Joera aldatu egin da. Krisia lehertuz geroztik, errenta bermatuaren edo unean unean izen diferentea hartu duten gizarte laguntzen onuradunek gora egin dute Nafarroan. 2015etik hona 4.711 sendi gehiagok jaso dute laguntza hori, baina lehen aldiz joera aldatu dela nabarmendu zuen atzo Miguel Laparrak, Nafarroako Gobernuko Gizarte Eskubideen lehendakariordeak: «Esanguratsua da. Iazko martxotik behera egin dute errenta jasotzen duten unitate familiarrek, modu arinean bada ere. Martxoan goia jo zuten, eta geroztik behera egin dute». Zehazki, abendura arte %2 egin zuen behera, eta aurtengo lehen bi hilabeteetan ere joera hori nagusitu dela ondorioztatu du Laparraren departamenduak: errenta eskatzen dutenen kopurua %4 gutxitu da, iazko epe bereko datuekin alderatuta.

Pobreziari aurre egiteko Nafarroako Gobernuak duen erreminta nagusia da errenta bermatua, eta arlo sozialean laukoaren apustu politiko nagusia da ere bai. Geroa Bai, EH Bilduk, Ahal Dugu-k eta Ezkerrak 2016ko azaroan aldatu zuten UPNren garaitik zetorren legea, eta laguntza jasotzeko baldintzak leuntzeaz gain, estaldura zabaldu zuten.

Atzo, iazko errenta bermatuaren datu nagusiak laburbildu zituen Miguel Laparrak, prentsaurrekoan. Guztira, gizarte laguntza horrek gaur egun 36.303 laguni ematen die babesa foru erkidegoan; horietatik heren bat baino gehiago (13.233) adin txikikoak dira, onuradunen artean adin talderik handiena.

Araban, Bizkai eta Gipuzkoan, Eusko Jaurlaritzaren urtarrileko datuen arabera, 54.850 lagunek jaso zuten diru sarrerak bermatzeko errenta, Nafarroako errenta bermatuaren baliokidea. 2015eko maiatzean goia jo zuen (66.373), eta geroztik beherantz egin du.

Nafarroan onuradun bakoitzak batez beste 685 euro jasotzen ditu hilean. Onuradunen %45 inguru norbanakoak dira, eta horiek 615 euro inguru kobratzen dute hilean —hain zuzen ere, 2016ko lege aldaketaren neurririk polemikoena izan zen, aurrekoarekin alderatuta 50 euro jaitsi zitzaielako diru kopurua—. Sendien kasuan, bere gain dituzten seme-alaben arabera, igotzen doa kopurua 1.200 eurora arte.

Guztira, Nafarroako Gobernuak iaz 103,5 milioi euro zuzendu zuen gizarte laguntza hori finantzatzera, 2017an baino %5,5 gehiago. Miguel Laparraren arabera, «inbertsio bat da» jarritako euro bakoitzak ekonomian eragiten baitu.Gizarte Errealitatearen Behatokiak egindako azterketaren arabera, 71 milioik modu zuzenean eragiten dute kontsumoan, eta gainerako inbertsioak beste sektoreetan zeharkako eragina du. Baita enpleguan ere: zuzenean zein zeharka 1.300 lanposturi eragiten dio. Horregatik, behatokiak kalkulatu du jarritako ehun eurotik hamasei berreskuratzen dituela, Ogasunak guztira 17,3 milioi biltzen dituelako Balio Erantsiaren gaineko Zergaren eta Errenta Zergaren bidez.

21.000 kontratu

Errenta bermatua jasotzen dutenek, eskubideak dituzten bezala betebeharrak dituzte. Errenta jaso ahal izateko Nafar Lansaren izen eman behar dute, eta hango lan eskaintzak onartu. Iaz 6.997 onuradunek 21.000 kontratu izenpetu zituzten, eta jasotzaileen artean, iaz %25 handitu zen kontratazioa. Laparrak azpimarratu zuen errentak denboran aurrera egin ahala, lan munduko jarraipena eta kudeaketa hobetu dela.

Espedienteen ikuskaritza ere hobetu den bezala. Gaur egun, espedienteen %72 ikuskatzen ditu departamenduak, eta horien artean %4,4ko irregulartasunak atzeman ditu.

Eusko Legebiltzarreko alderdi denak ados daude klima aldaketari aurre egiteko neurriak hartu behar direla. Eta ia denek babestu dute 2050. urtean Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa karbono isurietan neutroa izateko bide orria sortzea, Euskal Energia Ituna izenekoa. Legebiltzarkideek adituen talde baten esku utzi dute trantsizio energetikoa nolakoa izango den diseinatzea. Urtebete izango dute lan horretarako.

«Gaur egun berezi bat da, niretzat behintzat», aitortu zuen atzo Mikel Otero EH Bilduko legebiltzarkideak eta proposamenaren sustatzaileak. «Atzeraezina den lan bat abiatzera goaz». Onartutakoa ez zen, berez, koalizio independentistaren legez besteko proposamena, hark eta EAJk, Elkarrekin Podemosek eta PSE-EEk hitzartutako bat baizik. PP abstenitu egin zen.

Proposamenak hiru hilabeteko epea eman dio Eusko Jaurlaritzari klima aldaketan eta politika energetikoan adituen talde bat abian jartzeko. Bina ordezkari hautatuko dituzte legebiltzarreko talde bakoitzak eta Jaurlaritzak, parekidetasun irizpideei jarraituta, eta Energiaren Euskal Erakundeak hautatuko du idazkaria. «Gu alde batera jarri gara, eta aditu talde bati eskatu diogu egin beharreko bidea erakusteko», azaldu zuen Unai Grajales EAJko legebiltzarkideak.

Taldea sortzeko bidea eta epeak zehaztu dituzte, baina baita bete beharko dituen lanak ere. Energia politikarako proposamenak aztertuko ditu, eta proposamen bakoitzari eragiten dioten hainbat faktore. Besteak beste, zein eragin duen ingurumenean eta zenbateko kostu ekonomikoa daukan.

Helburua lortzeko erabiliko diren tresnak eta praktikan jartzeak eragingo dituen aldaketak ere ikertuko ditu lantaldeak. Beharrezko erremintak analizatuko dituzte, eta itunean sartuta joango dira tresna bakoitzaren gastua, aldatu beharreko legeak edo lotu beharreko eskumenak, esaterako.

Horrez gain, energia trantsizioak ehun produktiboan aldaketa sakonak ekarriko dituela pentsatzekoa denez, aldaketa horiek ongi aztertu beharko ditu lantaldeak. Trantsizio energetikoaren aldaketek zuzenean eragingo diete enpresei, eta errealitate berrira egokitu beharko dute. Egokitzapen horrek industrian eragin negatiboa izatea saihestu nahi dute legebiltzarrean. Industria politika eta Energibasque estrategia kontuan hartzeko eskatuko dio Eusko Legebiltzarrak aditu taldeari. Beste arlo batzuetan trantsizioak izango dituen ondorioak ere jorratu beharko dituzte adituek, hala nola garraioan eta nekazaritzan.

Epe laburragorako xedeak

Dena den, Euskal Energia Itunak ez du helburu bakarra izango 2050erako karbono isurketetan neutraltasuna lortzea. Tarteko helmuga batzuk ere gehitu dizkiote 2030erako. Izan ere, urte horretarako Europako Batasunak Neguko paketea izeneko zuzentaraua onartuta dauka, hainbat helbururekin. Helburu horiek erdiesteko bide orria ere jaso beharko du itunak; besteak beste, erabiltzen den energiaren %32 berriztagarria izateko, eta %32,5eko eraginkortasun energetikoa lortzeko.

Euskal Energia Ituna dokumentua bukatutakoan antolatuko dute Energia Trantsizioaren I.Euskal Kongresua, ituna aurkezteko. Era berean alderdi politikoek itunarekiko atxikimendua adieraziko duen konpromiso politiko bat sinatuko dute.

PPk zalantzan jarri du legez besteko proposamena aurkezteko garaia den. Izan ere, duela ia hilabete onartu zuten legebiltzarrean energia iraunkortasunari buruzko legea, administrazioa eta sektore publikoa trantsizio energetikora moldatzeko. «Orain adituen talde bat sortu behar dugula diozue. Zertarako?», galdetu zuen Maria Carmen Lopez de Ocariz PPko legebiltzarkideak. «Legea zuzendu behar al digute? Legea eginda dago».

Konpromiso politikoa sinatuko dute politikariek, baina atxikimendu soziala ere bultzatu nahi dute. Prozesuaren hasieran herritarrek, enpresek edo elkarteek ekarpenak emateko metodologia argiak ezarriko dira.

Legebiltzarrak lantaldeari eskatu dio kontuan hartzeko herritarrengan sor daitezken kezkak eta eragozpenak. Fokua jarri dute kolektibo ahulenetan.

Negoziazio kolektiboak 2018an urrats handia egin duela nabarmendu du asteon Lan Harremanen Kontseiluak, baina akordiorik gabe jarraitzen dute dozenaka mila langileren baldintzak arautzen dituzten sektore batzuk, eta horietako bitan, Bizkaiko metalgintzan eta bulegoetan, oso urrun begitantzen da adostasuna. Hain urrun, ezen LABek hutsik utzi baitzuen negoziazio mahaia, atzo, metalgintzaren esparruan. 41.000 langile biltzen ditu sektoreak lurralde horretan, eta sindikatu abertzaleak mobilizazioak egiteko eskatu zien beste sindikatuei, LAB bera egiten ari den moduan; greba deialdiak nahi ditu sindikatuak enpresetan, FVEM patronala ez duelako ikusten akordiorako prest. Bizkaiko bulego eta langeletako negoziazio mahaian egoera bera islatu zen. Sektore horretan 23.000 langilek dihardute. Bi negoziazio mahaiek erakusten duten argazkiak ez da nolanahikoa: 64.000 langile lan gatazka betean.

Horiek horrela, LAB sindikatuak argi dauka Bizkaiko metalgintzaren hitzarmena lortzea ez dela posible patronalak duen jarrerarekin. «Berriro nabarmen geratu da ez dagoela negoziazio posiblerik patronalarekin. FVEMek ez du negoziatu nahi sektoreko langileen baldintzen inguruko hitzarmenik. Bileran proposatu du 2018a inolako igoerarik gabe uztea; atzerakada bat dakar aurreko bileren aldean».

Horregatik, sindikatu abertzaleak proposamen zehatza egin zien beste sindikatuei: «Dei egiten diegu lanuzteak eta grebak egin ditzaten hurrengo hilabeteetan». LABek hilabeteak egin ditu enpresetan mobilizatzen. «Azken egunotan, mozioak aurkeztu ditugu sektoreko enpresetan hitzarmen sektoriala defendatzeko eta mobilizatzeko». Badira idatzi horrekin bat egin duten hainbat langile batzorde: Mesan, Artechen, Enersysen, Sachsen, Kelvionen, Nemaken, Wartsilan, Laminados Losalen, Troqueleria Odinen, Zabala Mekaniko Tailerran… «Datozen egunetan, atxikimenduak jasotzen jarraituko dugu, eta mobilizazioak egingo ditugu enpresetan».

Bulegoetan ere ez

Bulego eta langelen sektoreko negoziazio bilera ere ez zen ongi amaitu, ezta erdipurdi ere. LABek proposamen zehatz bat egin zuen, «ahalegin handikoa», eta altxatu egin zen mahatik, ez duelako negoziatzeko modurik ikusten. Ez da itzuliko, «patronalak hausnartu eta hitzarmen duina sinatzeko prest dagoen arte». Ateak zabalik izango ditu, dena den, «patronalak xantaia albo batera utzi eta gutxieneko batzuk balekoak jotzen dituen arte».

Eskola jantokietako zuzeneko kudeaketa sektorean martxoaren 20, 21 eta 22rako deituta zuen greba atzeratzea erabaki du ELAk. 2019ko martxoak 14.

Banduko presidente ohiak Fundazioan eta bankuan dituen karguak ‘behin behinean’ uztea erabaki du, polizia komisario ohiari buruzko auziko ikerketak bukatu arte.

Ikasturteko 17. greba eguna itunpeko hezkuntzan 2019ko martxoaren 14an. Gatazka konpontzeko ‘borondatea eta astia dagoela’ esan dute sindikatuek

BILBO. Bere produktuak merkaturatzeari ekingo dio asteon Euskaltelek Leonen eta Errioxan. Urte amaieran 158.000 bezero edukiko ditu Leonen, Orangerekin duen akordioari esker, eta beste 103.000 Errioxan. Espainiako erkidego horretan 43 lanpostu sortuko ditu konpainiak, zuzenean eta zeharka, eta Leonen, berriz, 80 bat. Han «geratzeko» joan da Euskaltel Leonera eta Errioxara.

Diak Madrilen egingo duen akziodunen batzarrera eramango dute Bizkaiko eta Gipuzkoako langileek beren auzia; hilaren 20an izango da. 81 langile inguru kaleratu nahi ditu supermerkatu kateak Hego Euskal Herrian, baina, negoziazio mahaian bakarrik Espainiako sindikatuen ordezkaritza dagoenez, ELA eta LABek ez daukate prozesuaren inguruko xehetasunik. Langileen artean ordezkaritza gehien duten sindikatuak dira abertzaleak, eta, horregatik, Bizkaian eta Gipuzkoan negoziatu nahi dute. Grebarekin aurrera jarraituko dutela jakinarazi zuten atzo, ohar baten bidez, eta etzi Eibar eta Ermua batuko dituen martxa bat egingo dutela aurreratu zuten.

Adolfo Muñoz badoa, eta atzo erreleboaren ingurukoak jakinarazi zituen. Sindikatua «osasun onean» utzita esango dio agur ELAko idazkaritza nagusiari, apirilaren 5ean. Azken urteotako kudeaketa defendatuz egin zuen Muñozek, Bilbon, seguruenera ELAko buru gisa izango duen azken agerraldia. 2008an bihurtu zen idazkari nagusi, krisia piztu berritan, eta denbora tarte horretan sindikatua egonkortu egin dela esan zuen: «Krisiak indartsuago egin gaitu kohesio eta ideologia aldetik». Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako hauteskunde sindikaletan «ia tope historikora» iritsi da ELA, ordezkarien %41 gaindituta, eta Nafarroan %22,8 lortuta. «Beharrezkoa izango da hori dena, neoliberalismoa eta autoritarismoa gora egiten ari baitira». Mitxel Lakuntza buru dela ere mezu horren transmisioa «bermatua» dagoela uste du: «Idazkari nagusiak hausnarketa bateratu bati jartzen dio ahotsa; batzuek esaten dutenean idazkari nagusiarekin arazoak dauzkatela, guk diogu ezetz, arazoa ELArekin daukatela».

Erretiroa hartzeko atarian ere, ezkerrari eta eskuinari egin zizkion kritikak: «Autoritarismo handia dago gaur egun. Urkullu eta Bolsonaro ez dira berdinak, baina hemen aldizkari ofizialaren bidez gure sindikatua indargabetu nahi dute». Egoera larria dela uste du, azken urte hauetan eskuina gero eta erosoago dabilelako gobernatzen. «Europan esparru instituzional bat osatu dute, eta edozein alderdi erakundeetara iristen denean ia politika berberak egiten dituzte. Ezkerra zentroaren bila dabil, baina, zentroa eskuinera mugitzen ari diren heinean, eskuineko politikak egiten dituzte ezkerreko alderdiek».

Alderdiekiko independentzia gauzatu, eta haiekiko distantzia handitu du ELAk Muñozen garaian; horrek harremanak «kaskartu» dituela uste du. Baina politika horrek saria izan du hauteskunde sindikaletan eta afiliazio datuetan. «Errealitatetik aldendu gabe borrokatu gara», azaldu zuen, eta sindikatua «jendearentzat eraginkorra» bihurtu dela. «Kontrabotereko sindikatu batek bere oinarriko militanteetan bilatu behar du indarra, eta guk hori lortu dugu». Azken urteetan sindikatura gazte eta emakume asko sartu direlako «pozik» azaldu zen, baina langabeziak eta lan istripuek sortzen dioten tristura ezkutatu gabe. «Prekaritatea lan mundu osoan hedatzen ari da, eta erakundeek lan baldintzak langileekin negoziatu nahi dituzte zuzenean, sindikatua baztertuta. Antolaketaren aurka jo nahi dute». Horregatik, oldarraldi horri aurre egiteko prest egon behar dela ohartarazi zuen.

Muñozen lekukoa

Hiru aste barru egingo du ezohiko kongresua sindikatuak, Donostiako Kursaalean, 736 ordezkarirekin. Idazkari nagusiaren kargurako Mitxel Lakuntza proposatuko du ELAko nazio batzordeak, azken hamabi urteetan Nafarroako arduraduna izan dena. Muñozek batzorde eragilean utziko duen hutsunea Maialen Aranburuk beteko du.

Ivan Gimenez komunikazio arduradunak emandako datuen arabera, kongresuan parte hartuko duten ordezkarien %45 emakumeak izango dira —duela bi urte %42 izan ziren—, eta parte hartuko dutenen adina 42 urtekoa izango da batez beste. Indar Betean lelopean egingo dute ekitaldia, eta duela bi urteko kongresuko ponentziari hiru ebazpen txertatuko dizkiote: batetik, eskuin muturraren gorakadari lotuta, gizarteak behar duen eraldaketa sozial, ekologiko eta feministari buruzkoa; bestetik, lan baldintzen prekarizazioari buruzkoa; eta, azkenik, burujabetza prozesuari buruzkoa.

Azken ebazpen horren arabera, «estatuarekin ez dago aldebikotasunerako aukerarik», eta, horregatik, ezkerretik prozesu subiranista bat abiatzeko beharra aldarrikatuko du sindikatuak. «Erakundeen aldetik pultsu falta ikusten dugu».

Osakidetzak soldata osagarriak ordaindu beharko dizkie 7.000 langileri. Guztira, 100 milioi eurotik gora. Auzitegi Gorenak atzera bota du Osakidetzaren helegitea.