CAF Taldeari zenbait seinaleztapen sistemak berritzeko kontratuak esleitu dizkiote Espainian, Bulgarian eta Eslovenian, 120 milioi euroan, 2019ko abuztuaren 1ean.

Bergarako lotunean bi zati egiteko lanak lizitatu ditu; baita, larrialdi irteera berriak eraikitzeko lanak zein Elorrio-Elorrio tarteko lanak ere 2019ko abuztuaren 1

Arantxa Tapia, Azpeitian, Espainian Gobernurik ez egoteak euskal industrian duen eraginaz. Atzerapenak azpiegituretan eta enpresen lehiakortasun arazoak.

BAIONA. ELBk jakinarazi duenez, prokuradoreak helegitea jarri dio ahateak ez hiltzeagatik Baionako auzitegiak uztailean jakinarazitako epaiari. Kabalak hiltzeari uko egin zioten hazleak errugabetu zituen epaiak, eta 2.000 euroko isuna jarri zion ELBri, gibelapenarekin. «Mugarik gabeko tema du estatuak», ziurtatu du ELBk.

Lehen aldien unea izan zen atzo AEBetako Erreserba Federalean, Fed-en. Lehen aldiz apaldu zituen interes tasak 2008. urtetik, baina baita Jerome Powell buru duenetik ere. Orduko hartan, zeroan utzi zituen, lehertu berri zen finantza krisiari nola-hala erantzuteko. Oraingoan, ordea, egoera ez da inondik ere hain dramatikoa, eta, horregatik, mugimendu neurtua egin du AEBetako banku zentralak: 0,25 puntu jaitsi ditu, %2 eta %2,25 arteko tarte batera.

Jaitsierak ez du guztiz asebeteko Donald Trump AEBetako lehendakaria. Etxe Zuriko maizterren ohiko politika alde batera utzi eta presio egiten aritu zaio Erreserba Federalari, erakunde independentea dela ozen aldarrikatzea gogoko duen instituzio bati. Trumpek behin eta berriz eskatu du interes tasen «jaitsiera handi bat», uste baitu oraingoekin AEBek desabantaila duela Europako Batasunarekiko eta Txinarekiko.

Fedek, baina, handira baino, nahiago izan du txikira jokatu, nahiz eta atea irekita utzi duen hurrengo hilabeteetan tasak gehiago jaisteko. Baina analisten eta Fed-eko kideen artean badira tasak egokiak direla uste dutenak —bi gobernadorek bozkatu zuten jaitsieraren aurka—. Izan ere, AEBetako datu makroekonomikoak txukunak dira: hazkundea moteltzen ari da, baina oraindik ere %2,1eko erritmoan hazi zen bigarren hiruhilekoan; langabezia tasa azken 50 urteetako txikiena da (%4); eta kontsumo pribatua sendoa da (%4,3).

Horren aurrean, tasak jaisteko arrazoien artean daude industriaren motelaldia —Trumpek berak abiatutako merkataritza gerrek sustatutakoa, bidenabar—, inbertsioaren amiltzea, inflazioa ez dela %2 desiratura iristen, eta, batez ere, ekonomiak okerrera egingo duen uste zabaldu bati aurrea hartzeko borondatea.

Moteltzen, baina inguruko lurraldeek gustura hartuko luketen hazkunde tasa batekin aurkituko du ekonomia bat Maria Txibiteren gobernu berriak. Nafarroako Estatistika Erakundeak atzo kaleratutako datu aurreratuaren arabera, 2019ko bigarren hiruhilekoan %0,8 hazi da Nafarroako ekonomia, eta horrek hamarren bat baizik ez du txikitu urte arteko tasa, %2,8ra arte. Hazkunde txikiagoa eman dute Eustatek Araba, Bizkai eta Gipuzkoarako (%0,6 eta %2,3), INEk Espainiarako (%0,5 eta %2,3), eta are kaskarragoa Eurostatek eurogunerako (%0,2 eta %1,1) eta Inseek Frantziarako (%0,2 eta %1).

Munduko ekonomiaren hazkundea indarra galtzen ari den garai batean Nafarroako datuak azpimarragarriak direla ziurtatu du Manu Aierdi Ekonomiaren Garapenerako jarduneko lehendakariordeak. «Nafarroako ekonomia uste baino hobeto ari zaio aurre egiten ekonomia globalaren geldotzeari, eta irazkortasun txikia erakusten ari da beste lurralde batzuei eragiten dieten gatazka geopolitikoen eta gerra komertzialen aurrean».

Oraingoz Nafarroa moteltzeari ongi eusten ari denez, jarduneko gobernuak ez du aldatu duela hilabete batzuk egindako iragarpena, hots, lurraldeko barne produktu gordina iaz baino %2,7 handiagoa izango dela urtearen amaieran. Eusko Jaurlaritzak, berriz, bere hasierako aurreikuspena hamarren bat igo zuen ekainean, %2,2raino, geldotzea uste baino txikiagoa izaten ari dela egiaztatu ondoren. Edonola ere, ohikoa da aurreikuspen horiek urtean bizpahiru aldiz aldatzea, eta ez da baztertu behar Nafarroak hemendik aste gutxira aldatzea bigarren hiruhilekoko datua, atzo zabaldutakoa aurrerapena baizik ez baitzen. Horregatik, Nafarroako Estatistika Erakundeak ez du sektorekako daturik eman, baina aipatu du industriak hazkundea txikitu duela, eta haren hutsunea eraikuntzaren «portaera onak» bete duela. Esportazioen ekarpena ere «arinki moteldu da». Azken datu hori esperotakoa da, azken urteak oso onak izateaz gain, geldotze prozesuan baitaude Nafarroaren kanpo merkatuetako batzuk, hala nola, Alemania eta Erresuma Batua.

Jarduera tasa, %60tik gertu

BPGaren hazkundeari ez ezik, enpleguari ere erreparatu zion Aierdik, eta analisi positiboa egin zuen. Batetik, INEren azken inkestak dio langabezia tasa %7,6ra jaitsi dela, eta jarduera tasa %60ra hurbildu dela. «Praktikoki, krisiaren aurreko jarduera tasara itzuli gara».

Soldatak, berriz, eurotan 2008koak baino %8,5 handiagoak diren arren, inflazioaren eragina kontuan hartuta beste 1,9 puntu bat igo beharko luketela aitortu zuen Ekonomiaren Garapenerako jarduneko arduradunak, baita igoera horrek ez diela herritar guztiei berdin eragin. «Bada zer hobetua».

EBZren neurrien zain

Oro har, eurogune osoan ari da apaltzen hazkunde erritmoa, Eurostatek atzo iragarri zuenez. Europako estatistika erakundeak dio urtearen bigarren hiruhilekoan %0,2 hazi zela BPGa eurogunean eta Europako Batasun osoan. Datu kaskarra da, kontuan hartuta aurreko hiruhilekoan hazkundea %0,4ra eta %0,5era iritsi zela, hurrenez hurren. Ondorioz, urte arteko hazkunde erritmoa hamarren bat jaitsi da euroaren eremuan (%1,1eraino), eta hiru hamarren, berriz, EB osoan (%1,3).

Atzoko BPGaren datuak eta inflazioarenak —%1,3tik %1,1era jaitsi da ekainetik uztailera— arrazoi gehiago emango dizkiote Europako Banku Zentralari bere iraileko bileran ekonomia sustatzeko neurri gehiago hartzeko. Interes tasak gehiago jaistea espero da, baina baita zor bonu publikoak eta pribatuak berriro erosteko programa abian jartzea ere. 2018 amaieran itxi zuen programa EBZk, 2,6 bilioi eurotik gora erosi ondoren, baina agindu zuen behar izatekotan ez zuela izango aktibatzeko dudarik.

AEBko Erreserba Federalak norabide aldaketa eman dio herrialdeko diru politikari, jaitsi egin baititu interes tasak, 2008 urtetik lehen aldiz.

BBVk 2.442 milioi euro irabazi garbi lortu ditu 2019ko ekainera arte, 2018ko datuekin alderatuta baino % 3,7 gutxiago, bankuak uztailaren 31n jakinarazi duenez.

IRUÑEA. Nafarroako jarduneko gobernuko ordezkariekin bildu ziren atzo Apoyos Metalicoseko langileek, haren laguntza eskatzeko. Duela bi aste, oporretan zeudela, zuzendaritzak jakinarazi zuen Olatzagutiako lantegia itxiko zuela, eta 73 langile kalean geratuko zirela. Apoyosek haize erroten dorreak egiten ditu, eta heren bat Gamesarena da.

Gero eta langile gehiagok daukate lan hitzarmena indarrean Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Pasa den urtera arte blokeatuta egon zen negoziazio kolektiboa, eta sindikatuak zein patronalak elkarri egozten zioten itunak ez berritzearen ardura. Korapiloa askatzen hasi zen iaz, eta itun gehiago sinatzen hasi ziren. Bada, bide beretik doa aurtengo urtea ere. Lan Harremanen Kontseiluak (LHK) atzo argitaratu zuen txosten soziolaboralaren arabera, urte hasieran 206.762 langilek zeukaten indarrean euren hitzarmena, eta ekainera arteko epean 250.240 beharginera igo da kopurua. Dagoeneko, langileen %41,4k dute bere lan hitzarmena eguneratua, %40,7k indarraldia luzatua, eta %17,9k ez dute itunaren babesik.

Denetara, 149 lan hitzarmen gehiago erregistratu dira urtea hasi denetik ekainaren 30era arte. Horietako 129 enpresako itunak izan dira, eta gainontzeko hogeiak sektorekoak. Azken bi hilabeteak emankorragoak izan dira enpresa esparruan (51 itun), sektorekako negoziazio kolektiboan baino (hiru itun).

Sektoreko bi itun nagusiak, langile gehiagori eragiten dietenak, blokeatuta daude aspaldi: Bizkaiko eta Gipuzkoako metalgintzako hitzarmenak. Bizkaian, maiatzaz geroztik sindikatu denek bat egin dute plataforma komun batean, eta, bost greba egunen ondoren, urrian beste horrenbeste egingo dute. FVEM patronalak dei egin die sindikatuei gatazka alboratu eta negoziazio mahaian esertzeko, baina gatazkak luze iraungo duen itxura dauka. Gipuzkoako metaleko azken ituna 2011koa da; iraungita dago, eta egoera desblokeatzeko saio guztiek huts egin dute.

Arabako metalgintzako ituna ere berritu beharrean dago, eta negoziazioetan ez dute aurrera egiten bi aldeek. LABek atzo bidalitako oharrean SEA patronalaren jarrera salatu zuen, eta mahai gainean «benetako edukiak» jartzeko eskatu zion. Ituna lortu ahal izateko, sindikatua mobilizazioak egiten ari da sektorean.

Gipuzkoako papergintzan ere sei greba egun egin zituzten ekainean, eta horien ondoren akordio batera iritsi ziren uztailean Adegi enpresaburuen elkartea eta LAB eta CCOO sindikatuak. ELAk ez zuen bat egin, akordio «historiko bat» lortzeko aukera galdu zela argudiatuta. Hitzarmen hori Gipuzkoan aurten egindako sektoreko lehenengoa da, eta hurrengo txostenean erregistratuko du LHK-k.