LAUDIO. 25 urteko langile bat hil zen atzo arratsaldean Tubacexen fabrikan (Laudio, Araba), lanean ari zela makina baten pieza bat gainera erorita. Anbulantzia eta suhiltzaileak fabrikara iritsi zirenerako, langilea hilik zegoen. Osalan ikertzen ari da istripua zergatik gertatu den.

Iturri sindikalek jakinarazi dutenez, hildakoak 25 urte zituen, Laudiokoa bertakoa zen, eta ikasketa duala egiten ari zen, hau da, aldi berean lanbide heziketa eta lana uztartzen ari zen.

Aiaraldea.eus agerkari digitalaren arabera, sindikatuko ordezkariak 17:15 aldera joan ziren lantegira; langileek ekoizpena gelditu zuten, eta batzar bat egin, istripuaren aurkako protesta antolatzeko. Ordezkari sindikalek Aiaraldea-ri ziurtatu diotenez, istripua prekaritatearen ondorio zuzena izan da. «Egoera jasanezina da Tubacex lantegian», azaldu zuten. Duela bederatzi urte, beste lan istripu hilgarri bat izan zen lantegi horretan.

LABen zenbaketaren arabera, Euskal Herrian aurten jada 28 lagun hil dira lanean ari zirela.

LABek azken lau urteotako hauteskunde sindikalen zikloaren balantzea egin du, eta Nafarroan ikusitakoak pozik utzi du. Bi helburu jarri zizkion bere buruari sindikatu abertzaleak, eta biak bete ditu: mila ordezkari lortzea eta %16ko ordezkaritzara iristea. Maiatzean amaitu zen hauteskunde sindikalen ziklo trinkoa, eta 1.018 ordezkarirekin eta %16,67ko ordezkaritzarekin bukatu du. Igoera batez ere sektore feminizatuetan eta prekarizatuetan gertatu dela nabarmendu zuen Garbiñe Aranburu idazkari nagusiak, atzo, Iruñean.

Sindikatu abertzaleek Nafarroan gora egin dute azken urteetan, eta azken lauetan LAB hazi da gehien: %14,8tik %16,6raino. Eskualdeka, hiru zatitan banatzen du lurraldea: Iruñerrian, ia bi puntu handitu dute ordezkaritza, Erriberan ere antzera igo dira, eta Sakanan ordezkaritzaren %39 lortu dute.

Hori bai, lurraldeko sindikatu handienetan laugarrena izaten jarraitzen du LABek. UGT da lehen indarra, baina %27,3tik %25,4ra jaitsi du ordezkaritza; CCOOk, bigarren indarrak, bere horretan eutsi dio %23,7ko ordezkaritzari; ELA, berriz, ia puntu bat igo da, %21,8tik %22,7ra, eta hura da, alde handiz gainera, Hego Euskal Herriko sindikatu nagusia, %36tik gorako ordezkaritzarekin.

Oztopo batzuen gainetik hazi direla salatu zuen Aranburuk: «Hainbat enpresatan, patronalaren presioak eta mehatxuak jasaten ditugu, inolako eskrupulurik gabe. Ordezkaritzarako dugun eskubidea oztopatzen saiatzen da, eta, horretarako, sindikaturen baten laguntza izaten du».

Corte Ingles jarri dute adibide gisa. Imanol Karrerak gertutik ezagutu zuen hango hauteskunde prozesua. Beharrezkoa da horretarako langile batek izenpetzea hautagaitza: «Sinadura bilketa hori ondoko kaleetan egin behar genuen, Corte Ingles kanpoan eginez gero nagusiek kamerekin ikusten zutelako nork sinatzen zuen». Nafarroako Gobernuari eskatu zioten hauteskunde sindikalen prozesua bermatzeko, eta, enpresari ohartarazpena eginagatik, Corte Inglesek langile batzuk kaleratu ditu horregatik.

Dena den, Karreraren arabera, hauteskunde sindikalek agerian uzten dute gero eta langile gehiagok babesten dutela LABen eredu sindikala. «Urratsak egin ditugu, eta borroka eta greba eraginkorren aldeko apustuarekin jarraitzen dugu. Aurrerapausoak eman ditugu, eta pultsua berreskuratu. Gure ordezkariak eta afiliatuak borrokaren lehen lerroan dira».

Jazarpenaren aurka

Horren guztiaren adibide gisa jarri dute Huerta de Peraltako borroka. «Landa eremuan urteetan izandako borrokarik handiena izan da, eta urte politikoa markatu du, gizartearen elkartasuna piztu baitu, klase subjektuaren berrosaketan urratsak egin baititugu, eta klase harrotasun hori jarri baitugu agenda politikoan».

Horregatik, Karreraren arabera, «hautu politiko» bat izan dira Huerta de Peraltako gatazkaren aurka Foruzaingoak jarri dituen salaketak eta ireki diren hiru auzi judizialak. «Lan gatazkan akordioa lortu dugu enpresarekin, baina erabaki politikoa dago atzean, zigor arlora eramateko».

Sektore prekarioen egoera salatzeko, LABek Piztu Alarma dinamika sortu du. «Etengabeko birpentsatze ariketa bat egin behar dugu, geroz eta langile gehiago ohiko sindikatuetatik kanpo baitaude prekaritatearen ondorioz», azaldu zuen Aranburuk. Haren hitzetan, errealitate horri aurre egiteko ariketa moduko bat da Piztu Alarma. «Glovo eta horrelako enpresetan banatzaile gisa aritzen direnak autonomo faltsuak dira, eta sei langiletik beherako ostalaritza enpresetan ez dago sindikatuen ordezkaritza izateko aukerarik; sindikatuen babesa haien zerbitzura jartzeko modu bat da».

Egoera politikoaz

Egoera politikoari dagokionez, azken lau urteetan LABek «dialektika eraikitzailea» izan duela uste du. Lauko gobernuak egindako urrats batzuk «baliagarriak» iruditu zaizkio, eta beste erabaki batzuk, berriz, kritikagarriak.

Hasi berri den legealdiari begira, egiturazko bi arazo sumatu ditu sindikatuak: batetik, Madrilen hartzen direla erabaki politiko nagusiak, eta, bestetik, patronalak politika ekonomikoetan eragiteko ahalmena berreskuratuko duela.

Gobernua osatzeko negoziazio prozesuan PSN bultzatzen ari den «bazterketa politika» kritikatu du LABek, eta jokabide horri sostengua ematea leporatu die Geroa Bairi, Ahal Dugu-ri eta Ezkerrari.

Gipuzkoako zahar-etxeetako langileek kanpaldia egingo dute Donostiako Boulevardean, 2019ko uztailaren 4tik 6ra bitartean. 80 greba-egun egin dituzte jada.

ELAk, LABek, CCOOk eta UGTk egun osoko greba deitu dute 2019ko uztailaren 5erako Bizkaiko igerileku eta kirol instalazioetan. Horrez gain, lanuzteak egingo dituzte.

24 urteko langile bat hil da Laudion izandako lan-istripuan, 2019ko uztailaren 4an. Lan-istripua Tubacex multinazionalaren lantegian gertatu da.

Madrilek kasu egin dio Europako justiziak joan den maiatzean egindako ohartarazpenari, eta Espainiako Auzitegi Konstituzionalaren osoko bilkurak, atzo, aho batez erabaki zuen baliogabetzea lanaldi partziala daukaten langileen pentsiorako kalkulurako formula, emakumeak diskriminatzen dituelako. Hego Euskal Herrian, esate baterako, lanaldi partzialen %80 inguru emakumeek egiten dituzte, Emakunderen eta Nafarroako Gobernuaren datuen arabera. Gaztela eta Leongo emakume baten salaketak eraman zuen gaia Luxenburgora.

Gizarte Segurantza dagoeneko hasi da aldaketa informatikoak prestatzen pentsioen kalkulurako formula aldatzeko, legedi berritua BOE Espainiako Estatuko Aldizkari Ofizialean publikatzen denetik aurrera martxan jartzeko. Hego Euskal Herrian, beraz, aldatu egingo da aldi baterako beharginen pentsioa kalkulatzeko formula, eta lanaldi osokoen pentsioa kalkulatzeko ekuazio bera erabiliko da, zigorrik gabe.

Hori bai, Konstituzionalak zehaztu du neurriak ez duela atzerako eraginik izango, «segurtasun juridikoaren printzipioa bermatzeko». Beraz, kalkulua baliogabetzeak ez die eragingo ez lehenago epaitutako gatazka indibidualei, ezta ebazpen irmoa daukaten erabaki administratiboei ere.

Koefiziente murriztailea

Emakumeen kontrako sexu bazterketa da aldaketaren arrazoi nagusia, baina Auzitegi Konstituzionalak azaldu du orain arteko pentsio kalkuluak bi bazterketa egiten dituela aldi bereran: batetik, berdintasunaren printzipioa urratzen du, kalkulu formula ezberdina delako lanaldi osokoentzat eta partzialekoentzat; eta, bestetik, «zeharkako sexu diskriminazioa» ezartzen du, nagusiki emakumeak direlako lanaldi partzialeko enpleguetan dabiltzanak.

Zehazki, Gizarte Segurantzaren Arau Orokorraren artikulu baten zati bat aldatu du Auzitegi Konstituzionalak: lanaldi partzialeko langileen pentsioa kalkulatzeko formulan erabiltzen den koefiziente bat ezabatu du. Gaur-gaurkoz, langileak lan egindako egun kopurua zenbatzen da, eta kopuru horri koefiziente bat ezartzen zaio —lanaldi osokoei ez bezala—, pentsioa kalkulatzeko.

Koefiziente horrek are gehiago txikitzen du pentsioa. Hau da, lan orduen kopurua dela eta, lanaldi partzialeko beharginen pentsiorako oinarria apalagoa da lanaldi osokoenaren aldean; hori gutxi ez, eta koefizienteak are gehiago apaltzen zuen pentsioa.

Edozelan ere, koefiziente hori mantendu egingo dute ezintasun iraunkorra daukaten langileen pentsioa kalkulatzeko.

Langabezia sarian ere bai

Ez da lehen aldia Luxenburgok Madrili belarritik tira egiten diona lanaldi partzialeko enpleguaren araudian emakumeak diskriminatzeagatik. 2017ko azaroan ere Europako Batasuneko Justizia Auzitegiak ebatzi zuen Espainiaren legedia EBkoaren aurkakoa zela kontratu partziala izan duten langileen langabezia saria kalkulatzeko garaian. Luxenburgoko auzitegiak sexu diskriminazioa salatu zuen orduan ere, legeak lanaldi partzialeko langileen langabezia sariaren iraupena laburtzen zuelako.

Ordukoan, ordea, Espainiako Justiziak ez zuen hartu Europaren gomendioen ildoko erabakirik. Espainiako Lan Ministroak joan den maiatzean adierazi zuen gobernuak asmoa zeukala lanaldi partzialekoen langabezia sariaren kalkulua berrikusteko.

BILBO. EEE Energiaren Euskal Erakundeak eta Iberdrolak sozietate bat sortu dute hurrengo urteotan energia berriztagarriak bultzatzeko. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan dauden parke eolikoetan (Oiz, Elgea-Urkilla, Badaia) elkarlanean aritu dira EEE eta Iberdrola,eta bien artean Ekian proiektua bultzatu dute, 24 megawatteko potentzia duen plan fotovoltaikoa, Erriberabeitian (Araba).

Hainbat urteko geldialdiaren ondoren, Jaurlaritzak parke eolikoak berriro jartzeko asmoei heldu die. Berriki, Eusko Legebiltzarrak eskatu dio zehazteko non jar daitezkeen haize errotak eta eguzki plakak. Krisiaren aurretik, hamazazpi kokaleku posible aztertu zituen orduko gobernuak —Arkamu, Ganekogorta, Mandoegi, Eltziego, Gazume…—, baina bakar batek ere ez zuen aurrera egin. Horietako batzuen inguruan protestak izan ziren, balio ekologiko eta paisajistiko handiko mendietan zirelako jartzekoak.

Oraingo honetan oposizioa izango dela onartu du Arantxa Tapia Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapenerako sailburuak, baina ezinbestekoak direla aldarrikatu du. Izan ere, Parisko Akordioa betetzeko, energia kontsumoaren %32k izan behar du berriztagarria 2030rako, eta %14 da gaur egun.

Wolfsburgen zain daude Iruñean. Volkswageneko zuzendaritza nagusiak eskatutakoa bete dute Nafarroan: akordio bat egin dute egunero 30 auto gehiago ekoizteko. Orain, autogileak erabaki behar du ahalegin hori nahikoa ote den Landabengo plantari hirugarren modelo bat emateko. Hala izatea espero dute zuzendaritzak eta sindikatuek, Polo modeloaren gainbehera konpentsatzen laguntzeaz gain autoen elektrifikazio prozesuan urrats bat egiteko aukera emango liokeelako Nafarroako VWi.

Iruñeko fabrika beste hirurekin ari da lehian Volkswagenek 2021ean merkaturatu nahi duen autoa ekoizteko. Crossover edo CUV estilokoa izango litzateke, hau da, noranahiko itxurako auto bat. Nafarroako VWek Polo modeloa egiten du 1984tik, eta T-Cross SUVa iaztik. Poloren ekoizpena osatzeko egiten hasi ziren T-Crossa Landabenen, baina dagoeneko ekoizpenaren erdia baino gehiago betetzen du. Batetik, oraingo Polo modeloak dagoeneko bi urte dituelako, eta salmentak jaitsi egiten dira modeloak urteetan aurrera egin ahala. Bestetik, SUV, CUV eta noranahiko itxurakoek gero eta eskaera zabalagoa dute, eta gutxiago ohiko autoek: aurten, Hego Euskal Herrian eta Espainian saldutakoen %45 izan dira mota horietakoak.

Hirugarren modeloa ematearen truke produktibitatea handitzea hitzartu dute UGT, CCOO eta ELA sindikatuek zuzendaritzarekin. Bi fasetan handituko dute ekoizpena: bost auto txanda bakoitzean hirugarren modeloa ematen dietenean, eta beste bost azaroaren 4an. Horretarako, lan hitzarmen berriak aipatzen zituen neurriak aplikatuko dituzte, hala nola larunbat batzuetan langileek beren borondatez lan egitea, atseden egunak urte amaieran pilatzea, eta eguneko atsedenak malgutasunez ezartzea ahalik eta ekoizpen handiena baimentzeko.

ELAren sinadura berritasuna da, ez baitu askotan bat egiten lantegiko gehiengo sindikalak (UGT eta CCOO) zuzendaritzarekin egiten dituen akordioekin. Bigarren modeloa lortzeko baldintzak eta azken lan hitzarmena, esaterako, ez zituen sinatu sindikatu abertzaleak. Oraingoan, baina, baiezkoa eman dio, «erreferentziazko urteko lanaldia bi egun txikitzen duelako, 211tik 209ra, baina soldata osoa ordainduz». Gainera, ELAk nabarmendu du VWek inbertsioak agindu dituela muntaketan eta motorretan lan baldintzak hobetzeko.

LABek, berriz, argudiatu du ez zuela lan baldintzak aldatzeko aurreko akordio bat sinatu, eta «koherentziagatik» ezin duela oraingoan sinatu.

Landabengo sindikatu nagusiak, UGTk, ziurtatu du hirugarren modeloak lantegiak eta enpleguak bermatu ditzakeela, eta auto hibrido edo elektriko bat lortzen lagunduko diola.

Volkswagen Nafarroako zuzendaritzak eta UGTk, CCOOk eta ELAk akordioa sinatu dute, Iruñeko lantegira hirugarren automobil modelo bat erakartzeko aukera izateko.

Auzitegi Konstituzionalak baliorik gabe utzi du lanaldi partzialeko beharginen pentsioa kalkulatzeko araua, emakumea diskriminatzen duelako; 2019ko uztailak 3.