri du urtea hasi zenetik Euskal Herrian 30 pertsona hil direla lanean ari ziren bitartean.