«Enpresa kultura berria soldatak murriztea da», gaitzetsi du ELAk, soldaten bilakaerari buruz egindako azterketa aurkeztean. Gipuzkoako Aldundiak argitaratutako datuak eskuan, sindikatuak ondorioztatu du 2008tik 2017ra soldatek hamar puntuko galera izan dutela erosteko ahalmenean: tarte horretan soldatak batez beste %1,9 igo dira, eta kontsumo prezioen indizea, berriz, %11,8 handitu. Gainera, aztertutako azken urtean, 2016tik 2017ra, batez besteko soldata 79 euro apaldu zen, 24.485 eurotik 24.406ra.

Hala ere, soldata batzuek hamarkada hobea izan dute beste batzuek baino. «Desberdintasunek areagotuz jarraitzen dute». Horren erakusle: gehien jasotzen duen taldeak gehiago irabazi zuen, eta gutxien irabazten zutenen taldeak, aldiz, gutxiago. Soldata txikieneko biztanleen %10ek baino 60 aldiz gehiago irabazten dute diru sarrera handieneko %10ek. 2008. urtean, arrakala hori 38,9koa izan zen.

Arrakalak

Desberdintasuna pairatzen dutenen artean emakumeak daude. Azterketaren arabera, 2017. urtean soldatapeko emakume langileek 21.007 euroko ordaina jaso zuten, eta gizonek, berriz, 28.052 eurokoa; hots, %25,1eko soldata-arrakala zegoen. Azken hamar urteetako bilakaerari begira, gizonezkoen eta emakumeen soldaten arteko alde hori murriztu egin zen 2008tik 2013ra,%28,2tik %24,6ra. Baina ordutik arrakala atzera sakondu egin da.

Etorkinak —Espainiako nazionalitatea ez dutenak— dira soldatetan arrakala nozitzen duten beste talde bat. Gipuzkoako Aldundiaren datuen arabera, «espainiar estatuko nazionalitatea duten langileek» batez beste 25.170 euroko soldata izan zuten, eta kanpoko nazionalitatekoek 12.766 euro irabazi zituzten; %49,3ko arrakala, beraz.

Gazteen hileko batez besteko soldata, berriz, 526,7 eurokoa izan zen 2017an, lanbide arteko gutxieneko soldataren azpitik oso —707,7 euro—.

Pello Igeregi ELAko arduradunak aldarrikatu du soldatak igotzeko «bide bakarra» protestak eta greba direla. «Pozik gaude oraintxe bertan greba ugari dauzkagulako martxan Euskal Herrian. Prekarizazioa balio estrategikotzat hartu duen patronal honen aurrean [Adegi], grebek erakusten dute langileak prest direla beldurrari aurre egiteko».

Lan hitzarmenaren negoziazioak desblokeatzeko grebara jo zuten atzo bi sektorek, Gipuzkoan. Lehen greba eguna izan zuten arte grafikoetan, eta hirugarrena, berriz, papergintzan. «Erabateko arrakasta» izan zuen protestak, LABen arabera, langile gehienak ez baitziren lanera azaldu. Zehazki, sindikatu horrek esan zuen paper fabrikek ez zutela ezer ekoitzi, langileen %90ek bat egin zutelako protestarekin. Arte grafikoetan, berriz, %80ko jarraipena izan zuela azaldu zuen LABek. Sektore horretan ia enpresa guztiak txikiak direla eta haietako askotan ordezkari sindikalik ez dago gogorarazi zuen LABek. Daturik ez zuen eman Adegik.

Hain zuzen ere, patronalaren Donostiako egoitza nagusira eraman zuten protesta bi sektoretako ordezkariek. Horren bitartez «benetan negoziatzea» eskatu nahi zioten ordezkari sindikalek Adegiri. Gaur, berriz, Tolosako Triangeluan batuko dira bi sektoreetako langileak, eguerdian. Bigarren greba eguna izango dute arte grafikoetako beharginek, eta hirugarrena, berriz, papergintzakoek. Datorren asterako deitu dituzte hurrengo lanuzteak.

Aldarrikapen eguna

Greba deialdirik ez dago, oraingoz, Arabako metalgintzan, baina lan hitzarmena berritzeko daukate. LABek «aldarrikapen eguna» izendatu zuen atzokoa, enpresaz enpresa aritu baitzen bere proposamenen eta eskaeren berri ematen. Gutxieneko soldata 1.200 eurokoa izatea, lanaldia murriztea, malgutasuna mugatzea, ABLEen bidezko kontratazioak txikitzea eskatu ditu, besteak beste, sindikatu horrek.

Greba luze bat egiteak kostu handiak ditu, baina baita irabaziak ere. Gipuzkoako epaitegietako eta polizia etxeetako garbitzaileen kasuan, bederatzi hilabetekoa izan da greba —2018ko irailaren 19an hasi zuten—, baina ez dute esku hutsik bukatu, beren aldarrikapen nagusia hein handi batean lortu baitute: soldatak kale garbitzaileek dituztenetara hurbiltzea. Soldata arrakala, genero arrakala ere badena, %70 murriztu dute.

«Akordioa bikaina da». Horrela definitu du ELA sindikatuak garbitzaileek lortutako lan hitzarmena. LABen, ESKren, CCOOren eta UGTren sinadura ere izango du akordio horrek. Mahaiaren beste aldean, patronalarenean, Garbialdi enpresa dago, Gipuzkoako polizia etxeak eta epaitegiak garbitzeko Eusko Jaurlaritzak kontratatutako enpresa.

Akordioaren bitartez, Garbialdik KPIaren igoera bermatuko die 2018tik 2022ra, eta, horretaz gain, %9 handituko die hileroko saria polizia etxeak garbitzen dituztenei, eta %4,5, berriz, epaitegietan aritzen direnei —soldata handiagoa dute—. Ondorioz, eraikin batzuetako zein besteetako garbitzaileek %70 murriztuko dute kale garbitzaileen soldatarekin zuten aldea. «Urrats erraldoia benetako soldata berdintasunerantz», ELAren iritziz. Orain arte, eraikin judizialetako langileek kaleko garbitzaileek baino %7 gutxiago irabazi izan dute, eta polizia etxeetakoek, %13 gutxiago.

Sektore feminizatua

Soldata arrakala generoak eragindakoa dela adierazi dute sindikatuek, eta, horregatik, garrantzia berezia eman diote azken hilabeteetako borrokari. Kale garbitzaileen %80 dira gizonezkoak, eta, kontrara, gizonak %5 baizik ez dira epaitegiak eta polizia etxeak garbitzen aritzen direnen artean.

«Garbiketako sektorean oso adierazgarria da kalean egiten den garbiketa eta lau pareten artean egiten denaren arteko aldea», gogorarazi du LABek, eta agindu du halako arrakalak gainditzeko borrokatuko dela. «Guk hor jarriko ditugu gure indar eta konpromisoa».

ELAk ere ziurtatu du «antolakuntza eta borroka» direla sektore feminizatuen baldintzak hobetzeko bidea, eta erronka horretan ez laguntzea egotzi dio Jaurlaritzario. «Greba nahi baino askoz gehiago luzatu da, hein handi batean Eusko Jaurlaritzak izan duen jarreraren ondorioz. Izugarrizko zerbitzu minimo handiak inposatu zizkigun, baita ezohiko bi garbiketa ere. Garbiketako eta zaintzako kolektiboek ez dute diskurtso feminista hutsal eta hipokri- tarik behar instituzio publikoen aldetik, ekintza feministak behar dituzte».

Akordioak beste puntu batzuk ere jasotzen ditu. Batetik, Garbialdik soldata osoaren %20 besteko gehigarri bat emango die baldintza toxiko eta lan nekagarrietan aritzen direnei. Horien artean daude ziegak, ibilgailuak edo deklarazio aretoak garbitzen dituztenak. Bestetik, itunak ultraaktibitate mugagabea izango du (indarrean izango da berria sinatu bitartean), eta ez ezartzeko aukera kendu dio enpresari.

Grebak iraun duen artean, sakon garbitu gabe egon dira Gipuzkoako ertzain etxeak eta epaitegiak, eta zabor poltsak eta zikinkeria pilatu egin dira hainbat egunetan.

Eduardo Zubiaurre enpresari gipuzkoarra izango da Confebaskeko presidente berria Roberto Larrañagaren ordez. 2019ko uztailaren 18an berretsiko dute izendapena.

Udaltzainak ezin dira behin behinean kontratu. Hala ebatzi du Auzitegi Gorenak 2019ko ekainaren 26an. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako 610 agenteri eragiten die epaiak.

Udaltzainak ezin dira behin behinean kontratu. Hala ebatzi du Auzitegi Gorenak 2019ko ekainaren 26an. Eusko Jaurlaritzaren eta sindikatuek iritziak.

351 milioi euroko zorra berregituratzeko akordioa sinatu du Tubos Reunidosek erakunde finantzario nagusiekin. Akordioak egonkortasuna emango dio enpresari.

Modelo berri bat egiteko lehian sartu da Nafarroako Volkswagen taldeko beste hiru lantegirekin. Landabenek bi modelo egiten ditu orain: Polo, 1984az geroztik, eta T-Roc izenekoa, iaztik. Beste bat egiteko aukera du, hirugarrena, baina, horretarako, Alemaniako multinazionalak eskaera garbi bat egin dio: produktibitatea handitu behar du, eta kostuak kontrolatu. Plantako sindikatu nagusia, UGT, ahaleginak egiteko prest azaldu da, hirugarren modeloa giltzarritzat jotzen baitu behar bezala iristeko Landabenen hurrengo erronkara: auto hibridoak eta elektrikoak egitea.

Nafarroako VW zuzendaritza enpresa batzordearekin elkartu zen atzo, langileen ordezkariei jakinarazteko zeintzuk diren Wolfsburgeko egoitza zentralaren asmoak eta eskaerak. «Eskatutako produktibitate helburuak betetzea» da eskaera nagusia; hau da, egunean auto gehiago egitea. 2018an, egunero 1.408 ibilgailu egin zituzten, eta orain 1.438ra igo nahiko luke Alemaniako zuzendaritzak.

Eskaera hori betetzeko, langileek ahalegin handiagoa egin beharko dute. 2016an, T-Cross modeloa lortze aldera, lanaldia luzatzea eta langile sartu berriei gutxiago ordaintzea onartu zuten, besteak beste.

Aurtengo otsailean, berriz, sei urterako lan ituna sinatu zuten zuzendaritzak eta langile batzordean gehiengoa duten sindikatuek —UGTk, CCOOk eta CCPk—. Itunetik kanpo geratu ziren ELA, LAB eta CGT. Martxoaren erdialdera egindako hauteskunde sindikaletan, langileek ildo hori babestu zuten, bi ordezkari gehiago eman zizkietelako sinatzaileei (orain hogei dira) eta bi gutxiago kritikoei (zortzi).

Hitzarmen luze bat lortzea zen baldintzetako bat Landaben hirugarren modelo baterako lehian sar zedin, taldeko ekoizpen eta logistika zuzendari Andreas Tostmannek onartu zuenez. Itun horrekin, KPIz gorako soldata igoerak izango dituzte 2023ra bitarte, errelebo kontratua erabiliko dute lan taldea gaztetzeko, eta zuzendaritzak malgutasun handiagoa izango du lanaldia antolatzeko.

Wolfsburgoko zuzendaritzak ez du artean jakinarazi zer neurri hartu nahi dituen produktibitatea handitzeko, baina atzo UGT sindikatu nagusiak iragarri zuen prest dagoela proposamena aztertzeko. Izan ere, sindikatu horrek uste du Landabenek derrigorrezkoa duela modelo hori. «Argi dago hirugarren modeloa ez dela kapritxo edo luxu bat, baizik eta beharrezkoa dela, auto elektrikorako trantsizioaren atarian baikaude, eta horrek zalantzaz betetako etorkizuna dakar». UGTren arabera, hiru modelo egitea «funtsezkoa da epe ertainera, aukera handiak izango lituzkeelako auto elektrikorako norabidean». Oraingoz, VWek erabaki du teknologia elektriko guztia Alemanian biltzea, eta argi utzi du epe ertainean Iruñean ez dutela halakorik egingo.

Aurki erabakiko dute

UGTk ziurtatu du aurki egingo dela hirugarren modeloaren adjudikazioa, eta horregatik eskatu die sindikatuei eta Landabengo zuzendaritzari akordio bat egiteko aste honetan edo hurrengoan.

Modeloa CUV bat izango litzateke, hau da, Crossover Utility Vehicle, edo noranahiko itxurako auto bat. Azken urteetan asko handitu da horien eta SUV (Sport Utility Vehicle) deitutakoen eskaera eta eskaintza, eta iaz Europako Batasunean saldutako autoen heren bat dira dagoeneko. CUV berri horren ekoizpenak Poloren zati bat ordezkatuko duela espero da, orain salgai dagoen modeloa 2017koa baita, eta haren salmenta apaltzen ari delako autoa zahartu ahala.

Etxetik kanpo lanean dabiltzanen %30,2k zailtasun handiak dituzte euren lana eta seme-alaben zaintza uztartzeko Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Gehiago dira menpekotasuna duen norbait zaindu behar dutenak eta kontziliaziorako zailtasun asko dituztenak: %37, hain zuzen ere. Eta ez dira gutxi beste jarduera pertsonalak lanarekin bateratzeko zailtasun asko dituzten landunak ere, %26,7. Hala ere, landunen %46k ez dute zailtasun handirik baimen eta lanaldi murrizketak lortzeko, eta %35 lanetik irteteko ordutegi malgua du.

Hori bai, Lana, familia eta norbere bizitza kontziliatzeari buruzko inkestaren datuekin Eustatek plazaratu duen txostenak erakusten du oraindik ere tartea badagoela etxetik kanpora lan egiten duten emakumeek eta gizonezkoek zaintzara ematen duten denborarekin. Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoko emakume landunek egunean batez beste 4,7 ordu egiten dituzte 15 urterik beherako seme-alaben zaintzan; egoera berean dauden gizonezkoek, berriz, 3,3 ordu. Emakume landunek egunero batez beste 2,4 ordu egiten dituzte beren kargura dituzten eta menpekotasuna duten pertsonak zaintzen; gizonezkoek ordu bat gutxiago, 1,4 ordu. Etxeko lanetan batez beste 1,4 ordu egiten dituzte gizonezkoek egunean; emakumezkoek, berriz, 2,1 ordu.

Batez bestekoetatik harago, emakume landunen erdiek baino gehiagok (%53,4) bost ordu edo gehiago pasatzen dituzte egunero seme-alaben arreta ematen. Zeregin horretan denbora tarte hori igarotzen duten gizonezko landunak, berriz, laurdenak baino gutxiago dira (%23,1).

Etxeko lanetan ere desberdintasunak daude ehunekoetan. Gizonezko landunen hamarretik bederatzik (%89,5) bi ordu baino gutxiago egiten dituzte egunean etxeko lanetan; emakume landunen laurdenak baino gehiagok (%27), hiru ordutik gora.

Dena den, emakumezko eta gizonezko landunek etxeko lanetan egindako denboran zegoen aldea murriztu egin da 2010. urteaz geroztik: lehen, emakumeek gizonek baino ordubete gehiago egiten zuten zeregin horietan; orain, gizonek baino 0,7 ordu gehiago.

Asebetetzea

Desoreka horien ondorio bat izan daiteke emakumeen %19,5 ez daudela batere pozik etxeko lanetan bikotekideak edo ezkontideak lankidetzarako duen jarrerarekin. Lau gizonezkoetatik hiru (%74,5), berriz, oso pozik daude bikotekideak edo ezkontideak etxeko lanetan emandako denborarekin.

Besteekikoak baino orekatuago dago norberak etxeko lanekiko duen asebetetze maila: etxeko jardunei eskainitako denborarekin oso asebeteta daude gizonezkoen %44,3 eta emakumezkoen %43,5.

Zaintza lanetan, berriz, emakumezkoen asebetetzea handiagoa da gizonezkoena baino. Emakume landunen %58 daude gogobeteta seme-alabak zaintzen eta %41,9 menpekotasuna duten pertsonen zainketarekin. Gizonezkoetan, berriz, %53 daude gogobeteta umeak zaintzen eta %37 menpekotasuna duten pertsonak artatzen.

Soldata arrakala handiagoa da andreak gehiengo diren lanbideetan

Gizonen eta emakumeen arteko soldaten arteko ezberdintasuna are handiagoa da lanbidea feminizatuagoa den heinean. Hau da: lanbide batean emakumeen kopurua handitzen den aldiro egiten du gora gizonekin duten soldata aldeak ere, eta progresiboki handitzen da, gainera. Ondorio horretara iritsi da Emakunde, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako lan merkatuan dagoen genero arrakala aztertu ondoren. Andreen eta gizonen arteko soldata diferentzia %24 da oraindik ere, nahiz eta 2017an gehiago handitu ziren emakumeen soldatak gizonezkoenak baino.

Sara de la Rica Euskal Herriko Unibertsitateko Ekonomia katedradunak izan du azterlana egiteko ardura. Harekin batera aritu dira Lucia Gorijon eta Ainhoa Vega ikerlariek ere. Txostena osatzeko oinarri izan dute 2016ko Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako Pobrezia eta Gizarte Ezberdintasunen Inkesta. Atzo aurkeztu zuten ikerketa, Gasteizen.

Ikerketa, hala ere, iazko azaroan martxan jarritako plan estrategikoari lotuta egin da, soldata arrakala murrizteko aurkeztutako bide orriaren barruan. Helburutzat jarri zuten orduan 2030. urterako ordainen arteko ezberdintasuna Europako apalenen artean ezartzea. Horretarako, 283 milioi bideratuko zituela adierazi zuen Eusko Jaurlaritzak, eta tartean, enpresetan ikuskapenak egingo zituela ere iragarri zuen.

Hiru arrakala mota

Lan merkatuko genero arrakala neurtzeko unean, hiru arlotan banatu dute ikerketa. Izan ere, soldata arrakalaz gain, «beste arrakala batzuk» ere badaude, Sara se la Rica ikertzailearen hitzetan. Laneratzeko aukera da horietako bat, eta esparru horretan gertatzen da aurreneko diferentzia: ordainpeko lanean ari diren gizonak gehiago dira emakumeak baino. Aldeak nabarmen egin du behera azken urteetan, halere: hamar puntu jaitsi da 2008. urtetik, zehazki. Egun, %7koa da koska.

Aldaketa horretan eragin nabarmena izan du hezkuntzak. Izan ere, ikasketa maila handiagoa den heinean, sexuaren araberako desberdintasuna nabarmen txikitzen da. «Unibertsitate edota lanbide heziketako ikasketei erreparatzen badiegu, egun ez dago ia desberdintasunik». Bada, De la Ricak azpimarratu du andreei lan munduratzzea erraztu diela ikasketa mailak handitzeko egindako «ahalegin handiak».

Bigarren desberdintasuna ordu kopuruari dagokio. Andreek, batez beste, bost ordu gutxiago egiten dute lan astean, eta, beraz, gutxiago kobratzen dute. Baina zergatik? Ikerketaren arabera, lanean dauden hiru emakumetik batek lanaldi partzialeko kontratua dauka; aldiz, gizonen kasuan, ehunetik zazpik soilik. Emakumeen dagokionez, baina, ez dira borondatez ari lanaldi murriztuan, zaintza lanen ardura dutelako baizik. Eta hori da arrakala eragiten duen faktoreetako bat, De la Ricaren iritziz. «Emakumeek eta gizonek ordu kopuru bera egingo balute lan, %11 litzateke ordainen arteko diferentzia».

Koska txikiagoa izanagatik ere, nabarmena litzateke oraindik aldea soldatari dagokionez. Izan ere, soldatak txikiagoak dira emakume gehiago dauden lanbideetan, eta progresiboki egiten du gora lanbidean andreen kopurua hazten den heinean: gero eta emakume gehiago egon, orduan eta handiagoa da soldata diferentzia.

Hain zuzen, soldata arrakala eragilerik nabarmenena da sexu araberako bereizketa okupazionala, De la Ricak azaldu duenez. Etxeko langileak eta eraikuntza dira alde banatan dauden bi alorrak: lehenengoan emakumeak dira ia denak; bigarrengoan denak dira gizonezkoak. Soldatak handiagoak dira, halere, gizonezkoen eta emakumezkoen kopurua orekatua duten lanbideetan.

Egun, hileko soldatari dagokionez, gizonezkoek emakumezkoek baino %24 gehiago irabazten dute lanaren ordainetan, batez beste. Orduko irabazietan dagoen aldea, aldiz, %11koa da. Hots, lan egiten duten ordu bakoitzeko %11 gehiago irabazten dute gizonek andreek baino. Hor dago hirugarren desberdintasuna.

Kasu horietan hezkuntzak ere zeresan handia du. Izan ere, orduko soldata arrakala handiagoa litzateke baldin eta emakumeek ez balituzkete gizonek baino goragoko ikasketarik eskuratuko: ordainen arteko aldea, %11tik %14,7ra igaroko litzateke, ikerlarien arabera. Hau da, hezkuntza maila handiagoa den heinean, lanean emandako orduen araberako soldata arrakala are eta txikiagoa da.

Hala ere, bada gizonen eta emakumeen arteko soldata arrakala arrazoitu ezin duen zenbateko bat. De la Ricak nabarmendu du «diskriminazio zuzena» dela horren atzean dagoena; izan ere, «zuzeneko diskriminazioa ez da behatu daitekeen den datu bat».

Curriculum anonimoak

Soldata ezberdintasunari aurre egiteko hainbat neurri proposatu ditu ikerlariak. Alde batetik, funtsezkoa da, haren ustetan, emakumeen lan merkatuko parte hartzea handitzeko neurriak hartzea. Horretarako, iradoki du lan kontratu partzialak lanaldi osokoak izatera igarotzea, baita sexuaren araberako ordu kopurua arrazionalizatu eta orekatzea ere. Horretarako baina, kontziliazioari erraztuko luketen neurriak galdegin ditu De la Ricak. Ordutegi malguagoak ezartzea eskatu du, eta amatasun eta aitatasun baimenak parekatuak eta besterenezinak izatea.

Horrez gainera, curriculum anonimoak sustatu beharko lirateke lan merkatuan, hots, adina, sexua eta arrazari buruzko xehetasunik ematen ez dituztenak. Horrek nabarmen eragingo luke kontratazioan, De la Ricaren hitzetan, meritua lehenetsiko litzatekeelako. Azkenik, enpresetan genero berdintasunaren alde hartzen diren neurriak ikusgarri egin beharraz ere ohartarazi du. Horretarako, berdintasun planak aintzat hartzen dituzten enpresen erregistro bat sortzea iradoki du.

Zaintza, desoreka iturri