Aurrekontu proiektua bideratzeko orduan baliagarri izango diren gidalerro ekonomikoak aurkeztu ditu gaur Azpiazuk, Eusko Jaurlaritzak horiek onartu ostean.

BILBO. El Mundo egunkariak argitaratu duenez, Espainiako Auzitegi Nazionalak zirrikitu bat zabaldu du Hiriko auziko lau enpresarien «erantzukizun penala» berriz aztertzeko. Auzitegi Nazionalaren Administrazioarekiko auzi-errekurtsoko Hirugarren Sailak ekainaren 6an egin zuen publiko ebazpen bat, non lau enpresarien erantzukizuna berresten baita.

Joan den azaroan Carlos Ghosn Renault-Nissan aliantzako presidentea Tokion ustelkeriagatik atxilotu zutenetik, harremana dezente gaiztotu da Frantziako Renaulten eta Japoniako Nissanen artean, nahiz eta hogei urtez bazkideak izan. Egoera ez da hobetu azken asteetan, eta, besteak beste, tentsio horrek eragin du Renaulten eta Fiat Chrysler (FCA) italiar-estatubatuarraren arteko fusioak atzera egitea oraingoz. Bruno Le Maire Frantziako Ekonomia ministroa, ordea, baikor mintzatu zen atzo Tokiora hegazkina hartu aurretik, esanez «aukera ederra» dela FCArekin fusioa egitea. Parisko gobernua da Renaulten jabe nagusia: akzioen %15 ditu.

Bi suren artean ari da malabarak egiten. Nissanen zuzendaritza haserre dago Renaultek gutun bat bidali diolako esanez ekainaren 25eko akziodunen batzarrean ez dituela babestuko Japoniako autogileak konpainiarako prestatu dituen erreformak. Renaultek Nissanen akzioen %43,4 dauzka, eta haren abstentzioarekin ezinezkoa da erreformak onartzea, beharrezkoa baita bi herenen onarpena.

Nissanen zuzendaritzak «oso tamalgarritzat» jo zuen atzo Renaulten jarrera, kontuan izanda, gainera, Renaultek onartu zituela erreforma horiek Nissanen administrazio kontseiluan. Gohsnek esku bakarrean botere gehiegi biltzen zuela iritzita, zuzendaritzaren egituraketa aldatzea adostu dute kontseiluan. Hiru batzorde sortu nahi dituzte: batek karguen izendapenak kontrolatuko lituzke; besteak, zuzendaritzako kideen ordainsariak; eta hirugarrenak, barne kontu-ikuskaritza kontrolatuko luke.

Renaultek abstentzioari eusten badio, ez dira onartuko erreformak, baina Nissanek aukera ikusi du jokorako. Reuters agentziak azaldu du Renault eta Fiat Chrystlerrek negoziatzen jarraitzen dutela fusio plana bideratzeko asmoz —munduko auto konpainiarik handienetan hirugarrena lirateke bat egin ez gero, VWren eta Toyotaren atzetik—. Baliteke Nissan prest egotea fusio horren aurka ez egiteko, baldin eta Renaultek nabarmen txikituko balu Nissanen parte hartzea.

Zegonak Euskaltelen gidaritza hartu berritan, Eusko Jaurlaritzak jakinarazi du aurki izango dela prest enpresa esanguratsuen kontrolak ihes egitea eragozteko funtsa. Iñigo Urkullu lehendakariak iragarri du uztailerako erabilgarri izango direla 200 eta 250 milioi euro artean. Funts publikoa eta pribatua izango da, Gasteizko gobernuak eta Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako aldundiek ez ezik, pentsio osagarriak kudeatzen dituzten BGAE erakundeek eta enpresa batzuek ere jarriko dutelako dirua; haien artean, Mondragon taldeak.

2017ko urtarrilean jakinarazi zuen Arantxa Tapia Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapenerako sailburuak funts bat sortu nahi zutela enpresen errotzea bermatzeko. Gamesa, Guascor eta ITPren kasuak zeuden orduan denen ahotan, banan-banan atzerriko enpresa boteretsuen esku geratu baitziren —Siemensen esku lehen biak, eta Rolls Royceren esku azkena—. Orain, ordea, Euskaltel da mintzagai nagusia, Zegona funts britainiarraren eskutik buruzagitza eta estrategia berria iritsi direlako Derioko enpresara, eta, etorkizun hurbil batean, konpainia sektoreko eragile handi baten menpe geratzeko arriskua. Izan ere, Zegonaren asmoa bere parte hartzea saltzea baita, akzioak igotzen direnean.

Eusko Legebiltzarrak joan den astean eskatu zion Jaurlaritzari «dituen baliabide guztiak erabil ditzala Euskaltelek sustraitze ahalik handiena izan dezan Euskadin». Urkulluk ez zuen argitu funtsa erabiliko ote duten telekomunikazio enpresaren akzioak erosteko. Euskaltelek gaur egun burtsan 1.400 milioi euro inguru balio duenez, 210 milioi beharko lituzke enpresaren %15 erosteko, baina ez dirudi hori denik Gasteizko gobernuaren asmoa, dozena erdi inbertsio aztertzen ari dela onartu baitio Europa Press agentziari.

Euskaltelen partaidetzak erosteko aukera aipatu zuen Tapiak BERRIAri otsailean eskainitako elkarrizketan, baina azken asteetan gogo hori apaldu zaio, eta gustura azaldu da Zegonaren asmoekin, funtseko arduradunek agindu baitiote ez dutela egoitza aldatzeko inolako asmorik.

Tapiak berak esan zuen 2017 amaierarako egongo zela prest funtsa, baina beste urte eta erdi igaro behar izango du orduko asmoa egia bilakatu dadin. Bada tarte horretan aldatu ez den asmo bat: dirua ez dute inbertituko larri dauden enpresetan. —esaterako, Navalen—, baizik eta enpresa osasuntsuen «errentagarritasuna hobetzeko, errotzea bermatzeko eta tokian tokiko ekoizpen sarearekiko lotura handitzeko», Urkulluk zehaztu zuenez.

Jaurlaritzaren aspaldiko beste asmo bat izan da zentro teknologikoen gaineko kontrola handitzea, bikoizketak gutxitzeko eta ematen dizkien laguntza publikoei etekin handiagoa ateratzeko. Horretarako tresna BRTA izango da, Basque Research & Technology Alliance partzuergoa. Urtarrilean iragarri eta atzo aurkeztu zuen Gasteizko gobernuak. Ekitaldi hori baliatu zuen Urkulluk inbertsiorako funtsari data bat jartzeko.

Ricardo Bueno Zabalo izango da BRTAko zuzendaria, eta egoitza Gipuzkoan izango du, Mendaroko Kurutz-Gain industrialdean. Partzuergoko lehendakaria, berriz, Tapia bera izango da.

Sailburuak azaldu zuenez, 2013an hasi ziren sare teknologikoa «hobeto antolatzeko» saioekin, eta 2015ean sektorea arautzeko dekretua egin zuten. Tapiak onartu zuen eztabaida asko izan dituztela sektoreko eragileekin, «batzuk oso biziak, egia esateko». Autonomiaren galera izan da kezka nagusia.

Hamasei zentro

Honako hauek izango dira partzuergoko kideak: Jaurlaritza eta haren menpeko SPRI industria agentzia, hiru foru aldundiak, lau ikerketa zentro —CIC Biogune, CIC Nanogune, CIC Biomagune eta CIC Energigune eta hamabi zentro teknologiko —Azterlan, Azti, Ceit, Cidetec, Gaiker, Ideko, Ikerlan, Lortek, Neiker, Tecnalia, Tekniker, eta Vicomtech—.

Tapiak adierazi zuen koordinazioa dagoeneko «emaitza askoz hobeak» ekartzen ari dela. «Baina ezin gara lokartu. Hobetzen jarraitu behar dugu, ezagutu egin behar gaituzte». Izan ere, sailburuak onartu du aliantzaren helburuetako bat dela hiru lurraldeetako sare teknologikoa munduan aurkeztea, eta ikerketako korporazio handiekin lehiatzea.

Beste helburu bat da zentro teknologikoen artean sinergiak bilatzea, eraginkorrago izateko, eta «euskal industriaren erronkei elkarrekin erantzuteko».

Erraustegiaren proiektua gelditzeagatik Ainhoa Intxaurrandieta eta Iñaki Errazkin (EH Bildu) errugabe jo ditu Kontu Auzitegiak berriro. 2019ko ekainak 10.

Hego Euskal Herriko pentsiodunak kalera atera dira, gaur ere, “pentsio duinak” aldarrikatzera eta politikariei “kanpaina agindutakoa” bete dezatela eskatzera.

Gizarte ekimeneko itunpeko ikastetxeetako sindikatuek bitartekotzaren bidea errefusatu dute sektoreak bizi duen lan-gatazka konpontzeko 2019ko ekainaren 10ean.

8.204 lagunek eman dute izena lan-poltsetarako hautatze- Guztira, bost lan-poltsa osatuko dira: Mendeko Saila, Laguntzaile Teknikoak eta Goi-mailako Eskumena.

2019ko bigarren seihilekoan susperraldi ‘moderatua’ aurreikusi du G20k. Nazioarteko zerga-sistema “justu eta moderno” baten alde lanean jarraitzea hitzeman du.

Etxetik bota izan balute bezala sentitzen da Javi Pineda (Sestao, Bizkaia, 1968) Navaleko langile ohia. Jaioterrian bizi da, eta bertan egin du lan ontziolak ekoizpena gelditu zuen arte. «Nik uste nuen nire lan ibilbidea hemen amaituko nuela, Navalen hartuko nuela erretiroa». Baina ez da horrela izango. Ostegunean hegazkina hartuko du, eta hilaren 17an Cadizko (Espainia) ontziola publiko batean hasiko da lanean. Oraindik ez daki zein postutan, ez zein lantegitan, eta ezta zein baldintzatan ere. «Inork ez dit deitu oraindik ezer esateko». Sestaotik 990 kilometrora egongo da, eta jakitun da bere lan ibilbidea han amaituko duela. «Etxea ordaindu ezin duten horiek kaleratzen dituztenean bezala sentitzen naiz; lanera noa, bai, baina etxetik bota nauten irudipena daukat».

Bere errotik erauzi izan balute bezala doa Cadizera, behartuta. Navaleko garabiak geldirik daude 2017ko urriaz geroztik, eta langile denak joan den martxoan kaleratu zituzten. Baina badute alternatiba bat, duela hamahiru urte ontziola pribatizatu zenean akordio bat egin baitzuten CCOO eta UGT sindikatuek SEPI Espainiako enpresa industrial publikoak biltzen dituen sozietatearekin. Lantegia inoiz itxiko bazen, beharginek aukera izango zuten ontziola publiko batera joateko. Cadiz, Cartagena (Espainia) eta Ferroleko (Galizia) ontziola publikoen artean aukeratu dezakete, beraz.

Kaleratu zituzten 173 langileetatik 150ek daukate ontziola publiko batera joateko berme hori, eta abenduaren 31 baino lehen jakinarazi behar diote Navantia ontziola talde publikoari zein lantegira joan nahi duten. «Nik lehenago hasi nahi nuen lanean, maiatzean amaitu zitzaidalako langabezia saria, eta diru sarrera bermatzeko errenta jasotzen hasi nintzelako». Baina Navaletik kaleratutako lehen langileak hilaren 17an hasiko dira beharrean ontziola publikoetan. Eta horien artean dago Pineda.

«Kalean askok diote pribilegiatu batzuk garela, lana bermatuta daukagulako; bai, baina etxetik mila kilometrora joan behar duzu, eta berriz ere hutsetik hasi. 30 urte dituzunean, akaso pozik joango zinateke, baina adin honekin asko kostatzen da». 51 urte ditu Pinedak. «Nik behintzat ez daukat seme-alabarik, eta nire gurasoek oraindik ez dute zaintzarik behar; baina lankide batzuen kasua ez da hori». Asko Ferrolera joango dira, gertutasunagatik, baina Pinedak Cadiz aukeratu du: «Eguzkia behar dut nik, eta Ferrolen hemen baino eguraldi okerragoa egiten du».

Bizitza berri bat hasiko du han, eta lagun baten bidez pisua lotuta dauka dagoeneko. Sestaon familia, lagunak eta bikotekidea utziko ditu. «Nik etxea ordainduta neukan; ez neukan inolako kargarik; gauza bakarra falta zitzaidan: lan egin eta bizi ahal izatea. Baina nire etxetik bota naute; horrela sentitzen naiz».

Bi urteko nekea gainean

Astebete barru lan berrian hasteko bezperan egongo da, eta, hala ere, gaur-gaurkoz oraindik ez du sinesten egoera horretan dagoenik. «Moduren batera edo bestera Navalek iraun ahal izango zuela pentsatzen genuen, edo pentsatu nahi genuen; baina, azkenean, dena hautsi da, eta bizitza berri bat hasi beharko dugu hutsetik. Dena den, joateko gogoz ere banago, azken urte eta erdian bizi izan dugun estutasun hau amaitu dadin nahi baitut, eta lanean hasi». Dioenez, hilabeteak baitaramatza apenas lorik egin gabe. «Dena ondo antolatuta edukitzea gustatzen zait, eta ezegonkortasun egoera honekin ezin nuen lorik egin. Prozesu guztia oso gogorra eta nekagarria izan da».

Nekeaz gain, amorrua ere sentitzen du, Navaleko krisia hasi zenetik denbora galdu izanaren irudipena baitauka: «Txarrenean aukera bat geneukan: ontziola publiko batera joatea lanera. Bi urteko neke guztien ondoren zein aukerarekin geratu gara? Hasieran geneukan berberarekin! Ez dugu ezer aurreratu denbora tarte horretan guztian».

Horrek sorrarazten dio amorrua, baina baita erakunde guztiek bizkarra eman dietelako ere. Hala sentitzen baitu. «Jo beharreko ate denak jo ditugu, eta mahai gainean proposamenak jarri ditugu». Eusko Jaurlaritzari eta Espainiako Gobernuari behin eta berriro eskatu diete ontziolaren kargu egin zitezen, baina Europako mandatuak aipatu izan dituzte erakundeek aukera hori baztertzeko. «Txosten juridiko bat eskatu genuen aukera hori bideragarria zela erakusteko. Bruselara ere joan ginen, eta han oniritzia jaso genuen. Baina aukera horri ere ezetz esan diote. Horregatik diot bakarrik sentitu garela, inork ez gaituela babestu. Maleta hartu beste aukerarik ez zaigu geratu».

Inbertitzaile pribatu bat babestuko zutela errepikatu izan du Arantxa Tapia Ekonomiaren Garapenerako sailburuak behin eta berriz. «Baina guk bagenekien inbertitzailearen kontu hori fikzioa zela; ontziola erabat ixten denean, orduan etorriko dela benetako inbertitzailea. Navaleko langile ginen arte ez da interesik egon, eta orain epaitegietako prozesua amaitu ondoren ixten dutenean, orduan azalduko da, gu kanpoan gaudela. Gainera, esaten dutenagatik, dagoeneko badago inbertitzaile bat ontziolaren jabetza hartuko lukeena». Inbertitzaile hori azaltzen denean, litekeena da lantegian berriz ere ontziak egitea. «Amorrazio handia emango lidake horrek».

Sestaotik alde egiteko maleta prest baitauka, eta iraganeko Ezkerraldea gogoan duelako oraindik. Babcock Wilcox, Naval edo Labe Garaiak boladan zeuden garaiak. Orain, horien hondakinetan supermerkatuak zabaldu dituzte, eta Amazonek esan berri du banaketa gunea zabalduko duela Babcocken lantegi zaharrean. «Zer dirurekin erosiko du jendeak supermerkatu horietan? Industriak ematen du aberastasuna!». Sestaok 40.000 biztanle ere izan zituela gogoratu du; 27.000 ditu orain. «Lanagatik alde egingo duen beste bat gehiago naiz ni».