Martxan dago jadanik N-1eko kamioientzako bidesari sistema berritua
Hamasei hilabete iraun du Gipuzkoak kamioilarientzat martxan jarritako lehen bidesari sistemak. Espainiako Auzitegi Gorenak haren legezkotasunaren inguruan ebatzi behar du oraindik, baina iragana da jadanik, Foru Aldundiak sistema berritu baitu legezkoa izan dadin. Gaurdanik, lau dira kamioilariek pagatuko dituzten tarteak N-1ean eta A-15ean, eta bi arku berri izango ditu sistemak; Astigarragan bat, eta Andoainen bestea (bigarrena). Ordainketa berri horiekin, sistemaren aurkako edozein salaketak aurrera egin dezan eragotzi nahi du aldundiak.
Hiru arku nagusi
Atzo arte indarrean egon den bidesarien sistemaren %75 aldatu da. 10,8 milioi euroko bilketa egin du sistemak azken urtean, eta erakundea ez dago prest diru sarrera horiek galtzeko, errepide sare bera mantentzeko ekarpen garrantzitsua baita.
Bidesari egokituak lau arku izango ditu: Etzegaraten, Andoainen (bi) eta Astigarragan. Hala, Andoain-Andoain (2,2 km) eta Idiazabal-Etzegarate (7,4) tarteak ordainduko dira, batetik; 0,48 edo 0,62 zentimo pagatuko dituzte kamioilariek Andoaingo tarte txikiaren truke —hamabi tonatik beherako edo gorako kamioiak diren—. Astigarragatik Etzegaratera joateagatik, berriz, 4,24 eta 5,32 euro ordainduko dira. Horrek esan nahi du Gipuzkoa gurutzatzen duten atzerriko kamioilariek 1,3 eta 1,5 euro arteko kopurua aurreztuko dutela sistema zaharrarekin alderatuta.
Sistema egokituan tarte berri bat dago, gainera, Astigarragako arkutik (A-15) AP8ko lotunera artekoa, Astigarragan bertan. Hala, ordainpeko barneko tarteak luzatu egin dira, 2,2 kilometrotik 5,37ra, Andoaingo arkuak kobratzen duenaren kasuan. Baina Gipuzkoa zeharkatu ahal izango da 4,24 euroren truke, edo 5,32ren truke, kamioi handienekin bada. Atzo arte, 5,56 eta 6,89 euro ziren. Aldundiak kalkulatu du egunero 30.000 kamioi pasatzen direla batez beste arkuetatik.
Europako Batzordearen oniritzia dauka AT bidesari sistema berriak, baina Espainiako Auzitegi Gorenarena beharko du, sistema berria ere salatu baitute garraiolarien patronalek. Sistema zaharraren eta berriaren inguruan erabaki behar du auzitegiak.
Muga zergak ordainetan
Astelehen goizean, Trumpek ohartarazi zion Txinako Gobernuari «oso kalte handiak» izango zituela baldin eta AEBen muga zergei erantzutera ausartzen bazen. Espero zenez, hizkera horrek ez zituen kikildu Pekingo agintariak, eta, bi ordu geroago, «AEBen aldebakartasunari eta protekzionismoari» odolkiak ordainetan eman zizkion. Muga zerga ordaindu beharko duten 2.500 produktuen artean dago gas naturala, Texasen eta Oklahomaren errepublikanoetatik irteten dena.
Hori bai, negoziaziorako aukera zabalik utzi zuen Txinak, jakinarazi baitzuen tarifak ekainaren 1ean jarriko direla indarrean; gutxi gorabehera orduan hasiko dira aplikatzen AEBetako azken tarifak ere, dagoeneko bidean zeuden produktuei ez jartzea hobetsi baitzuen Washingtonek —Txinatik AEBetara doazen produktuen %90 itsasontziz garraiatzen dituzte—.
Kontsumoko ondasunak
Muga zergei dagokienez, botikaren neurrian dago bi aldeen arteko desberdintasuna: ostiralaz geroztik, Txinak AEBetara esportatzen dituen 250.000 milioi dolarreko produktuek ordaindu behar dute ezohiko %25eko muga zerga. Txinaren arazoa da ezin duela maila horretara heldu, AEBei erosten dizkien produktuak ez baitira 200.000 milioira iristen. Funtsean, hori da arazoaren muina:Trumpek uste du Txinaren inportazio handiek milaka industria eta milioika lanpostu lapurtu dizkietela AEBei. Tarifen bitartez merkataritza harremana orekatzeko ametsa du Trumpek: Txinako produktuak garestitzen dituztenez, inportatzaileak bultzatzen ditu produktuak AEBetan edo beste leku batzuetan erostera, baita ekoizpena Txinara eraman duten AEBetako enpresak itzultzera ere.
Ikusi beharko da zer gertatzen den Trumpek bere mehatxuak bete eta Txinaren inportazio guzti-guztiak zergapetzen dituenean. Orain arte tarifarik ordaindu ez duten inportazioak—300.000 milioi dolarrenak— zergapetzeko lehen urratsa eman zuen atzo. Horien artean ohiko kontsumo produktuak daude: sakelako telefonoak, gailu elektronikoak, jostailuak, bizikletak eta halakoak. Nahita salbuetsi ditu orain arte, haien prezioaren igoerak herritarrak haserre ez zitzan, baina arrisku hori hartzeko nahiko indarrarekin ikusten du bere burua AEBetako presidenteak: ekonomia sendo hazten ari da; langabezia azken hamarkadetako txikiena da; burtsa gora doa; eta Txinarekin gogor jokatzeak babes politiko handia dauka, baita demokrata gehienen aldetik ere.
Muga zergak Txinako esportatzaileek ordaintzen dituzten zerga gisa aurkeztu ditu Trumpek, baina errealitatea da nagusiki inportatzaileek pagatzen dituztela; hots, AEBetako saltokiek eta osagarriak behar dituen AEBetako industriak. Orain arte, inportatzaileek Beren irabazi tartea txikituta egin diete aurre muga zergei, baina, %25era heltzen direnean, derrigorrean kontsumitzaileen bizkar jarriko dituzte kostu gehigarri horiek.
Trumpen aholkulari ekonomikoak, Larry Kudlowk, onartu egin du merkataritza gerra ez zaiela doan aterako estatubatuarrei: «Bi aldeek ordainduko dute; bi aldeek sufrituko dute». Edonola ere, sufritzea merezi duela ziurtatu du Kudlowk, «Txina behartzen badugu AEBak hobeto tratatzera».
Moldaketak besterik ez
Trumpen administrazioak zabaldu duen kontakizuna da Txinak «tranpa» egin diela estatubatuarrei, eta sistema bere onerako baliatu duela. Neurri batean, irakurketa hori bere egin du Xi Jinping Txinako presidenteak, saiatzen ari baita gaur egungo arkitektura mantentzen, moldaketa txiki batzuekin. Izan ere, ukaezina da Txinak jakin duela etekina ateratzen nazioarteko merkatu irekiei eta globalizatuei. Azken bi hamarkadetan, bere fabrika handietan ekoitzitako produktuez bete du mundua, eta, horrela, gai izan da ehunka milioi txinatar miseriatik ateratzeko. Munduko potentzia nagusia izateko helburua duenez, Xik ez du arrazoirik norabide horretatik ateratzeko.
Ireki egin dituzte Mamarigako tuneleko bi hodiak

Bizkaiko Forul Aldundiak ireki egin ditu Mamarigako (Santurtzi) tuneleko bi hodiak, Bilboko Portura sarbidera ematen dutenak, 2019ko maiatzaren 13an.
Maiatzaren 29rako deitu dute deklaratzera Maria Jesus Mujika Osakidetzako…

Osakidetzako Lan Eskaintza Publikoan ustez izan diren irregulartasunak ikertzen ari den epaileak maiatzaren 29rako deitu du deklaratzera Maria Jesus Mujika.
Gora egin du Hego Euskal Herriko aireportuetako bidaiarien kopuruak…

Bidaiarien kopuruak gor egin du Bilbo, Donostia, Gasteiz eta Iruñeko aireportuetan 2019ko lehen lau hilabeteetan. Iruñekoak izan du gorakada handiena.
ESPERIMENTU FINLANDIARRA
Gaiari buruz zenbat eta gehiago hitz egin, «orduan eta jende gehiagok babesten du» errenta unibertsalaren sistema. Suitzaren adibidea aipatu du Bollainek. 2016ko ekainaren 5ean, erreferenduma egin zuten oinarrizko errenta unibertsala ezarri ala ez erabakitzeko, eta, alde nabarmenarekin ezezkoa atera bazen ere, kanpainak iraun zuen bitartean aldeko jarrerak nabarmen egin zuen gora. Erreferendumaren inguruko kanpaina hasi aurretik, biztanleen %10 zeuden oinarrizko errentaren alde, eta, bozketa egunean, botoa eman zutenen %24k eman zuten baiezkoa. «Erraza da gai horrekin demagogia egitea, baina gaiari buruz zenbat eta gehiago hitz egin, orduan eta jende gehiagori gustatzen zaio eredua», Bollainen arabera. Horregatik dio Finlandiaren adibideak balio izan duela mundu osoan gaiari buruz hitz egiteko.
Esperimentutik atera diren behin betiko emaitzak urte bukaeran argitaratuko dituzte, baina oraingoz behin-behinekoak atera dituzte. «Aurreikus zitezkeen atera dituzten ondorio horiek», Bru Lain Red Renta Basica plataformako kideak dioenez. Emaitza partzial horiek eskuan, Finlandian bi urtez ezarritako oinarrizko errenta unibertsalak ondorio hauek utzi ditu: estres maila jaitsi egiten da soldata hori jaso dutenen artean, loaren kalitatea hobetu egiten da, oinarrizko lehengaiak eskuratzeko zailtasunak jaitsi egiten dira, ongizate subjektibo hobea daukate eta, ondorioz, zoriontsuagoak ere badira. «Tira, hilean 560 euroko errenta bat bermatuta, badaukazu lasaiago bizitzea; aurreikus daitekeen zerbait da. Horregatik, emaitza horiek espero genituen».
Ondorio horiek ateratzeko ez zen esperimentu hori egin beharrik, Lainen arabera. «Baina, hala ere, ez da gutxietsi behar bertatik ateratako emaitzak». Orain arte munduan egin den esperientziarik handiena izan da Finlandiakoa: lurralde osoan sakabanatutako 2.000 pertsonaren artean banatu dute errenta; ez zuten elkar ezagutzen, eta bi urteko epean jaso dute dirua. «Hori da daukan alde ona: bertatik atera diren emaitzak inoiz egin den esperientzia zabalenaren parte direla».
Finlandian egin zen esperimentua ez zen hasieran espero zenaren parekoa izan. Oinarrizko errenta unibertsalaren inguruko proba egingo zela jakinarazi zutenean, ausaz aukeratutako 2.000 herritarren artean banatuko zela esan zuen gobernuak. Baina, presioak zirela eta, 2016ko azaroan aurkeztu zuten proiektuan langabeak bakarrik hartu zituzten kontuan. Hau da, langabezia saria jaso beharrean oinarrizko errenta jasoko zutela bi urtez 2.000 pertsonak. «Horregatik, emaitzak ezingo dira gizarte osoan aplikatu, kolektibo bati eragin dien ondorioak direlako; hala ere, interesgarria da jakitea zer bilakaera izan duten dirua jasotzen dutenek».
Errentak ez du inor alfertzen
Oinarrizko errentaren inguruan sortzen diren esamesen artean askotan errepikatzen da argudio hori: dirua jasotzen duen jendea alfertu egiten dela, eta herritar denek jasoko balute inork ez lukeela lanik egingo. Finlandiako esperientziak erakutsi duenez, errenta jaso duten pertsonek ez diote utzi lan egiteari. Diru sarrera hori izan ez zuten beste langabe batzuekin alderatu zituzten jaso zutenen bilakaera. Errentadunek batez beste 49,64 egun egin zituzten lan 2017an, eta diru sarrerarik gabekoek, berriz, 49,25 egun. Hau da, aldea txikia izan arren, oinarrizko errentarekin lan gehiago egin zuten lan finkorik gabeko herritar horiek.
Datua normaltzat hartu du Lainek. «Jasotzen den diru kopurua ez da oso handia, are gutxiago Finlandian, eta, beraz, hilabete amaierara iristeko lan egin behar da». Lan merkatura sartzean ez zen ezberdintasun handirik egon, baina diru sarrera bermatuta edukitzeak lasaitasuna ziurtatu die pertsona horiei, eta «azken batean, hori da garrantzitsuena». Hala ere, gehiago sartuko lirateke lan merkatura herritar guztien artean zabaltzen bada, Lainen ustez: «Okerren daudenei eman zaie errenta, eta, zaurgarritasun horretatik, dirua zuloak estaltzeko erabiltzen da lehenik eta behin: alokairua ordaindu, zorrak kitatu… Gizarteko sektore baxuenekoen artean banatu dute errenta, eta hala ere laneratze tasa hobetu egin dute». Horregatik dio esperimentua gizarte osoan egin izan balitz emaitzak interesgarriagoak izango zirela.
Lanaldi partzialen tasak, bestalde, %17 egin zuen gora errenta jaso zuten herritarren artean, jaso ez zutenekin alderatuz gero. «Eta hori kontuan izanda Finlandian garrantzi handia ematen zaiola enpleguari, eta lanaldi partzialak ez daudela ondo ikusita», Lainen arabera. Diru sarrera bermatuta, beraz, herritarrek bestelako lanak egiteko aukera izango lukete, dioenez: zaintza lanak edo borondatezkoak. «Horretarako baliagarria da oinarrizko errenta».
Denak alde, denak kontra
Finlandian bi urtez egin den esperimentua oinarrizko errenta unibertsalarena izan dela zabaldu da, baina hertsiki ezin da esan hala izan denik. Hori uste du Lainek: «Kontraesana dago terminoetan: unibertsala dela baitio, baina dirua denbora jakin batez pertsona kopuru bati bakarrik ematen bazaio, hori ez da unibertsala». Bollainek bat egin du berarekin: «Pilotoa den proba bat inoiz ez da izango unibertsala». Alegia, oinarrizko errenta unibertsala guztiz ezartzen ez bada, ezin dela esperimenturik egin. Areago doa Bollain: «Oinarrizko errenta unibertsala ezarri beharko balitz, zerga erreforma bat egin beharko litzateke, eta halakorik gabe aplikatu da Finlandian». Errenta horren beste eztabaidagai nagusietako bat hori baita: finantzaketa.
Berezia da, hala ere, oinarrizko errenta unibertsalarekin gertatzen dena: ezkerreko eta eskuineko ideologo ugari daude errentaren alde, baina baita kontra ere. «Berezia ere izan daiteke paradigma hori, baina oso ezberdinak dira alde batak edo besteak defendatzen duen oinarrizko errentaren ereduak; alde nabarmenak daude». 2016an bertan, Davosko Foroan, herritar denek jaso beharreko ordain bat bermatuko zuen sistema ezartzea eztabaidatu zuten. Digitalizazioak lanpostu ugari suntsituko lituzkeela aurreikusten da, eta errentarekin bermatu egingo litzateke pertsona orok erosteko ahalmenari eustea. «Baina, errenta horren truke, ongizate estatua pribatizatu egin beharko litzateke; hau da, osasuna eta hezkuntza ez lirateke publikoak izango; hori izango litzateke sistema horrek trukean eskatuko lukeen ordaina», azaldu du Bollainek. Hori horrela balitz, oihaneko legea gailenduko litzateke, Lainen ustez.
EHUko ikerlariak dio, ordea, ezkerretik proposatzen duten sistemak «ongizate estatuan beste oinarri bat ezarriko» lukeela; hau da, osasuna eta hezkuntza bermatuta edukitzeaz aparte, hileroko errenta bat ere jasoko luke pertsona orok. «Hori finantzatzeko, zerga erreforma progresista bat ezarri beharko litzateke; aberatsenek ere jasoko lukete errenta hori, baina, zergen bidez ordaindu beharko luketenarekin alderatuz gero, galtzen aterako lirateke». Baina eredu horrekin gizarte guztiak irabaziko lukeela dio, «aberastasuna banatu egiten delako».
Lainek defendatu du Finlandiako esperientzia interesgarria izan dela helburu hori lortzeko bidean: «Erakutsi du errealitate izan daitekeela, eta eztabaida hori gizarteratzen lagundu du; baina baita ezberdintasun sozialak gainditzen ere».
Pentsiodunek konpromisoa eskatu diete politikariei hiriburuetako kaleetan
Bilbon milaka pertsona joan ziren Diego Lopez Haroko kale nagusian barna udaletxeko plazaraino, eta alderdi politikoen hautagaiei erreparatu zieten bukaeran: «Esan dezatela gure erreibindikazioak bere egiten dituzten edo ez». Europako hauteskundeak ere badirenez, Europari begira ere jarri ziren: «Pentsioen sistema publikoen aurkako haizeak jotzen du gero eta gehiago Europan. Pribatizazioaren alde egiten dute lobby ekonomiko eta finantzarioek». Hori dela eta, esan zuten Europako Parlamenturako hautagai guztiei proposatuko dietela beren aldarrikapenekin bat egiteko.
1.080 euro eta 1.200 euro
Beste hainbatean egin duten antzera, mobilizazioaren presioari eutsiko diotela agindu zuten, eta biharko beste elkarretaratze batera deitu zuten, astelehenero egiten denera.
Gasteizen ere pareko mezuak helarazi zituzten goizean. Artiumetik abiatu zen martxa, eta, erdiguneko kaleak zeharkatu ondoren, Foruen plazan bukatu zen. «Espero dugu hauteskunde orokorren emaitzak lagungarriak izatea gure erreibindikazioak betetzeko, baina promesa asko daude betetzeke», esan zuen Armando Aulestiartek, Arabako Pentsionistak plataformako bozeramaileak. Jasangarritasun faktorea desagerrarazteko eskaerak ere hortxe jarraitzen du. Bizi itxaropen handiagoa dela eta, 2023. urtetik aurrera, pentsioak nabarmen murrizteko tresna dela gogoratu zuen bozeramaileak.
Armando Aulestiartek gaineratu zuen pentsiodunek eskatzen duten gutxieneko pentsioak (1.080 euro) alboan behar duela 1.200 euroko gutxieneko soldata. «Ez gara promesekin konformatuko; neurri zehatzak nahi ditugu».
Siemens, zatitu, eta agian iraungo duzu
2 Hain larri dabil? Ez, 6.120 milioi euro irabazi zituen iaz, baina Joe Kaeser taldeko buruak (irudian) uste du enpresa taldea, Europako handiena, zatitu egin behar dela etorkizunean arazoak nahi ez baditu. «Dinosauro bat da», haren hitzetan, eta denek dakigu zer gertatu zitzaien. «Dinosauroak handienak ziren, baina zerbait egingo zuten oker, gaur egun ez baitira existitzen. Tamaina ez zen arazoa, baizik eta historiaren baldintzetara ez egokitzea», azaldu du Kaeserrek.
3 Eta nola zatitu daiteke dinosauro bat? Motozerra handi batekin eta pazientzia izugarriarekin. Siemens zatitzea errazagoa da, nahikoa da haren adarrekin enpresa independenteak eratzea. Kaeserren asmoa da epe erdira soilik Smart Infraestructure eta Digital Industries atalekin geratzea, hots, industria eta Internet lotuko dituzten adarrekin. Aurretik saiatu zen trengintza adarra Alstomekin batzen, baina Bruselaren betoaren ondoren, orain Siemens beraren muina izan zen negozioa atera nahi du taldetik, argindarrarena, Gas & Power izenekoa.
5 Zer egiten du adar horrek? Batez ere argindarra sortzeko turbina erraldoiak egiten ditu, gero mundu osoko zentraletan erabiltzen direnak. Arazoa da energia berriztagarrien hedakuntzarekin motor handi horien eskaria asko jaitsi dela: industriak 400 egin ditzake urtean, baina azkenaldian nahikoak dira 80. Eta kontratu horiek lortzeko lehiak prezioak jaitsi dituenez, Siemens Gas & Powerren irabaziak 12.500 milioi eurotik 377 milioira jaitsi dira 2014tik 2018ra.
6 Euskal Herrian badu eraginik? Bai, eta asko, gainera. Batetik, Siemensen gasa erretzen duten motorretako batzuk Zumaian (Gipuzkoa) egiten dituzte, lehen Guascor eta orain Dresser-Rand izena duen fabrikan. Bestetik, Gas & Power erakargarri egiteko, eta behar dezakeen likidezia emateko, enpresa berriari batuko dio energia berriztagarrien adarra.
7 Gamesaz ari zara? Bai. Gaur egun han duen parte hartzea (%59) sartuko du talde berrian. Ez, ordea, gainontzeko %41, Iberdrolaren esku dagoen %8 eta burtsan kotizatzen duen %33.
7 Horrek zer ondorio izango du hemen? Ikusteko dago. Lasai egoteko eskatu du Marcus Tacke Siemens Gamesako buruak, egoitzak Zamudion jarraituko duela eta enpresa independente gisa kudeatuko dutela. Baina auskalo zer gerta daitekeen funts batek edo beste lehiakide batek Gas & Powerren kontrola hartuz gero. Siemensen asmoa da hasieran %25 eta %50 artean gordetzea.
Usurbilgo Ingemarreko langile batzordeak Auzitegi Nazionalean inpugnatuko du EEEa

Usurbilgo Ingemar enpresako langile batzordeak Auzitegi Nazionalean inpugnatuko du EEEa. Marmol eta granito fabrikako langileek manifestazioa egin zuten atzo.