Hilaren 15aren zain dago Nafarroako Gobernua. Egun horretan jakinaraziko du Estatuko Esku Hartze Orokorrak iaz Nafarroak gastu araua bete ote zuen. Iruñeko gobernuak uste du bete zuela, eta horregatik iaz izandako 112 milioi euroren superabitaren zati bat erabili ahal izango duela inbertsioak egiteko.

Mikel Aranburu Nafarroako Ogasun kontseilariak atzo erakutsi zuen gutxi fio dela Espainiako Gobernuarekin eta haren menpeko erakundeekin. Mesfidantza gastu araua kalkulatzeko sistemari dagokio. Espainiako Egonkortasun Legearen atal bat da gastu araua, eta bere menpeko administrazioek gainditzerik ez duten gastu publikoa finkatzen du. Nafarroako Gobernuak esperientzia txarra izan zuen iaz horrekin: bere kalkuluen arabera, bete zuen araua, eta horregatik erabaki zuen 2017ko 230 milioiren superabitaren zati bat —113 milioi euro—, inbertsioetara bideratzea. Baina Madrilgo gobernuak 35,5 milioi soilik inbertitzeko baimena eman zion Iruñekoari, gastu araua argudiatuta. «Kopuru ziztrina», Maria Solana gobernuko bozeramailearen hitzetan.

«Gure iritziz, gastu araua bete dugu», esan zuen atzo Ogasun kontseilariak. Arazoa da gastu araua kalkulatzeko sistema «nahiko kriptikoa» eta «konplexua» dela. «Ez dira soilik foru administrazioak egiten dituen gastu inputazioak, Estatuko Esku Hartzeak zuzenean egiten dituen batzuk ere badaude. Aurkitu izan dugu Espainiako Bankuaren defizit batzuk guri ere zenbatzen dizkigutela, guk ezeren errua ez izan arren».

Iaz, Espainiako Gobernuari presio egiteko, lege bidez tramitatu zituen inbertsioak, baina ezer gutxirako balio izan zuen. Iradoki zuen aurten maiatzeko hauteskundeen aurretik egiteko astia izango dutela.

Espainiako Kongresuak atzo berretsitako dekretu batek emango du baimena superabitaren zati bat «inbertsio jasangarrietarako» bideratzeko. Dekretu hori «lotsagarria da, Nafarroako gizarteari adarra jotzea», Marisa de Simon Ezkerrako parlamentarioak salatu zuenez. «Hauteskundeetarako lau aste falta direla onartu du dekretua, hamar hilabetez Nafarroarentzat inbertsioak eragozten aritu ondoren […] Oraindik harritzen gaitu zer mutur handia duen PSOEk». «Inprobisazioak» egin beharrean, Egonkortasun Legea bertan behera uzteko eskatu zuen De Simonek, «austerizidio neoliberalaren tresna» delako.

Lan istripua Zigoitian: SOS Deiak esan duen arabera, lan istripua Gorbeia Merkataritza Gunean izan da, Etxabarri Ibiñako kontzejuan, Zigoitian (Araba).

Nafarroako Zerga Agentziak apirilaren 3an abiatu du 2018ari dagokion errenta aitorpenaren kanpaina. Guztira, 198.782 proposamen bidali dituzte aurten.

Aldaketa klimatikoaren aurkako borroka: Nafarroako Gobernuak 2030 urtera bitarteko ekonomia zirkularra garatzeko agenda onartu du 2019ko apirilaren 3an.

Egungo testuinguruan sindikalismoa ezinbestekoa da, «baina ez edozein sindikalismoa». Hala uste du LAB sindikatuak. Maiatzaren Leheneko mobilizazioen berri emateko agerraldian, langile klasea ordezkatzen duten «errealitate ezberdinei» erantzungo dien eredua aldarrikatu du: «Langile kontzientzia indartu eta langile klasearen borroka bultzatuko duena». Hori erakutsiko dute Euskal Herriak Erabaki. Kapitala hautsi, bizitzari eutsi lelopean Iruñean eta Baionan egingo dituzten mobilizazioetan.

Garbiñe Aranburu LABeko idazkari nagusiak eman ditu zehaztapenak. Batetik, testuingurua: «Faxismoaren gorakadaren eta kapitalismoaren oldarraldi berri baten aurrean gaude». Bestetik, erantzuna: «Langileak mobilizatzen eta borrokatzen ari dira lantokietan eta kalean, inposatu nahi dieten prekarizazio prozesu horren aurka». Eta LABek bi errealitate kontrajarri horien aurka batzera dei egingo du aurtengo Maiatzaren Lehenean. «Kapitalaren eta bizitzaren arteko talkan, Euskal Herrian erabaki dugu bizitzaren alde egitea». Oraingo giro sozial eta politikoak sindikatuak «zuzenean interpelatzen» dituela uste baitu Aranburuk, eta ondorioz «ekarpena» egin behar dutela.

Idazkariak hiru ardatzetan banatu du LABen «bizitzaren aldeko» apustua. Lehena: «Borrokarako gaitasuna duen sindikalismoa». Sektore ezberdinetako langileak aurrera eramaten ari diren mobilizazioei eta grebei egin die erreferentzia, ugarituz doan errealitatearen aurrean «eragile aktibo» izanez. Bigarren hanka da neurri zehatzak eskaintzea: soldata arrakala deuseztatzea, 1.200 euroko gutxieneko soldata ezartzea, lan osasunerako eskubidea aldarrikatzea eta lanaldi murrizketari aurre egitea, besteak beste. Eta, azkenik, borroka eremu geografiko-politikoa. «Sindikalismoak jarrera argi bat izan behar du autodeterminazioaren alde. Inboluzio nazionalaren aurrean, hemen erabaki nahi dugu. Errepublika sozialista, feminista eta euskalduna osatu nahi dugu».

Bost aurpegi, borroka bat

Langile klasea ordezkatzen duten aurpegi guztiak aintzat hartu asmoz, leloan helarazi nahi izan duten talka gorpuztu dute. Bada, sindikatuak atzo egin zuen agerraldian bost langile zeuden. Pentsiodun bat, mugimendu feministako kide bat, gazte bat, etxeko langile bat eta migratzaile bat.«Sektore hauek eraldaketa sozialerako agente dira», azaldu du Maider Jauregi LABeko komunikazio idazkariak. Batasunaren isla, kolorez bete dute Maiatzaren Lehenera dei egiteko kartela, Jauregik azaldu duenez: «Kolore bakoitzak ezaugarri propioak ditu, baina denen nahasketaz bat egiten dute».

Burua altxatu eta ingurura begiratu du Edgar Martinezek. Energia eolikoko sektorean diharduten enpresa nagusienen postuak ikusi ditu eurenetik ez oso urrun: Gamesa-Siemens, Ingeteam, ABB, General Electric, eta beste pabiloian, Iberdrolarena. Ikusmira hori begien parean, garrantzia eman dio eurak ere han egoteari. «Azoka honetan ahalegin berezia egingo dugu aurten». Ateen2 enpresako zuzendari exekutiboa da, eta errota makinen unean uneko egoeraren berri ematen duen teknologia bat merkaturatzen dute. «Munduan bakarrak gara horretan». Eta horregatik da garrantzitsua eurentzat Barakaldoko BEC erakustazokan egiten ari diren Wind Europe azokan egotea. «Merkatuan eskalatzeko aukera emango digulako; azken batean, bozgorailu bat da guretzat hemen egotea».

Merkatu eolikoko 300 erakusle egongo dira bihar arte Wind Europe azokan, eta denetara 50 herrialdetako sektoreko 7.000 profesionalen elkargunea izango da. «Horregatik, hasi berriak garelako, aukera bat da guretzat; laneko bilera ugari eduki ditzakegulako asko mugitu behar izan gabe», azaldu du Martinezek. Eta azoka zabaldu berritan hori izan da BECeko lehen eta bigarren pabiloietako argazkia: sektoreko profesionalak elkarrekin hizketan, batzuk negozio proiektuei buruz, eta beste asko elkar agurtzen.

Gisa horietako bilera batera joan aurretik hitz egin du Xabier Irurek BERRIArekin. Indar Electriceko zuzendari komertziala da, eta azokaren garrantzia nabarmendu du: «Hemen ez baldin bazaude, ematen du dagoeneko ez zarela inor». Funtzio hori betetzeaz gain, euskal enpresek sektorean duten ahalmena erakusteko leku aproposa dela dio. «Hemengo hornitzaileen gaitasun ahalmena oso handia da, ez lehen mailako hornitzaileen kasuan bakarrik, baita bigarren eta hirugarren mailakoen artean ere». Azken boladan, gainera, merkatua gorantz doala sumatzen du, eta horregatik, lehiakorrak izatea ezinbestekoa dela uste du. Are gehiago bertako enpresek kanpora begiratu behar dutenean, «zoritxarrez».

Ekoizle asko, parke gutxi

Soinugileen etxean, ordea, dantzaria herren. Lehen mailako ekoizle eta hornitzaileak eduki arren, Euskal Herrian Europan baino energia eoliko gutxiago kontsumitzen baita. Batez beste, Europako Batasuneko argindarraren laurdena eolikoa da, eta Euskal Herrian berriz, %13,5era iritsi zen 2017an. Nafarroa da parke eoliko gehien dituen lurraldea; Euskal Herriko 45 parkeetatik 41 han daude. Hamarkada batez ez da parke berririk egin, baina Nafarroan beste hamasei eraikitzeko proiektuak daude.

Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan are herrenago dago egoera, eta horren lekuko Arantxa Tapia Eusko Jaurlaritzako Ekonomia Garapen eta Azpiegituretarako sailburuak Wind Europe azokaren inaugurazio ekitaldian egin zituen adierazpenak, atzo: «Sektore industrial garrantzitsua daukagu hemen, baina parke eoliko gutxi». Baina aurreratu zuenez, energia berriztagarriak sustatuko lituzkeen Lurralde Plangintza Sektorial baterako akordio bat dago Eusko Legebiltzarrean. «Energia eolikoa eta fotovoltaikoa ekoitziko duten parkeak ezartzeko eremuak izango genituzke horrela». Eta era horretan, energia berriztagarrien ekoizpena biderkatuko dela aurreikusi zuen.

Itsasoko parkeak

«Bada garaia ahalegina egiteko». Xabier Sagarzazu Zuazo Ikerlaneko fabrikazio aurreratuko eta energia eta elektronika potentziako zuzendaria da, eta ikerketa zentroaren postutik halako proiektu baten beharra defendatu du. Are gehiago sektorea hazten ari den garaian. «Aspaldian ez da parkerik egin».

Hala ere, energia eolikoaren hurrengo erronka handia itsasoko parkeetan dago, eta esparru horretan ikerketa ugari egiten ari dira. «Oraindik heldutasunera iritsi gabe dagoen teknologia da itsasoko eolikoa, baina sektore heldu batek izan ditzakeen eskakizunak dauzka; 25 urte iraungo duen egiturak eskatzen ditu sektoreak, ahalik eta kostu txikienarekin. Horrek esan nahi du datozen hogei urteetan itsasoko energiaren ekoizpena nabarmen handitu nahi bada, lan asko egin beharko dela, eta inbertsio asko egongo dela». Alor horretan derrigor egon behar dela dio.

Horren guztiaren jakitun, euskal ekoizle asko itsasoko azpiegituretan ere presente daudela nabarmendu du. Horrek ere erakusten du BECen egiten ari diren azokan zein gihar erakutsiko duten euskal enpresek.

Urrats txikiekin bada ere, behera jarraitzen du langabeziak Hego Euskal Herrian. Martxoan, 2.057 lagun arindu da Lanbiden eta Nafar Lansaren langabe gisa ageri direnen zerrenda lodia. Guztira, 151.645 daude lanik gabe, urtebete lehenago baino 11.429 gutxiago. Hamar urte egin behar da atzera kopuru txikiago bat aurkitzeko —2009ko urtarrilean 146.468 ziren—, baina erritmo honetan jarraituz gero, oraindik hiruzpalau urte beharko dira krisi aurreko kopuruetara iristeko —2008ko martxoan 106.174 langabe erregistratu zeuden—.

Landunen kopurua ere gerturatzen ari da Atzeraldi Handiaren aurreko mailara: 1.243.819 pertsona ari dira Gizarte Segurantzan kotizatzen. Kopuru hori gainditu zuen abenduak, baina, bestela, 2008ko abendura egin behar da atzera antzeko bat ikusteko. Ez da hain urrun inoizko kopururik handiena, 2008ko uztailekoa: 1.269.581.

LANGABEZIA

Genero desoreka

Ekonomiaren hazkunde erritmoa apaltzen ari dela diote azken datuek, eta iaz bai atzeman zela motelaldi bat enpleguaren sorkuntzan. Edonola ere, aurtengo martxoa iazkoa baino hobea izan da. SEPE Estatuko Enplegu Zerbitzu Publikoak atzo jakinarazitako datuek diote hilabete batean 2.057 lagunek utzi dutela langabeen zerrenda; 2018an, 249 baizik ez ziren izan. Orduko hartan %12,22ra iritsi zen langabezia tasa, baina orain puntu bat txikiagoa da, %11,26ra jaitsi baita. ELAk nabarmendu du tasa hori Europako Batasunekoa baino 4,7 puntu handiagoa dela, eta horrek Hego Euskal Herria Europan langabezia handien duen lurraldeen artean kokatuko lukeela.

Biztanleria aktiboari buruzko inkestek diote iazko enplegu sorrera gehienak emakumeei egin ziela mesede, baina, SEPEren datuak aintzat hartuta, gizon eta emakumeen arteko desoreka oso handia da oraindik, eta ez du txikitzeko joera garbirik. Biztanleria aktiboaren %48 dira emakumeak Hego Euskal Herrian, baina langabeen %57,7. Haien artean, langabezia tasa %13,55 da, eta %9,16 da gizonezkoen artean.

Nekazaritzan eta aurretik lanik ez zutenen artean handitu da langabezia, eta jaitsi egin da beste sektoreetan. Adin tarteei dagokienez, LABek oroitarazi du 25 urtetik beherakoen artean 80 lagun gehiago ageri direla langabeen erroldetan, eta iazko martxoan baino 619 gehiago direla (+%5,7).

Lurraldeei erreparatuz gero, martxoak Gipuzkoari (-740) eta Bizkaiari (-938) egin die mesede, eta eragin apalagoa izan du Araban (-146) eta Nafarroan (-233).

AFILIAZIOA

25.000 gehiago

Langabe kopurua jaisten ari den baino azkarrago ari da hazten lana dutenen kopurua. Duela urtebete baino 25.046 langile gehiago ari dira Gizarte Segurantzan kotizatzen. Aurtengo martxoa (+6.269) iazkoaren antzekoa izan da (+6.053). Udaberriaren hasiera izanik, nabarmena izan da lehen sektorearen gorakada: 1.731 kotizatzaile gehiago daude nekazarien atalean, eta 494 arrantzale gehiago itsasoko langileetan, antxoaren eta berdelaren kosteraren eraginez. Egonkor jarraitzen du autonomoen kopuruak, 220.000ren bueltan, baita etxeko langileenak ere (36.500etik gora).

KONTRATUAK

Lautik bat, bi aldiz prekario

Egonkortasuna ere badago kontratu motetan, sindikatuek salatu dutenez. Izan ere, martxoan eginiko kontratuetan ia %92,7 aldi baterakoak izan ziren, eta %8,2ra baizik ez ziren heldu mugagabeak. Egia da urteotan goranzko joera izan dutela kontratu finkoek, baina aurtengo martxoak ez dio jarraitu joera horri, iazko martxoan baino gutxiago izan baitira (%9,1 iaz). «Baieztatu egin da enplegurako sarbidea aldi baterakoa eta prekarioa dela», baieztatu du Nafarroako CCOOk, eta azaldu du lau kontratuetatik bat aldi baterakoa eta lanaldi erdikoa izan dela.

LANGABEZIA SARIA

Zenbatekoa jaitsi da

Sindikatuen kezka ez ezik, gobernuena ere bada langabezia sarien estaldura eskasa. «Oso muga inportanteak ditu», ziurtatu du Nafarroako Gobernuak. Otsailean, langabeen %26,2k soilik zuten langabezia sari arrunta. Haren zenbatekoa jaisten ari dela salatu du ELAk: 880 eurokoa izan da Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, eta 905 eurokoa Nafarroan.

Maiatzaren Lehena 2019: “Euskal Herriak erabaki. Kapitala hautsi, bizitzari eutsi”, lelopean Maiatzaren 1a ospatuko du LABek Baionan eta Iruñean.