Frantziak Gafa tasa onartu zuen aurreko astean, eta, OCDEren eremuan datorren urtean zer adostuko zain, hura aplikatuko du aurten. Bruno Le Maire Frantziako Finantza ministroak, Parisen, burujabetasun fiskala aldarrikatu zuen zerga berri hori egin eta 2019. urtean aplikatzen hasteko. Ikusteko baitago G7koen asmo oneko adierazpenetatik harago OCDEn gai izango ote diren tasa bat adosteko. Gafa tasak konpainia teknologikoen irabazien %3 zergapetuko ditu, gutxienez 750 milioi euroko negozio bolumena badute eta horietatik 25 milioik gutxienez Frantziari eragiten badiote.
Gafa ikertzen hasi da AEBetako komertzio agintzaritza, eta Frantziaren aurkako muga zergen mehatxua egin du Trumpen administrazioak, ezin baita ahaztu Google eta beste handiak AEBetako konpainiak direla.
Dena den, G7koen bilerak Parisek nahi zuen adierazpena erdietsi du, nahiz eta ondo jakin asmo onak baino ez direla. Le Mairek esan zuen «urrats handi bat» dela «fiskalitate eraginkorrago bat» martxan jartzeko. «Ez dugu nahi lehia fiskal oldarkor bat», erantsi zuen. Literatura horrek, ordea, ez zuen alboan izan konpromiso bat jarduera digitalari tasa jakin batzuk ezartzeko.
Lan erreformaren gorazarre betean, enpresariei malgutasuna ematen diela arrazoitu zuen presidente izendatu berriak. Gaur egun, Espainiako Gobernua osatzeko negoziazioak direla eta, erreforma horren hainbat atal aldatzeko aukera aztertu dela argitaratu da prentsan, eta halakorik egitea enpresentzako kaltegarria izango litzatekeela ohartarazi zuen Zubiaurrek: «Unean uneko testuinguruaren araberako malgutasuna eskaintzen die lan erreformak gure enpresei». Gogora ekarri zuen, gainera, egungo susperraldi ekonomikoa lan erreforma horri esker iritsi dela: «Enplegu gehiago sortzen lagundu du, eta lan merkatuaren arauen erreforma batek oztopatu eta gelditu egingo luke lanpostu horien sorrera».
Lan erreformaren defentsa sutsua deigarria da, aste honetan Antonio Garamendi CEOEko presidenteak gaiaren inguruan egin dituen adierazpenekin alderatzen badira. Ez da ahaztu behar Confebask CEOEko kide dela. Izan ere, Espainiako patronaleko burua prest azaldu da sindikatuekin eseri eta lan erreforma hobetzeko hainbat neurri negoziatzeko. Lan hitzarmenen esparruen lehentasunaz, itunen ultraaktibitateaz eta azpikontratazioez hitz egiteko jarrera azaldu zuen. Orain arte, Espainiako patronal nagusia lan erreforma ez ukitzearen alde azaldu da, baina Garamendik argi esan du asteon: «Ez naiz ezezko biribilen aldekoa». Hitz egin eta negoziatzeko tartea badagoela esan du.
Ekonomia, hobetze bidean
Confebaskeko ardura kargua utzi berritan, Roberto Larrañagak azken lau urte inguruen balorazio ona egin zuen. Gogoratu zuen ardura postuan sartu zenean «egoera ekonomikoa zaila zela», eta orain seigarren urtez jarraian hazten ari dela ekonomia. Egoera hori nabarmendu nahi izan zuen Zubiaurrek ere: «Euskadin susperraldi ekonomikoak erritmo onean jarraitzen du, eta, aurreikuspenak aldatzen ez badira, 2019. urtean %2,5 igoko da BPGa, eta 14.000 afiliatu berri izango ditugu Gizarte Segurantzan». Gainera, langile kopuruari dagokionez, 2008. urteko krisi ekonomikoa piztu zenetik maximo historikoak daude Jaurlaritzaren eskumeneko hiru lurraldeetan: 973.000 behargin daude, «errekor historikotik 9.500 langilera». Horregatik, egungo egoera ekonomikoaren balioa azpimarratu zuen.
Halaber, sortu diren lanpostu berri horien kontratu motari buruz, Confebaskeko buruak nabarmendu zuen mugagabeko kontratazio kopurua inoizko handiena dela. Patronalak berak emandako datuen arabera, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan 537.000 langilek daukate halako kontratu bat; krisia hasi zenean baino 13.000 gehiago daude, beraz.
Hala ere, aste honetan bertan Lan Harremanen Kontseiluak ohartarazi du Europako Batasuneko batezbestekotik gora dagoela behin-behinekotasun tasa Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Patronaleko buruak baieztapen horri erantzun zion: «Behin-behinekotasuna badago lan merkatuan, baina lortu dena baloratu behar da; lan sorrera handitzen ari da, eta hori nabarmendu behar da. Enpresek ez badute era egonkor batean kontratatzen, testuinguru kaskarra dutelako izango da». Horregatik, esan zuen lan erreformari esker lortu dela hainbeste lanpostu sortzea, kanpoko faktoreetara egokitzeko aukera ematen dielako enpresariei.
Euskal ekonomiak onbidean jarraitu ahal izateko, Zubiaurrek hobetu beharreko hainbat puntu azpimarratu zituen. Batetik, Espainiako ezegonkortasun politikoari egin zion erreferentzia: «2016. urtetik dago ezegonkortasun politiko hori, eta horrek ez du laguntzen jarduera ekonomikoan eta inbertitzeko erabakietan». Bestetik, nazioarteko egoerari begira daudela esan zuen, «merkataritzari ezarritako murrizketek» euskal ekonomian ere eragina dutelako. «Autogintzaren, altzairuaren edota makina-erremintaren ahalmen esportatzailea kontuan hartuta, arretaz erreparatzen ari zaizkio munduan gertatzen ari denari».
Atzerriko aldagai horiek izan dezaketen eraginari begira daude, beraz, baina ez zen ahaztu euskal erakundeekin : «Euskadin egonkortasun instituzionalari eutsi behar zaio, eta enpresen fiskalitate lehiakorrari; energia kostua Europako lehiakideen parekoa izatea lortu behar da, AHTaren lanak amaitzea, eta lan harreman modernoak edukitzea, garai berrietara egokituak».
Gipuzkoan eraikinak eta lokalak garbitzen dituzten 6.702 langile daude, horietatik 5.155 emakumezkoak (%77); kaleak garbitzen aritzen diren 1.025 langileetatik 845, berriz, gizonezkoak dira (%82,44). Justizia soziala aldarrikatu dute sindikatuek, antzeko lana egin arren «soldata arrakala handia» baita. Aldea ezabatzea dute helburu.
Ohar bat irakurri zuten, eta adierazi arrakalaren arrazoi nagusia dela «sistema heteropatriarkal eta matxistak» gutxietsi egiten duela eraikin eta lokaletako garbiketa. Gainera, azaldu zuten kale garbitzaileek 3.000 euro inguruko gehigarri bat adostuta daukatela hitzarmenean, kalean lan egiteagatik, baina ez dutela kontuan izan gehigarri hori soldata arrakala kalkulatzeko orduan.
Eraikinak eta lokalak garbitzen dabiltzan langileak hamasei hitzarmenen arabera antolatuta daude. 1.442 behargini enpresa hitzarmena aplikatzen zaie: horien artean daude aldundiaren menpeko eraikinen garbiketa; udaletxe batzuen garbiketa —Zarautz, Errenteria, Irun…—; Osakidetzako garbiketa; eta hitzarmena lortzeko bederatzi hilabetez greba mugagabea egin duten epaitegietako eta komisarietako garbitzaileak.
Erakunde publikoetako arduradunen inguruan galdetuta, LAB sindikatuko Haizea Solagurenbeaskoak kritika egin zien: «Martxoak 8arekin eta bestelako aitzakiekin ahoa betetzen zaie, baina bada garaia ekintzak eta bitartekoak jartzeko soldata arrakala amaitzeko».
Garbitzaileen hitzarmena
Eraikin eta lokalen garbiketa hitzarmenak, ordea, ez du aurrerapausorik eman soldata arrakala murrizteko. Hori da sindikatuek gaur salatu eta aurrerantzean landuko dutena. Hitzarmen horrek 5.276 behargini eragiten die.
Garbitzaileena «sektore prekarizatua» dela salatu zuten sindikatuek: «17.537 euroko soldata justua eta lanaldi partzialak dauzkate». Gainera, esan zutenez, «langile askok ez du soldataren %100 eskuratzen», eta lansari horrek «ez du bermatzen bizitza duin bat garatzea».
ELAren Donostiako egoitzan eginiko agerraldian, sindikatuek onartu egin zuten «erabat bakartuta eta atomizatuta dagoen sektore bat kontzientziatu eta mugitzeko lan asko» geratzen zaiela: «Ez da lan erraza bulego txiki eta portaleetara heltzea».
Arazoa gizarteratzea
Azpimarratu zuten orain arazoa gizarteratzeko fasean daudela. ELAko Amaia Pintadok adierazi zuenez, «berdintzea ez da lau urtean gertatuko, baina eztabaida mahai gainean jarri nahi dugu». Denborak eta moduak negoziatzeko prest agertu zen.
Enpresetan, erakundeetan zein gizartean eragin nahi dute. Felix Irizar ESK sindikatuko ordezkariak horixe aipatu zuen: «Garbitzaile edo enpresa bat kontratatzen dugunean, guk ere begiratu behar dugu zer baldintzatan ari den lanean».
Sindikatuek izan dituzte bilerak Madrilen egoitza duen ASPEL patronalarekin. Donostiako mugimendu feministarekin ere batu dira; Emakunderi bilera bat egiteko eskatu diote; Eudelekin ere bildu dira, hura baita Gipuzkoako hainbat udaletako garbitzaileen baldintzen erantzule; eta langileekin batzartu dira Gipuzkoa osoan, besteak beste.
Gogora ekarri dute epaitegietako eta komisarietako garbitzaileek lortu dutela soldata arrakala %70 jaistea greba egin eta gero. Halere, iragarri zuten oraindik ez dituztela deituko mobilizazioak.
Bizkaian egin zuen bere ibilbide profesionalaren zatirik handiena. Ibarratarrek enpresa ugari zituzten lurralde horretan, eta han egin zituen ikasketak, Banco de Bilbao, BBV eta BBVA lotuko zituen ibilbideari ekin aurretik. Ekonomia Zientziak ikasi zituen Deustuko Unibertsitatean, eta Zuzenbidea Valladoliden (Espainia). Aurrez, Bizkaiko hainbat meategi zituen Orconera enpresako kudeatzaile aritu zen.
Abrako kondesa Dolores Txurrukaren babesean aritu zen Emilio Ibarra gazterik, amaren babesean alegia, jaioberritan geratu baitzen umezurtz. 1936an, Euskal Herrira faxismoaren gorakadak ekarritako muturreko indarkeria zurrunbiloan galdu zuen aita. Frankista petoa zen Santiago Ibarra, eta Bilboko portuan ainguratutako itsasontzi-presondegi batean hil zuten, beste hainbat senitartekorekin batera.
Banco de Bilbaoko ordezkari eta presidenteorde izan zen lehenik Ibarra, eta, hark Bilbon egoitza zuen beste bankuarekin bat egin zuenean (Banco de Vizcaya), BBVko presidente izateko lasterketa hasi zuen lehendakaritzaordetik abiatuta, 1988an. Espainiako Bankuaren esku hartzeari esker lortu zuen lema, 1990ean. Pedro Toledo presidentearen heriotzaren ondoren, barne krisi bat egon zen kargu gorena nork hartuko zuen erabakitzeko, Toledoren beraren eta Jose Angel Sanchez Asiainen esku egon baitzen presidentetza ordu arte; Banco de Bilbaotik zetorren Sanchez Asiain.
Filesa eta Jersey
Ia hamar urteko urrezko aroari ekin zion BBVk. Hego Amerikan asko zabaldu zen; Repsolen, Telefonicaren eta Iberdrolaren akziodun nagusien artean sartu zen. Harik eta Ibarrak Espainiako banku sistemaren operazio handiena erdietsi zuen arte, 1999an. BBVk bat egin zuen Argentariarekin, eta Ibarrak entitate berriaren kontrola hartu zuen, ordu arte Argentariako presidente izan zenarekin batera, Francisco Gonzalezekin. Biko gobernu horrek gutxi iraun zuen, ordea, 2001eko abendura arte, hilabete batzuk lehenago lehertu baitzen Ibarraren ibilbidea are ilunagoa bihurtuko zuen eskandalua: Jerseyko kontu ezkutuena: Alico auzia.
Iluna zena ilundu zuen hark, aurretik Ibarraren izena beste eskandalu batean azaldu baitzen: Filesa auzian. 1991ko maiatzean lehertu zen, Ibarrak BBVko presidentetza hartu eta gutxira. Bankuak 196 milioi pezeta (1,2 milioi euro) ordaindu zituen PSOE legez kanpo finantzatzeko, sekula ez baitzituen jaso diru horren truke ustez eskatutako bi ikerketak. Filesak akusatuen aulkira eraman zuen Neguriko semea, baina absoluzioa lortu zuen urte gutxian, preskripzioak lagunduta.
Gero, BBVren kontu ezkutuak iritsi ziren: Alico auzia. 1987tik 2000. urtera arte kontabilitate ezkutu bat kudeatu zuen bankuak, paradisu fiskaletan gordetako funtsekin. Argentariarekin bat egin aurretik gauzatu zuen iruzurra bankuak, eta Ibarraren irteera eragin zuen azkenean, 2001ean. Hala, eskandaluaren ostean, bat egitearen bazkide ahulenak lortu zuen bankuaren gidaritza, Argentariako ordezkari Francisco Gonzalezek. BBVA Madril aldera desorekatu zen ordutik. Ibarrarekin batera, Pedro Luis Uriarte kontseilari ordezkariak ere BBVA utzi behar izan zuen.
Kartzela eta Chavez
Bada, 2017. urtera arte luzatu zen Jerseyko kontuen auzia. Urte horretan, Espainiako Auzitegi Gorenak berretsi zuen Ekonomia Ministerioak BBVAri 2008an jarritako isun bat, Liechtensteinen eta Jerseyn bi offshore egitura edukitzeagatik, guztira 37.343 milioi pezetarekin (224,4 milioi euro). Argentariarekin bat egin ondoren Bizkaiko bankariek pentsio txikiagoak jasoko zituztela-eta antolatu zituzten kontu ezkutuak paradisu fiskaletan.
Ibarra ez zen kartzelan sartu sekula, nahiz eta 2005eko azaroan sei hilabeteko kartzela zigorra ezarri zion Auzitegi Nazionalak, dirua bidegabe erabiltzeagatik. Zigorraren arintasuna zela eta, ez zuten preso sartu, eta, gainera, helegite bat jarri zuen epai horren aurka. Auzitegi Gorenak haren alde egin zuen urtebete geroago, eta errugabetu egin zuen. Aldi berean, bi kontu ezkutuen dosierra artxibatu zuten. Ustelkeriaren aurkako fiskalak bi urte eta erdiko kartzela zigorra eskatu zuen Ibarrarentzat, baina alferrik izan zen, nahiz eta 2002. urtean Auzitegi Nazionalean onartu zuen ordainketa politikoak agindu zituela. Aho bilorik gabe aritu zen Venezuelako presidente ohi Hugo Chavezen kanpaina baten finantzaketaren inguruan, adibidez.
Finantza alorretik kanpo, Santiago Ibarra anaiarekin batera, Vocento komunikazio taldea —El Correo, Diario Vasco, ABC…— zuzendu zuen urte askoan Emilio Ibarrak —Ignacio Ibarra haren semea da egungo presidentea—. Horrez gain, Tubos Reunidos eta Corporacion Financiera enpresetako aholkulari ere izan zen.